تزریق استروئید اپیدورال (ESI) عملی بسته و کم‌تهاجمی است که گردن درد، بازو درد، کمر درد و پا درد ناشی از التهاب عصب‌های نخاعی را تسکین می‌دهد؛ این التهاب پی‌آمد فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی است. دارو در فضای اپیدورال، یعنی ناحیه‌ی مملو از چربی بین استخوان و کیسه‌ی محافظ عصب‌های نخاعی تزریق می‌شود. درد به مدت چند روز یا حتی چند سال بعد از تزریق اپیدورال تسکین می‌یابد. هدف از تزریق استروئید این است که درد بیمار آنقدر کم شود که بتواند فعالیت‌های معمول خود و درمان طب فیزیکی را دنبال کند.
مزایای تزریق استروئید اپیدورال
- تسکین موقت یا درازمدت درد
- کاهش موقتی یا درازمدت التهاب در ناحیه‌ای از ستون فقرات که باعث درد شده است.
- افزایش توانایی بیمار برای انجام دادن فعالیت‌های روزمره و رها شدن از محدودیت‌های ناشی از تحمل درد
- پزشک با تزریق اپیدورال می‌تواند محل دقیق مولد درد را مشخص کند. تشخیص منشأ درد غالباً در مواردی که بیشتر از یک علت احتمالی برای درد وجود دارد، مشکل است.
- تزریق اپیدورال ضرورت انجام عمل‌های تهاجمی را کاهش می‌دهد.
تزریق استروئید در فضای اپیدورال چیست؟
داروهایی که در فضای اپیدورال تزریق می‌شود، شامل کورتیکواستروئید (برای مثال تریامسینولون، متیل پردنیزولون و دگرامتازون) و داروهای بی‌حسی (مانند لیدوکائین یا بوپیواکائین) می‌شود. این داروها مستقیماً در فضای اپیدورال ستون فقرات، یعنی ناحیه‌ی بین مهره‌ی استخوانی و کیسه‌ی محافظ دور نخاع و عصب‌های نخاعی تزریق می‌شود. تزریق کورتیکواستروئید التهاب را کاهش می‌دهد و چنانچه دارو مستقیماً در ناحیه‌ی دردناک تزریق شود، به تسکین درد نیز کمک خواهد کرد. متاسفانه این تزریق فتق دیسک را کوچکتر نمی‌کند و فقط با دور کردن پروتئین‌های عامل ایجاد تورم بر روی عصب‌های نخاعی اثر می‌گذارد. درد چند روز تا چند سال بعد از تزریق اپیدورال تسکین پیدا می‌کند و بیمار در این مدت می‌تواند وضعیت ستون فقرات را با انجام دادن طب فیزیکی و ورزش درمانی بهبود دهد.
متقاضی تزریق اپیدورال
تزریق استروئید اپیدورال برای بیماران دچار درد گردن، بازو، کمر یا پا (درد سیاتیک) مفید است. تزریق اپیدورال به ویژه به بیماران مبتلا به عارضه‌های زیر توصیه می‌شود:
- تنگی کانال نخاعی: تنگ شدن کانال نخاعی و مجرای دربرگیرنده‌ی ریشه‌های عصبی موجب احساس درد در کمر و پا، به ویژه هنگام راه رفتن می‌شود.
- اسپوندیلولیستزی: ضعف یا شکستگی بین فاست‌های بالا و پایین مهره‌ها. زمانی که مهره رو به جلو سر می‌خورد، به ریشه‌های عصبی فشار می‌آورد و به درد دامن می‌زند.
- فتق دیسک: ماده ژلاتینی مانند داخل دیسک برجسته می‌شود یا از پارگی روی دیواره‌ی پیرامونی دیسک (آنولوس) بیرون می‌زند. زمانی که ماده دیسک بیرون می‌زند و با عصب نخاعی تماس پیدا می‌کند، تحریک، درد و ورم ایجاد می‌شود.
- ساییدگی دیسک (دیسک دژنراتیو): ساییدگی یا پیر شدن دیسک بین مهره‌ای، پارگی آنولوس، رشد خارهای استخوانی و از بین رفتن فضای دیسک را به دنبال دارد.
- سیاتیک: منظور از درد سیاتیک دردی است که در امتداد عصب سیاتیک در باسن و پایین پا حس می‌شود. درد سیاتیک معمولاً پی‌آمد فشردگی عصب مهره‌ی پنجم کمری یا عصب مهره‌ی اول خاجی است.
