تفاوت کمر درد با سیاتیک(علل ،روش پیشگیری و درمان سیاتیک و کمردرد )

صبح که از خواب بیدار می‌شوید، از شدت کمردرد ناله‌تان به آسمان بلند می‌شود؟ درد مداومی که در کمر، باسن یا حتی ران احساس می‌کنید، کلافه‌تان کرده است؟ مجبورید همیشه احتیاط کنید و مراقب کارهایتان باشید، چون می‌ترسید که مبادا کمردرد زمین گیرتان کند؟ از هر پنج نفر چهار نفر حداقل یک بار حمله کمردرد را در طول عمر تجربه می‌کنند. فیزیوتراپی روش موثری برای درمان کمردرد حاد و مزمن است و ضمناً خطر افزایش ناتوانی و مزمن شدن عارضه را کاهش می‌دهد.

هرچند کمردرد و درد رگ سیاتیک با هم تفاوت دارند، اما غالباً با هم اشتباه گرفته می‌شوند. چنانچه درد مربوط به کمر باشد، بیمار درد را در بالا و پایین کمر یا بخش میانی پشت بدن احساس می‌کند. اما درد سیاتیک درد منتشری است که در باسن، ران و حتی پا پخش می‌شود. همچنین برخی بیماران مبتلا به درد سیاتیک دچار رادیکولوپاتی نیز می‌شوند ـ رادیکولوپاتی به منتشر شدن بی‌حسی، احساس گزگز، سوزش یا دردی تیز در بخش خاصی از پا گفته می‌شود. این عوارض غالباً ناشی از فتق دیسک یا گیر افتادن عصب در نقطه خروج از ستون فقرات است.

اگر به دنبال روشی برای تسکین کمر درد و درد سیاتیک هستید، نباید برای رفع علائم فقط به مصرف دارو تکیه کنید. در واقع درد پیام بدن است که به شما می‌گوید مشکل ریشه‌ای تر و عمیق‌تری وجود دارد که باید برای اصلاح آن اقدام کنید. فیزیوتراپی باید نخستین روش درمان کمردرد و سیاتیک باشد. فیزیوتراپی بیماران را از مصرف مسکن‌های مضری مانند داروهای مخدر بی‌نیاز می‌سازد و احتمالاً ضرورت انجام عمل جراحی تهاجمی را در آینده از بین می‌برد.

علت کمردرد و درد سیاتیک

کمردرد معمولاً پی‌آمد آسیب‌دیدگی است. بسیاری از افراد به دلیل انجام دادن حرکت‌های مکرری که به کمر فشار می‌آورد، دچار کمردرد می‌شوند؛ برای مثال مادری که در طول روز بارها خم می‌شود و فرزندش را از روی زمین بلند می‌کند، مستعد کمردرد است. گاهی اوقات نیز آسیب‌های جدی‌تر و ناگهانی مانند تصادف وسایل نقلیه موتوری علت کمردرد است. ابتلا به عارضه‌هایی مانند فتق دیسک نیز می‌تواند درد شدیدی را ایجاد کند و باعث احساس درد منتشر و رادیکولوپاتی در ران، پا یا پایین پا شود. بیماری‌های فرسایشی دیسک نیز عارضه‌های شایعی هستند که به موازات بالا رفتن سن بروز می‌یابند و سالمندان را دچار کمر درد می‌کنند. بیماران مبتلا به فتق دیسک از احساس درد مداوم و سنگینی در پایین کمر شکایت دارند و ایستادن یا راه رفتن به مدت طولانی برایشان سخت است.

“رادیکولوپاتی کمری” اصطلاحی تخصصی است که برای درد سیاتیک به کار گفته می‌شود. درد عصب سیاتیک می‌تواند پی‌آمد آسیب‌ها و عارضه‌های متعددی مانند آرتریت، خار استخوانی یا دیگر آسیب‌های درگیر کننده عصب سیاتیک باشد. پزشکان عموماً متوجه کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل ران و لگن بیماران می‌شوند که به نوبه خود باعث خشکی و گرفتگی عضلات مفصل ران و سرینی می‌شود. خشکی و گرفتگی عضلات بر مکانیک ستون فقرات اثر می‌گذارد و عصب سیاتیک هنگام عبور از این بافت‌ها تحت فشار قرار می‌گیرد.

