سلولهای بنیادی به سلول‌هایی گفته می‌شود که هنوز عملکرد تخصصی پیدا نکرده اند و مربوط به بافت خاصی از بدن نیستند و می‌توانند در هر قسمتی از بدن قرار داده شوند و با گذشت زمان به صورت سلولهای تخصصی تکامل یابند و تبدیل به بافت همان منطقه با عملکرد منحصر به فرد همان بافت گردند.
در واقع این سلول‌ها شبیه خمیر مجسمه سازی هستند که می‌توانند با گذشت زمان و تغییراتی که در آن‌ها انجام می‌شود به شکل خاص درآیند و پس از شکل‌گیری در همان حالت نقش خود را در بدن ایفا کنند. استفاده از سلولهای بنیادی در علم پزشکی در زمینه‌های مختلفی به کار گرفته شده است تا جاییکه در سال‌های اخیر در درمان بیماران مبتلا به سرطان، ترمیم زخم و در بیماران مبتلا به بیماری‌های بافت‌های عصبی و بیماران با مشکل خونی کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده‌اند. یکی از بیماری‌های شایعی که استفاده از سلولهای بنیادی در درمان آن با موفقیت زیادی همراه بوده درمان آرتروز در سیستم اسکلتی بدن می‌باشد. در تغییرات آرتروزی که در مفاصل بزرگ بدن مانند زانو و لگن اتفاق می‌افتد.
استفاده از سلولهای بنیادی از راهکارهای موثر و جدید درمانی می‌باشد. استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماری دژنراسیون یا تخریب دیسک بین مهره‌ای از مواردی است که با موفقیت شروع شده و در حال حاضر در کلینیک‌های زیادی در کشورهای پیشرفته در حال انجام و بررسی می‌باشد.
دژنراسیون دیسک چیست؟
یکی از شایعترین علل ایجاد کمر درد دژنراسیون دیسک یا تخریب بافت داخلی دیسک‌ها می‌باشد که می‌تواند مربوط به دیسک‌های کمر،گردن یا ناحیه پشتی ستون فقرات می‌باشد.
داخل دیسک از ماده‌ای شبیه ژلاتین سفت تشکیل شده که مجموعه‌ای از کلاژن‌ها + پروتئوگلیکان است. دیسک‌ها از نظر اکسیژن رسانی جز بافت‌های با اکسیژن رسانی کم محسوب می‌شوند و به واسطه نداشتن عروق خونی در اثر فشار مکانیکی، افزایش سن یا بیماری‌های التهابی بسیار آسیب‌پذیر می‌باشند در اثر این آسیب‌ها بافت داخلی دیسک دچار تغییراتی می‌شود که انعطاف پذیری دیسک را کم کرده و دیسک به آرامی دچار تخریب می‌شود.این نوع از آسیب به دیسک سبب ایجاد کمردردهای مزمنی می‌شوند که با خشکی و گرفتگی در ناحیه دو طرف ستون فقرات همراه هستند. ایجاد تغییرات دژنراتیو از شایعترین علت کمردردهای مزمن و مقاوم به درمان در کسانی است که در اثر وضعیت‌های نامناسب کاری یا افزایش سن دچار کمردرد شده‌اند.
در افراد بالغ سلولهای بنیادی را از کدام منابع می‌توان به‌دست آورد؟
دو منبع مهم جهت به دست آوردن سلولهای بنیادی عبارتند از:
- مغز استخوان: فرآیند استخراج سلولهای بنیادی به این روش دردناک است و در هر نوبت ۵۰ تا ۶۰ هزار سلول استخراج می‌شود.
- چربی: با استفاده از لیپوساکشن بسیار کم تهاجم طی یک فرآیند ۲۰ دقیقه‌ای با انجام بی‌حسی موضعی حدود ۴۰ میلیون سلول بنیادی از چربی ناحیه‌ی شکمی برداشت می‌گردد. در کلینیک درد ماهان از سلولهای بنیادی گرفته شده از بافت چربی در درمان دیسک استفاده می‌شود.
روش انجام درمان دیسک با سلول بنیادی چگونه است؟
این کار با همکاری با دانشگاه علوم پزشکی تهران و هماهنگی با مرکز تحقیقات علوم اعصاب در حال انجام می‌باشد. روشی که در کلینیک درد ماهان به صورت عملی انجام می‌گیرد در واقع جز روش‌هایی است که عملکرد در کارایی آن‌ها در مراکز تحقیقاتی سراسر دنیا تایید شده و تاثیر آن‌ها در درمان انسان بررسی گردیده و در حال توسعه می‌باشد و به بیماران توضیحات لازم داده می‌شود.
بیماران به‌طور سرپایی در این کلینیک پذیرش می‌گردند و در اتاق عمل کلینیک درد ماهان بدون نیاز به بیهوشی توسط وسیله‌ای به نام فلورسکوپ تصویر زنده‌ای از دیسک و ستون فقرات گرفته می‌شود. سوزن ظریف و بلندی تحت بی‌حسی موضعی از راه پوست وارد شده و به قسمت داخلی دیسک فرستاده می‌شود. نمونه سلولهای بنیادی فعال شده که قبلا از بیمار گرفته شده طی چند دقیقه به داخل دیسک بیمار تزریق می‌گردد و بیمار پس از یک ساعت به‌صورت سرپایی ترخیص می‌گردد. بیمار پس از چند روز استراحت نسبی به فعالیت‌های عادی روزانه برمی‌گردد.
آیا در همه‌ی بیماران مبتلا به دیسک کمر این کار قابل انجام می‌باشد؟
rاین درمان مربوط به دیسک‌هایی است که دچار آسیب و تخریب و اصطلاحا دژنراسیون شده‌اند و معیارهای سنی و تشخیصی خاصی لازم است تا بیمار کاندید انجام سلول درمانی دیسک کمر گردد. رعایت معیارهای تخصصی در استفاده از این روش در درمان دیسک می‌تواند سبب موفقیت این روش درمانی شود و در همه‌ی دیسک‌ها قابل انجام نمی‌باشد.
در کلینیک درد ماهان بیماران مبتلا به دیسک کمر ابتدا توسط پزشک معاینه می‌شوند و در صورت نیاز به انجام سلول درمانی از این روش در درمان آن‌ها استفاده می‌شود و در صورت نیاز به سایر روش‌های درمانی گزینه‌های دیگر درمان برای بیماران توصیه می‌شود.
لازم به ذکر است ارائه درمان پلکانی دیسک کمر در کلینیک درد ماهان به بیماران این فرصت را می‌دهد که با درمان‌های بسیار ساده غیر جراحی به درمان بیماری دیسک برسند و پله اول درمان در بیماری‌های تخریبی دیسک کمر استفاده از دارو، لیزرهای پرتوان، آب درمانی و حرکات اصلاحی ورزشی می‌باشد.
نویسنده: دکتر مجید حیدریان-فوق تخصص درد