تزریق استروئید اپیدورال به تسکین درد بیماران مبتلا به عارضه‌های التهابی دردناک کمک می‌کند. همچنین تزریق اپیدورال نشان می‌دهد که آیا جراحی برای رفع درد ناشی از فتق دیسک مفید خواهد بود یا خیر. چنانچه علائم روند انجام تمرین‌های توانبخشی را مختل کند، تزریق اپیدورال درد را تسکین می‌دهد تا بیمار بتواند طب فیزیکی را ادامه دهد.
آمادگی قبل از تزریق اپیدورال
پزشک پرونده‌ی پزشکی بیمار و عکس‌های قبلی را بررسی می‌کند تا بهترین رویکرد را برای تزریق طراحی کند. قبل از مراجعه به پزشک برای پاسخگویی به سوالات ایشان آماده شوید. بیمارانی که داروهای رقیق کننده خون (کومادین، پلاویکس و اقلام مشابه) مصرف می‌کنند، باید مصرف این داروها را از چند روز قبل از تزریق متوقف کنند. درباره‌ی دستور مصرف تمام داروهای مصرفی خود قبل از تزریق با پزشک تجویز کننده‌ی این داروها و همچنین پزشک مسئول تزریق اپیدورال مشورت کنید. تزریق اپیدورال معمولاً در مراکز جراحی سرپایی و با توجه به تصاویر فلوئوروسکوپی انجام می‌شود. هماهنگی‌های لازم را قبل از عمل انجام دهید تا یکی از نزدیکان در رفت و برگشت به کلینیک همراهتان باشد.
مراحل تزریق استروئید در فضای اپیدورال
روز عمل از شما خواسته می‌شود که فرم رضایتنامه را امضاء کنید و فهرستی از داروهای مصرفی فعلی خود و حساسیت به داروهای مختلف را ارائه دهید. تزریق اپیدورال 45 ـ 15 دقیقه طول می‌کشد و سپس بیمار مدتی تحت نظر گرفته می‌شود. هدف این است که دارو در نزدیکترین نقطه‌ی ممکن به عصب دردناک تزریق شود. نوع تزریق به وضعیت بیمار و عارضه‌ی موجود و وجود پیچ یا میله‌ی فلزی در بدن بیمار بستگی دارد. پزشک تصمیم می‌گیرد که چه نوع عملی بهترین نتیجه را به دست می‌دهد.
آماده‌سازی بیمار
بیماری روی تخت رادیوگرافی دراز می‌کشد. ناحیه‌ی درمان به صورت موضعی بی‌حس می‌شود تا بیمار حداقل ناراحتی را حین تزریق حس کند. بیمار حین تزریق هوشیار است و بازخوردهای درخواستی پزشک را ارائه می‌دهد. دوز پایینی از داروهای خوراکی آرامبخش در بعضی مراکز به بیماران داده می‌شود.
وارد کردن سوزن با توجه به تصاویر فلوئوروسکوپی
جراح سوزن توخالی را از پوست عبور می‌دهد و بین مهره و فضای اپیدورال فرو می‌کند. پزشک حرکت سوزن را روی نمایشگر فلوئوروسکوپی دنبال می‌کند تا مطمئن شود که سوزن دقیقاً وارد نقطه‌ی مورد نظر شده است. احساس ناراحتی جزئی عادی است، هرچند اکثر بیماران فشار را بیشتر از درد حس می‌کنند. تزریق استروئید اپیدورال به روش‌های مختلف انجام می‌شود:
- تزریق استروئید در فضای اپیدورال گردن: جراح سوزن را از کنار گردن وارد می‌کند تا به فورامن عصبی برسد که دقیقاً بالای دهانه‌ی ریشه‌ی عصب و بیرون فضای اپیدورال قرار دارد. سپس ماده حاجب رنگی تزریق می‌شود تا محل جریان یافتن دارو مشخص شود.
- تزریق استروئید در فضای اپیدورال کمر: جراح سوزن را اندکی دورتر از خط میانی پشت بدن فرو می‌کند تا به کانال عصبی برسد. سپس ماده‌ی حاجب برای مشاهده‌ی محل جریان یافتن دارو تزریق می‌شود.