تفاوت‌های بین کمردرد و درد سیاتیک  

برای درک بهتر از تفاوت کمر درد و درد سیاتیک در این قسمت هر یک بطور جداگانه توضیح داده شده است :

کمردرد

طیف وسیعی از عارضه‌ها و آسیب‌های مختلف می‌تواند منجر به کمر درد شود. برای مثال کمردرد می‌تواند پی‌آمد حالت اندامی نامناسب، تصادف وسایل نقلیه موتوری یا بلند کردن اشیاء به روش نامناسب باشد. متخصص فیزیوتراپی طرح درمان را با توجه به علت شروع کمردرد، محل دقیق احساس درد و پرونده پزشکی بیمار تهیه می‌کند. کمردرد می‌تواند حاد و کوتاه مدت یا مزمن و بلندمدت باشد و سه ماه یا بیشتر استمرار داشته باشد.

درد سیاتیک

درد عصب سیاتیک نوع خاصی از کمردرد است که بسیار آزاردهنده و ناراحت کننده است. خوشبختانه تشخیص دادن درد سیاتیک بسیار ساده است. بیماران مبتلا به درد سیاتیک درد را در امتداد بلندترین عصب بدن، یعنی عصب سیاتیک احساس می‌کنند.

عصب سیاتیک از پایین کمر شروع می‌شود و در پایه ستون فقرات به دو شاخه تقسیم می‌شود که هر شاخه آن از یک باسن به سمت پا پایین می‌رود و در نهایت در کف پا به اتمام می‌رسد. چنانچه عصب سیاتیک تحریک شود یا تحت فشار قرار بگیرد، بیمار دردی تیز، تیر کشنده و سوزشی را در پایین کمر، باسن، پا یا پایین پا احساس خواهد کرد.

روش های درمان کمر درد و درد سیاتیک 

فیزیوتراپی برای تسکین کمردرد یا درد سیاتیک 

فیزیوتراپی اصطلاحی کلی برای روش‌های درمانی مختلفی است که با هدف بهبود توانایی توانبخشی طبیعی بدن و به منظور افزایش قدرت و توانایی حرکتی بدن انجام می‌شوند. متخصص فیزیوتراپی تکنیک‌های متعددی مانند یخ درمانی، گرما درمانی، ماساژ عمقی، اولتراسوند و حرکات اصلاحی را برای مدیریت درد و تسریع فرآیند التیام به کار می‌گیرد. تمرکز اصلی فیزیوتراپی بر روی عضلات و بافت‌های پیوندی دور ناحیه آسیب دیده است تا از این طریق انعطاف‌پذیری، توانایی حرکتی و حالت اندامی بهبود یابد. فیزیوتراپی با هدف دستیابی تدریجی به مزایای بلندمدت و درمان دائمی عارضه‌ها انجام می‌شود و متخصص فیزیوتراپی فرصت‌ها و توصیه‌های مفیدی را به بیماران ارائه می‌دهد تا بتوانند درمان را به طور مستقل در خانه ادامه بدهند.

نتایج فیزیوتراپی بستگی به وضعیت هر بیمار و نوع آسیب‌دیدگی دارد. زمانبندی درمان فیزیوتراپی و زمان احساس تاثیر آن نیز متغیر است؛ گاهی اوقات یک تا دو هفته طول می‌کشد تا بیمار متوجه بهبود چشمگیر ناشی از فیزیوتراپی بشود. بیماران صرف نظر از نوع آسیب‌دیدگی باید به طرح و زمانبندی درمان متعهد باشند تا بیشترین فایده را از درمان ببرند. مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی به شرح زیر است:

• توانبخشی و بهبود: متخصص فیزیوتراپی رویکرد درمان را با توجه به شرایط خاص هر بیمار و متناسب با نیازهای وی در دوره توانبخشی و بهبود بعد از آسیب‌دیدگی یا بیماری انتخاب می‌کند. متخصص فیزیوتراپی بیمار را در طول درمان راهنمایی می‌کند و با او تمرین می‌کند تا بیمار دوران نقاهت را بدون مشکل پشت سر بگذارد و تواناییش را سریع‌تر بازیابد.
• پیشگیری از آسیب‌دیدگی: فیزیوتراپی با تمرکز بر تقویت و توانبخشی بیمار انجام می‌شود تا بدن قوی‌تر شود و در آینده کمتر مستعد آسیب‌دیدگی باشد. متخصص فیزیوتراپی معاینات مختلفی را برای تعیین علت دقیق مشکل انجام می‌دهد و طرح درمان مناسب را برای پیشگیری طولانی مدت از بروز عوارض تهیه می‌کند.
• کاهش نیاز به درمان‌های تهاجمی: در درمان فیزیوتراپی از روش‌های غیرجراحی ایمنی برای تسکین کمردرد و درد سیاتیک حاد و مزمن استفاده می‌شود. برخی پزشکان قبل از آن که درمان‌های متداول را امتحان کنند، بیماران خود را به متخصص فیزیوتراپی مجرب ارجاع می‌دهند. نظر متخصص فیزیوتراپی به کل تیم پزشکی کمک می‌کند تا تصمیم‌های آگاهانه‌تری را متناسب با نیازهای بیمار بگیرند و در صورت امکان از جراحی اجتناب کنند یا جراحی را به تعویق بیندازند.

