بیرون زدگی دیسک کمر از علت شایع و مهم وجود کمر درد و دردهای سیاتیکی میباشد. در روشهای قدیمی اگر بیماری به درمانهای ساده مانند درمان دارویی – آب درمانی و استراحت پاسخ نمیداد انجام عمل جراحی را بعنوان گزینه بعدی مطرح میکردند. در دو دهه اخیر انجام جراحی بسته ستون فقرات بدون نیاز به جراحی باز و بصورت سرپایی و بدون بیهوشی بعنوان گزینه درمانی جدید و موثری جایگزین بسیاری از عملهای جراحی غیر ضروری گردیده اند تا جاییکه در بیش از دو سوم موارد بیماران مبتلا به دیسک کمر که قبلا کاندید جراحی باز بوده اند با این روش درمان خواهند شد.
دیسکوژل چیست؟
دیسکوژل ترکیبی از الکل – سلولز و تنگستن است که بصورت ژل در آمده است و تزریق آن به داخل دیسک سبب ایجاد تغییرات مولکولی در داخل دیسک میگردد. الکل موجود در این ترکیب بعنوان یکی از قدیمی ترین روشهای درمان دیسک مطرح گردیده است. روشهای قدیمی که در آنها از الکل مایع استفاده می شد بعلت آسیبی که نشت احتمالی الکل به داخل نخاع بر بافتهای عصبی وارد میکرد منسوخ گردیدند و استفاده از الکل در دیسکوژل بصورت ترکیب ژله ای سبب مهار خروج این ماده از فضای دیسک پس از تزریق میگردد. خصوصیت شیمیایی الکل تزریق شده به داخل دیسک سبب تغییر در ساختار مولکولی ماده داخل دیسک و کاهش آب داخل دیسک شده و فشار داخل دیسک کاهش می یابد.
مزایای تزریق دیسکوژل
- روشی کم تهاجم و با ریسک بسیار پایین
- به عمل جراحی نیاز نیست
- بدون جای زخم، بدون بروز سندرم عمل جراحی ناموفق، عدم تاثیر روی درمانهای احتمالی دیگر در آینده (همینطور جراحی) .
- امکان انجام درمان به روش سرپایی؛ به بستری در بیمارستان نیاز نیست.
- به درمان خسته کننده ی فیزیوتراپی بعد از عمل نیازی نیست.
- میزان موفقیت بالا (80 تا 90 درصد)
مراحل عمل دیسک کمر با تزریق دیسکوژل
روشهای اینترونشنال یا عملهای بسته با مکانیسم درمانی مشابهی سبب کاهش سایز بیرون زدگی دیسک میشوند. در تمامی روش های جراحی بسته دیسک کمر قسمت کوچکی از حجم داخل دیسک کاهش می یابد و تاثیر این کار بصورت فشار منفی زیادی در داخل دیسک سبب کاهش قسمت بیرون زدگی دیسک و آزاد شدن عصبی که تحت فشار قرار داشته میگردد.
عمل تزریق دیسکوژل به داخل دیسک در اتاق عمل بدون بیهوشی و با بی حسی موضعی انجام شده و بیمار چند ساعت پس از عمل ترخیص می گردد. این کار تحت مونیتورینگ فلوروسکوپی انجام میشود و وجود فلز تنگستن در این ترکیب بعلت نیاز به نمایان شدن این ژل در تصویر برداری با فلوروسکوپ میباشد. تاثیر نهایی این روش چند هفته پس از عمل خود را کاملا نشان می دهد و بیمار به محل کار بر میگردد.
استفاده از دیسکوژل در درمان فتق دیسک در مواردی که جدار دیسک سالم است و هنوز پارگی اتفاق نیفتاده، بیشترین تاثیر را در درمان بیماران دارد. روشهای بسته درمان دیسک بطور کلی در 75 تا 80 در صد موارد دیسکهای کمری سبب درمان میگردند و انتخاب اینکه بیمار با کدام روش تحت عمل بسته قرار گیرد به نوع دیسک و تشخیص پزشک بستگی دارد .
مراجعه بیماران مبتلا به دیسک به کلینیکهای درد پنجره جدیدی را جهت درمان بسته دیسک و جلوگیری از عملهای جراحی نا خواسته خواهد گشود.
سوالات متداول
مدت زمان بهبودی بعد از تزریق دیسکوژل چقدر است؟
بهبود علائم بیماری ممکن است بین 3 تا 6 هفته پس از تزریق دیسکوژل رخ دهد. اگرچه اگر بخواهیم با جراحی معمولی که به خوبی انجام شده است مقایسه کنیم، در روش جراحی به 3 ماه دوره ی نقاهت نیاز است.
آیا انجام درمان با دیسکوژل بعد از درمان با عمل جراحی معمول ممنوع است؟
یكی از مزایای دیسکوژل ، حفظ ساختار آناتومیك استخوان و رباطهای واقع در ستون فقرات است. بنابراین راه انتخاب گزینه ی عمل جراحی معمولی همیشه باز است.
آیا این درمان باعث فروافتادگي ديسك بين مهره ای می شود؟
این روش تاثیری در ارتفاع فضای بین مهره ای ندارد و تأثیری که روی آناتومی ستون فقرات میگذارد حفظ می شود.