- تزریق استروئید کودال (استخوان دنبالچه): جراح سوزن را در شکاف خاجی بالای استخوان دنبالچه وارد می‌کند تا به پایین‌ترین عصب‌های نخاعی برسد. سپس ماده‌ی حاجب برای اطمینان از درست بودن محل ورود دارو تزریق می‌شود.
تزریق دارو
جراح داروی بی‌حسی و کورتیکواستروئید را بعد از اطمینان از درست بودن محل ورود سوزن، در فضای اپیدورال دور ریشه‌های عصبی تزریق می‌کند و سپس سوزن را بیرون می‌کشد. تزریق با توجه به به محل درد، در طرف چپ و راست تکرار می‌شود. تزریق در یک یا چند نقطه از ستون فقرات انجام می‌شود.
دوران بهبود و مراقبت بعد از تزریق استروئید
اکثر بیماران می‌توانند بلافاصله بعد از تزریق راه بروند. بیماران معمولاً مدت کوتاهی تحت نظر گرفته می‌شوند و بعد مرخص می‌شوند. بی‌حسی یا ضعف موقتی پا به ندرت بروز می‌یابد، به همین دلیل لازم است که یکی از نزدیکان بیمار را به خانه برساند. بیماران معمولاً می‌توانند فعالیت‌های معمول خود را بعد از یک روز دنبال کنند. ناراحتی دور محل تزریق با گذاشتن کیسه یخ و مصرف مسکن‌های ملایمی مانند تایلنول آرام می‌شود. به بیماران توصیه می‌شود که شدت درد خود را در چند هفته‌ی بعد از عمل یادداشت کنند. برخی بیماران بعد از از بین رفتن اثر داروی بی‌حسی و قبل از تاثیرگذاری کورتیکواستروئید با افزایش جزئی درد، بی‌حسی یا ضعف مواجه می‌شوند. بیماران بعد از مدتی برای بررسی روند بهبود، تاثیرگذاری درمان و لزوم انجام درمان‌های دیگر به پزشک معالج مراجعه می‌کنند و درمان فیزیوتراپی و طب فیزیکی شروع یا بیمار به متخصص مربوطه معرفی می‌شود.
نتایج تزریق اپیدورال
درد بسیاری از بیماران تاحدی بعد از تزریق اپیدورال تسکین می‌یابد. چنانچه این تسکین جزئی باشد، یک یا دو تزریق دیگر هم در فواصل یک تا چهار هفته‌ای انجام می‌شود تا اثر مطلوب به دست بیاید. مدت زمان تسکین درد از چند هفته تا چند سال متغیر است. طب فیزیکی و یا ورزش درمانی نیز کنار تزریق اپیدورال برای تقویت عضلات کمر و پیشگیری از حملات درد در آینده انجام می‌شود.
خطرها و عوارض احتمالی تزریق اپیدورال
تزریقی استروئید اپیدورال درمانی غیرجراحی است که برای بسیاری از بیماران مناسب است. از عوارض جانبی فرو کردن سوزن در فضای اپیدورال می‌توان به سردرد نخاعی ناشی از سوراخ شدن سخت شامه، خونریزی، عفونت، حساسیت و به ندرت آسیب عصبی یا فلج اشاره کرد. عوارض جانبی کورتیکواستروئید شامل افزایش وزن، احتباس آب، گرگرفتگی، نوسانات خلقی یا بی‌خوابی و بالا رفتن قند خون بیماران دیابتی می‌شود. بی‌حسی یا ضعف عضلانی ملایم دست یا پای درمان شده معمولاً ظرف 8 ساعت برطرف می‌شود، تقریباً مانند از بین رفتن بی‌حسی صورت بعد از عمل‌های دندانپزشکی. بیمارانی که تحت درمان عارضه‌های مزمنی مانند بیماری قلبی، دیابت و روماتیسم قرار دارند، یا نمی‌توانند مصرف داروهای ضدانعقاد را حتی برای مدتی کوتاه قطع کنند، باید برای ارزیابی خطر تزریق اپیدورال با پزشک معالجشان مشورت کنند.