الکتروتراپی و اولتراسوند برای درمان کمر درد و درد سیاتیک

عصب سیاتیک بلندترین و پهن‌ترین عصب بدن است. این عصب از پایین کمر شروع می‌شود، در عمق باسن و لگن رو به پایین در پاها حرکت می‌کند و به کف پا ختم می‌شود. عصب سیاتیک عضلات متعددی از پایین پا را کنترل می‌کند و حس پا و کف پا را تامین می‌کند. درد عصب سیاتیک پی‌آمد تحریک شدن مهره‌های کمری ـ خاجی و پایین کمر است.

الکتروتراپی روشی غیرتهاجمی و موثر برای درمان درد سیاتیک است. الکتروتراپی به این شکل انجام می‌شود که متخصص الکترودهای دستگاه را به پوست بیمار متصل می‌کند و جریان برق با ولتاژ پایین را در دستگاه برقرار می‌کند. جریان برق سیگنال‌های عصبی مولد درد سیاتیک را مختل یا کاملاً مسدود می‌کند. الکتروتراپی شدت و تعداد اسپاسم‌های عضلانی را کاهش می‌دهد و باعث ترشح اندورفین‌ها یا همان مسکن‌های طبیعی بدن می‌شود.

امواج صوتی تولید شده توسط دستگاه اولتراسوند نیز دوران التیام را کوتاه‌تر می‌کند و عضلات خشک و منقبض را شل می‌کند. اولتراسوند تراپی گردش خون را بهبود می‌دهد و حرارت عمقی ملایمی را در عضلات برقرار می‌کند.

درمان دستی برای تسکین کمردرد و درد سیاتیک 

درمان دستی یا کایروپراکتیک عمدتاً متمرکز بر نظم و هم‌ترازی خاص مهره‌ها است. درمان دستی مبتنی بر این عقیده است که ساختار اسکلتی ـ عضلانی بدن، به خصوص ستون فقرات، تاثیر مستقیمی بر عملکرد دیگر بخش‌های بدن دارد.

متخصص درمان دستی ستون فقرات و عضلات اطراف آن را با هدف درمان کمردرد و بهبود کلی بیمار دستکاری می‌کند. هم‌ترازی ساختار اسکلتی ـ عضلانی به بدن اجازه می‌دهد تا خود را التیام بدهد. دستکاری ستون فقرات مشکلات مربوط به عدم هم‌ترازی و محدودیت مفصل‌ها را که در اثر آسیب‌دیدگی بافت و در پی سوانح، وارد شدن استرس و فشار مکرر، حالت اندامی نامناسب یا مشکلات دیگر به وجود آمده است، اصلاح می‌کند. درمان دستی را می‌توان با توجه به شدت آسیب‌دیدگی در کنار درمان‌های متداول پزشکی انجام داد. متخصص درمان دستی پرونده پزشکی بیمار را بررسی می‌کند، معاینه بالینی دقیقی را انجام می‌دهد و دستور آزمایش‌ها یا تصویربرداری‌های تشخیصی لازم را برای تعیین ماهیت آسیب‌دیدگی می‌دهد. ممکن است لازم باشد یک یا چند دستکاری و اصلاح برای بهبود کیفیت و دامنه حرکت انجام شود.

