محرک نخاع (اس. سی. اس.) دستگاهی شبیه به دستگاه تنظیم ضربان قلب است و مانند آن به طور دائمی زیر پوست قرار داده میشود. سیمی بسیار باریک از این دستگاه بیرون میآید و به سمت نخاع میرود.
به دستگاه قرار گرفته در زیر پوست، مولد نیروی قابل کارگذاری (آی. پی. جی.) گفته می شود و سیم و الکترودها، رابط نامیده میشوند.
گونههای متفاوتی از آی. پی. جی بسته به نوع باتری آن وجود دارند. عمر باتری معمولی 6 تا 8 سال و عمر باتری قابل شارژ مجدد 12 تا 14 سال است. رابط نیز بسته به تعداد الکترودها گونههای مختلفی دارد. در حال حاضر، رابط هشت قطبی با هشت نقطهی تماس رایجترین نوع رابط است.
سازوکار عمل تحریک طناب نخاعی چیست؟
این دستگاه بر اساس سازوکارهای متعددی عمل میکند.
1. نظریه کنترل دروازه یا دریچه. تحریک فیبرهای عصبی با قطر بیشتر، درد حمل شونده در فیبرهای با قطر کمتر را متوقف میسازد.
2. ترشح ماده ی انتقال دهنده ی پیام های عصبی جلوگیری کننده از سیگنالهای درد.
3. این دستگاه با ممانعت از انتقال درد یا تعدیل تکانههای درد، بازدارندگی فرانخاعی درد را موجب میشود.
4. بازدارندگی (بلوک) سمپاتیک توسط سازوکارهای دیگر.
استفاده از محرک طناب نخاعی برای چه افرادی مناسب است؟
درد نوروپاتیک بهترین واکنش را به تحریک نخاع نشان میدهد. زمانی که اکثر گزینههای درمانی دیگر موفقیتآمیز نباشند، تحریک اعصاب امتحان میشود.
1. سندرم جراحی ناموفق ستون فقرات (FBSS) / سندرم پست لامینکتومی / سندرم آسیب ستون فقرات.
2. رادیکولوپاتی (آسیب اعصاب) شامل ریشههای یگانه یا چندگانه
3. سندرم درد منطقهای پیچیده
4. نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی) دیابتی
5. آنژین مکرر غیرمعمول
6. درد عصبی پس از ضربه یا جراحت
7. درد عصبی پس از تبخال
8. درد اندام خیالی
میزان موفقیت
میزان موفقیت کلی (تسکین درد بیش از 50%) در حدود 80% است. توصیه میشود پیش از قرار دادن مولد نیرو، تحریک آزمایشی، جهت ارزیابی درجه تأثیر این روش امتحان شود. ممکن است که این روش، پس از آزمایش موفقیتآمیز با شکست مواجه شود، اما بسیار نادر است.
تحریک آزمایشی چیست؟
شبیه به تنظیم کننده موقت است. رابطها/ الکترودهای تحریک کننده درون بدن قرار داده میشوند و توسط منبع نیروی خارجی تحریک میگردند. سپس از بیمار خواسته میشود تا میزان کاهش درد خود را در طول چند روز آینده گزارش دهد. اگر از میزان درد بیش از 50% کاسته شد، دستگاه به طور دائم داخل بدن قرار میگیرد.
گامهای اولیه پیش از قرار گرفتن دستگاه محرک نخاع در بدن
1. ارزیابی درد
2. ارزیابی روانپزشکی
3. آموزش بیمار درباره برنامه پیش و پس از عمل و مدیریت درازمدت، بهره وری و مقرون به صرفه بودن.
4. برنامهریزی عمل
آیا این روش مقرون به صرفه است؟
اگر بین میزان دردی که بیمار متحمل می شود، مقایسه ای انجام دهیم، در صورتی که بیمار بتواند درد را تحمل کند، محرک نخاع به شرط استطاعت بیمار، ارزانتر خواهد بود.
مدت تأثیرگذاری
1- بستگی به نوع آی. پی. جی دارد.
2- بستگی به ویژگی تحریک دارد.
3- با باتری معمولی برای 5 تا 8 سال تأثیرگذار است و پس از این مدت، آی. پی. جی. باید تعویض شود.
آیا بیمار میتواند با وجود محرک نخاع، زندگی عادی داشته باشد؟
1- اکثر بیماران میتوانند دستگاه محرک نخاع را برای مدتی بدون بازگشت درد خاموش کنند. در غیر این صورت نیز در سبک زندگی بیماران، تغییر چندانی به وجود نخواهد آمد.
2- مواقعی وجود دارد که بیمار با استفاده از کنترل از راه دور یا آهنربا دستگاه را در حالت خاموش قرار میدهد.
3-محرک نخاع مشکلی در زمان استفاده از وسایل خانگی معمولی، مانند تلفنهای همراه یا بیسیم، رایانهها، تلویزیونها، مایکروویوها و دیگر وسایل برقی به وجود نمیآورد و کاملاً ایمن است.
زمان هایی که محرک نخاع “خاموش” نگه داشته می شود
1- رانندگی یا استفاده از ابزار و تجهیزات سنگین.
2- عبور از آشکارسازهای فلزی
3- عبور از تجهیزات ضد سرقت و دزدگیر.
4- زمان پرواز، در حین برخاستن هواپیما از زمین و فرود آن.
دکتر پالاک مودی (مهتا) و گروهی از پزشکان در حین انجام عمل تحریک نخاع
روش قرار دادن محرک نخاع
این کار در دو مرحله انجام میشود.
مرحله نخست، تحریک آزمایشی است. رابط در نقطه مورد نظر روی نخاع قرار میگیرد، اما آی. پی. جی. بیرون بدن نگه داشته میشود. در هنگام تحریک آزمایشی، بازخورد (فیدبک) تحریک از بیمار گرفته میشود تا تسکین یافتن و نیافتن درد و میزان کاهش آن مشخص شود. اگر کاهش درد بیش از 50% باشد، تصمیمی مبنی بر قرار دادن دائمی دستگاه اتخاذ میشود.
مرحله دوم، قرار دادن دائمی دستگاه است. آی. پی. جی. درون بدن قرار داده میشود و به رابطهای قرار گرفته در نخاع متصل میگردد.
مزایا
هدف این روش درمانی تسکین درد بیمارانی است که در برابر دیگر روشهای درمانی مقاوم هستند. مزایای بسیاری برای استفاده از این روش درمان وجود دارد:
• این روش یک عمل سادهی زیرپوستی است.
• این روش یک عمل غیرتخریبی است. هیچ جراحی دائمی یا تداخل شیمیایی در گذرگاه عصبی صورت نمیگیرد.
• درمان آزمایشی انجام میگیرد تا بررسی شود که آیا درد بیمار با استفاده از این روش تسکین خواهد یافت یا خیر.
• این عمل قابل برگشت است؛ چنانچه علائم بیمار تسکین نیافت، میتوان محرک را بدون بروز هیچ اثر جانبیای برداشت.
مزایا از نقطه نظر بیمار عبارتند از:
• کاهش قابل ملاحظهی شدت درد
• استفاده کمتر از مخدرها یا دیگر داروها
• بهبود کیفیت زندگی
تصویرهای مربوط به انجام روش
عمل کوچک قرار دادن تنظیم کننده زیر پوست
قرار دادن محرک نخاعی، روشی با حداقل تهاجم است که تحت بیحسی موضعی انجام میشود.
نویسنده: دکتر مجید حیدریان