چه مدت بعد از این درمان میتوان فعالیتهای بدنی را از سر گرفت؟
از سر گیری مجدد فعالیتهای بدنی (همه چیز به نوع ورزش و خود افراد بستگی دارد ، اما تقریباً از 3 تا 6 هفته طول می کشد( در مقایسه با یک عمل جراحی کلاسیک رضایت بخش که 3 ماه بعد از آن میتوان کارها را از سر گرفت و در این مدت درمان بدون نتیجه میماند)).
از آنجا که ناحیه ستون فقرات بعد از عمل جراحی، تمایل به ایجاد چسبندگی دارد ، که منجر به عواقب دردناکی می شود، آیا درمان با دیسکوژل، این گونه خطرات را به حداقل می رساند؟
بله ، قطعا ، زیرا این درمان با توجه به انسجام ستون فقرات صورت میگیرد. عضلات نگه دارنده در اطراف مهره ها هستند و آسیبی نمی بینند. این کار خطرات ناشی از تشکیل کلاژن و چسبیدن به پایانه های عصبی و ایجاد گیرافتادگی را به حداقل می رساند که این عارضه می تواند در حین حرکات به طور موضعی منتشر می شود.
چه نوع بیهوشی در این نوع روش انجام می شود؟
در این روش، از یک سدیشن (خواب اوری) خفیف استفاده می شود به طوری که بیمار آرام بماند و نگران نباشد. همچنین برای جلوگیری از درد از بی حسی موضعی استفاده می شود. بیمار آرام اما هوشیار است. این درمان نیازی به لوله گذاری (فرو کردن لوله در حنجره) یا بیهوشی عمومی ندارد و بنابراین از عوارض احتمالی مرتبط با این نوع بیهوشی جلوگیری می کند.
سایر روشهای درمانی برای فتق نوع دیسک کمر چیست؟
خبر خوب این است که بیشتر موارد فتق دیسک کمر نیازی به جراحی ندارد! شواهد به دست آمده در دراز مدت نشان می دهند که درد ناشی از فتق دیسک اغلب در طی 4 الی 6 ماه بدون درمان جراحی کاهش می یابد. متأسفانه ، نمی توان پیش بینی کرد که کدام موارد به طور طبیعی برطرف می شوند ، و کدام موارد برطرف نخواهند شد. بنابراین برای کمک به تسکین علائم، معمولاً در ابتدا درمانهای غیر جراحی برای بیماران تجویز می شوند.
درمان غیرجراحی
ترکیبی از درمان های زیر در بیشتر بیماران مبتلا به فتق دیسک استفاده می شود:
- داروهای مسکنی مانند داروهای ضد التهاب برای کاهش تورم و درد ، شل کننده های عضلانی برای برطرف کردن اسپاسم و گاهی اوقات مسکن های مخدر برای کاهش درد شدید و حاد.
- گرما / سرما درمانی ، به ویژه در24 تا 48 ساعت اول.
- تمرینات فیزیوتراپی مانند ماساژ ملایم ، حرکات کششی و تمرینات استقامتی و تقویت کننده برای کاهش درد و افزایش انعطاف پذیری.
- تزریق اپیدورال داروهای ضد التهابی. این روش برای بیمارانی است که درد شدید یا درد قابل توجهی در پا دارند.
درمان جراحی
اگر بعد از درمان غیر جراحی ، بیمار هنوز درد غیرقابل تحملی داشته باشد ، یا شواهدی از نقص عصبی (به عنوان مثال ضعف در ماهیچه های ساق پا) وجود داشته باشد ، ممکن است برای درمان فتق دیسک، عمل جراحی توصیه شود.
برای تسکین فشار روی عصب و درد پا ، جراحی معمولاً شامل برداشتن بخشی از دیسک آسیب دیده یا کل آن میشود. به این عمل، دیسککتومی گفته می شود. این روش اغلب با استفاده از تکنیک هایی با حداقل روش تهاجمی انجام می شود. در این روش جراحی کم تهاجم ، از برش های کوچکتر و فناوری تخصصی مانند میکروسکوپ ها و آندوسکوپ ها (“دوربین های مینی فیلم”) استفاده می شود. میکرودیسکتومی و تکنیکهای کم تهاجم نسبت به تکنیک های سنتی معمولاً زمان بهبودی سریعتری در پی دارند، زیرا باعث کاهش تروما به عضلات می شوند و میزان ز دست دادن خون در حین عمل را به حداقل می رسانند.
هنگامی که دیسک برای اولین بار فتق می شود، انجام عمل فیوژن ستون فقرات به ندرت لازم می شود. در صورت لزوم ، فضایی که با دررفتن دیسک باقی میماند را میتوان با پیوند استخوان پر کرد – یک قطعه کوچک از استخوان که معمولاً از لگن بیمار گرفته می شود. از پیوند استخوان یا یک جایگزین استخوانی برای پیوند دادن یا جوش دادن (فیوژن) مهره ها به یکدیگر استفاده می شود. در بعضی موارد ممکن است از ابزاری با طراحی بخصوص طاحی شده (مانند میله یا پیچ) برای تقویت فیوژن و افزایش ثبات به ستون فقرات استفاده شود.
علاوه بر دیسککتومی ، ممکن است قسمتی از استخوان که عصب را پوشانده است نیز خارج شود. این روش لامینکتومی نامیده می شود.
نویسنده: دکتر مجید حیدریان، فوق تخصص درد