متخصص دستکاری ستون فقرات را با اعمال نیرویی ناگهانی و کنترل شده به مفاصل انجام می‌دهد تا به این ترتیب عملکرد ساختارها بازیابی شود و عدم هم‌ترازی اصلاح شود. متخصص درمان دستی گاهی قبل از درمان یا در طول درمان از مدالیته‌هایی مانند ماساژ درمانی، یخ درمانی و گرما درمانی برای شل و آرام کردن ناحیه درگیر استفاده می‌کند. وقتی تنش روی مفصل برطرف می‌شود، بیمار صدایی مانند صدای از جا درآمدن یا ترک خوردن را می‌شنود. رگ‌های تحت فشار پس از رفع تنش آزاد می‌شوند، در نتیجه جریان خون بهبود می‌یابد و مواد مغذی  بیشتری به ناحیه آسیب دیده می‌رسد.

درد اغلب بیماران بعد از یک جلسه درمان دستی کاهش می‌یابد یا کاملاً برطرف می‌شود و به این ترتیب بیمار می‌تواند راحت‌تر حرکت کند. اگر بیمار در روز اول بعد از دستکاری ستون فقرات دچار درد و ناراحتی شود، می‌تواند با گذاشتن کیسه یخ روی ناحیه درمان علائم را برطرف کند. طرح درمان شامل مشاوره تغذیه، آموزش حرکات اصلاحی و حالت اندامی صحیح و آموزش حرکات ارگونومیک (نشستن، ایستادن و راه رفتن به روش صحیح) می‌شود. تمامی این توصیه‌ها اثرگذاری درمان را افزایش می‌دهند و به بازآموزی عضلات کمک می‌کنند تا بیمار دیگر دچار آسیب‌دیدگی نشود.

داروهای موثر برای کاهش درد کمر و درد سیاتیک

مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)، مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسین که بدون نسخه در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد، درد اکثر بیماران را تسکین می‌دهد. شل کننده‌های عضلانی نیز برای رفع گرفتگی و اسپاسم تجویز می‌شود. اگر درد شدید باشد، پزشک داروی مسکن را تجویز می‌کند که می‌توان آن را همراه با شل کننده عضلات یا داروی NSAIDs مصرف کرد.

داروهای استروئیدی نیز ورم و التهاب اعصاب را کاهش می‌دهند. داروی استروئیدی به دو صورت خوراکی و تزریقی عرضه می‌شود؛ داروی خوراکی استروئیدی به صورت پک مدرول برای یک دوره پنج روزه تجویز می‌شود، به این صورت که بیشترین مقدار دارو در روز اول و کمترین مقدار در روزهای آخر مصرف می‌شود. آمپول استروئید نیز طی عمل‌هایی مانند تزریق استروئید در فضای اپیدورال یا تزریق در مفصل فاست مستقیماً در محل درد تزریق می‌شود. داروهای استروئیدی درد را به سرعت، ظرف 24 ساعت تسکین می‌دهند.

در چه صورت برای درد کمر و سیاتیک جراحی لازم است؟ 

جراحی به ندرت برای تسکین درد کمر و درد سیاتیک ضرورت می‌یابد، مگر آن که عضلات ضعیف باشد، بیمار به فتق دیسک، تنگی کانال نخاعی، سندرم کودا اکوینا یا درد شدیدی مبتلا باشد که بعد از یک دوره درمان غیرجراحی مناسب تسکین نیافته باشد.

پیشگیری بهتر از درمان است 

اکثر بیماران مبتلا به کمردرد حاد واکنش مناسبی به درمان نشان می‌دهند. علائم نود درصد بیماران بعد از یک تا دو هفته برطرف می‌شود و علائم ده درصد باقیمانده نیز ظرف سه ماه از بین می‌رود. نگرش مثبت و روحیه قوی، ورزش منظم و از سرگیری سریع فعالیت‌های روزانه از مولفه‌های مهم درمان به شمار می‌آید. اگر در ابتدا نمی‌توانید فعالیت‌های شغلی را انجام بدهید، بهتر است کارهای سبک‌تر را برای یک دوره محدود جایگزین فعالیت‌های اصلی بکنید.

با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید از عود عارضه جلوگیری کنید:

• بلند کردن اشیاء به روش صحیح
• حفظ حالت اندامی مناسب حین نشستن، ایستادن، حرکت کردن و خوابیدن
• ورزش منظم و انجام تمرین‌های کششی و تقویتی
• رعایت ارگونومی در محل کار
• تغذیه مناسب، نگه داشتن وزن در حد سالم و کاهش چربی بدن
• مدیریت استرس و تکنیک‌های تن‌آرامی
• عدم استعمال دخانیات