در یک کلام:
تزریق استروئید اپیدورال شامل کورتیکواستروئید و داروی بی حسی است که در فضای اپیدورال ستون فقرات تزریق می شود. و در درمان و کاهش درد کمر، بازو، گردن، تنگی کانال نخاعی، دیسک دژنرایتیو، دیسک فتق و کاهش درد موثراست. قبل از تزریق پزشک سابقه پزشکی بیمار، آلرژی به دارد ها را بررسی می کند و باید مصرف داروهای رقیق کننده خون متوقف شود. تزریق بین 15تا 45 دقیقه طول می کشد و از بی حسی موضعی برای تزریق استفاده می شود. یک سوزن توسط یک فلورسکوپ اشعه ایکس به سمت ناحیه درد هدایت می شود و دارو تزریق می شود. بعد از تزریق ممکن است پاها دچار بی حسی و ضعف موقتی شوند.قرار دادن یخ و داروهای درد موضعی در محل تزریق می تواند در کاهش درد موثر باشد. درد بیماران بعد از تزریق استروئید کاهش می یابد اما ممکن است به دفعات بیشتری از تزریق برای کاهش درد نیاز باشد. همچنین فیزیوتراپی و ورزش می تواند در تقویت عضلات کمر و کاهش درد بعد از تزریق موثر باشد. تزریق استروئید اپیدورال با عوارضی همچون سردرد، خونریزی، عفونت، آلرژی، بالا رفتن قند، افزایش وزن و بالا رفتن قند خون می تواند همراه باشد.
سوالات رایج
تزریق اپیدورال چه محدودیت‌هایی دارد؟
اثر تزریق اپیدورال موقتی است و تسکین درد ناشی از تزریق گاهی بسیار جزئی و کوتاه مدت است. البته تجربه‌ی تمام بیماران یکسان نیست، تزریق گاهی اوقات بعد از چند هفته یا چند ماه تکرار می‌شود تا اثر مطلوب به دست بیاید. چنانچه تزریق اپیدورال درد را تسکین ندهد، پزشک رویکرد درمانی دیگری را توصیه می‌کند.
تزریق اپیدورال برای چه افرادی مناسب نیست؟
تزریق اپیدورال برای بیماران دچار عفونت یا مشکلات خونریزی دهنده توصیه نمی‌شود. تزریق استروئید قند خون بیماران دیابتی را اندکی افزایش می‌دهد. همچنین تزریق اپیدورال فشار خون و فشار چشم بیماران مبتلا به آب سیاه (گلوکوم) را موقتاً بالا می‌برد. چنانچه این شرایط را دارید، درباره مناسب بودن تزریق با پزشک معالجتان مشورت کنید. اگر فکر می‌کنید باردار هستید، موضوع را با پزشک در میان بگذارید؛ چون ممکن است فلوئوروسکوپی برای بیمار مضر باشد.
درد چه مدت بعد از تزریق اپیدورال آرام می‌شود؟
چنانچه تزریق اپیدورال موثر باشد، علائم چند روز تا یک هفته بعد از تزریق بهبود می‌یابد. البته این تزریق برای تمام بیماران موثر نیست. درد برخی بیماران 18 ـ 12 ساعت بعد از تزریق اندکی بیشتر می‌شود.
آیا تزریق استروئید در فضای اپیدورال دردناک است؟
درد ناشی از تزریق اپیدورال معمولاً بسیار ناچیز است.
هزینه تزریق اپیدورال چقدر است؟
هزینه تزریق استروئید اپیدورال به موارد زیر بستگی دارد:
- متخصصی که برای تزریق به ایشان مراجعه کرده‌اید.
- موقعیت جغرافیایی کلینیک
تزریق اپیدورال را چند بار می‌توان تکرار کرد؟
اکثر متخصصین درد توصیه می‌کنند که تزریق استروئید اپیدورال بیشتر از سه بار در سال تکرار نشود.
چه محدودیت‌هایی را باید بعد از تزریق اپیدورال رعایت کنم؟
- تا پایان روز اجازه رانندگی ندارید.
- ناحیه‌ی تزریق را نباید گرم کنید.
- دوش گرفتن، دراز کشیدن در وان یا استخر رفتن ممنوع است.
- اکثر بیماران می‌توانند صبح روز بعد در محل کار حاضر شوند و فعالیت‌های دیگر را انجام دهند، مگر آن که پزشک دستور دیگری داده باشد.
کدام متخصصین تزریق استروئید اپیدورال را انجام می‌دهند؟
تزریق استروئید اپیدورال توسط متخصص طب فیزیکی، متخصص درد و متخصص رادیولوژی انجام می‌شود؛ کلیه‌ی این متخصصین از مهارت لازم برای انجام تزریق اپیدورال به روشی ایمن برخوردار هستند.
