تنگی کانال نخاع به معنی باریک شدن فضای ستون فقرات است که باعث اعمال فشار روی نخاع یا ریشه‌های عصب می‌شود. این عارضه معمولاً شامل باریک و تنگ شدن یک یا بیش از سه ناحیه ستون فقرات می‌شود: کانالی که در مرکز ستون فقرات قرار دارد و نخاع و ریشه‌های عصب از میان آن می‌گذرد، کانال‌هایی که در انتها یا ریشه شاخه‌های عصبی خارج شده از نخاع هستند و حفره بین استخوان‌های ستون فقرات. این اختلال بیشتر در مردان و زنان بیش از 50 سال شایع است. البته ممکن است کانال نخاع برخی از افراد به طور مادرزادی تنگ باشد یا در اثر جراحت و آسیب‌دیدگی این کانال تنگ شود.
درمان‌های غیر جراحی برای درمان تنگی کانال نخاع توسط متخصصین مغز و اعصاب که در درمان بیماری‌های مربوط به اعصاب تجربه و تبحر دارند، درمان می‌شود. این افراد روش‌های درمانی غیر جراحی و در صورت لزوم روش‌های جراحی را برای درمان تنگی کانال نخاع به کار می‌برند. متخصص مغز و اعصاب گزینه‌های مختلف درمانی را مورد بررسی قرار می‌دهد و مناسب‌ترین و بهترین روش که متناسب با وضعیت شما است را به کار می‌گیرد. پس از بررسی و بحث و تبادل نظر مفصل در مورد این روش‌های درمانی و گزینه‌های جراحی عصبی با شما، متخصص روشی که بهترین نتیجه را می‌تواند برای شما داشته باشد انتخاب می‌کند.
چه قسمت‌هایی از ستون فقرات دچار عارضه تنگی کانال نخاع می‌شود؟
ستون فقرات ستونی است متشکل از 26 استخوان که در یک خط از پایین جمجمه شروع شده و تا لگن ادامه می‌یابد. 24 عدد از این استخوان‌ها “مهره” نامیده می‌شوند. استخوان‌های ستون فقرات شامل 7 مهره گردنی در ناحیه گردن و 12 مهره کمری در ناحیه کمر و پشت قفسه سینه، 5 مهره کمری در انحنای داخلی (کوچک) پایین کمر می‌شود. استخوان خاجی از 5 مهره به هم چسبیده بین استخوان‌های لگن و استخوان دنبالچه تشکیل شده است. 3 تا 5 استخوان به هم چسبیده در قسمت پایینی ستون مهره‌ها قرار دارد.
مهره‌ها با یکدیگر ارتباط داشته و بین آن‌ها یک دیسک جذب‌کننده ضربه قرار دارد. قسمت‌های دیگر ستون فقرات عبارتند از:
- مفاصل فاست
- رباط‌ها
- نخاع و ریشه‌های عصب
- کودا اکوینا
علل تنگ شدن کانال نخاع چیست؟
افزایش سن
تغییراتی که در ستون فقرات افراد مسن‌تر ایجاد می‌شود علت اصلی تنگی کانال نخاع در آن‌ها است. زمانی که سن افراد بالا می‌رود:
- باندهای بافتی که از ستون فقرات حمایت می‌کنند سخت و ضخیم می‌شوند.
- استخوان‌ها و مفاصل بزرگ‌تر می‌شوند.
- سطح استخوان‌ها بیرون می‌زند. (به این بیرون‌زدگی خار استخوان گفته می‌شود.)
آرتروزها
در برخی انواع آرتریت‌ها، یک بیماری دیژنراتیو (که به مرور زمان وخیم‌تر می‌شود) می‌تواند باعث تنگ شدن کانال نخاع شود. دو نوع از این آرتروزها ممکن است بر ستون فقرات اثر بگذارند: استئوآرتریت و روماتیسم مفصلی.
استئو آرتریت
- شایع‌ترین نوع آرتروز
- غالباً در سنین میانسالی و در افراد پیر اتفاق می‌افتد.
- از بین نمی‌رود و درمان نمی‌شود.
- ممکن است مفاصل زیادی را در بدن درگیر کند.
- غضروف که مفاصل را در جای خود نگه داشته است را از بین می‌برد.
- باعث شکل‌گیری خارهای استخوانی و مشکلات و عوارض دیگر در مفاصل می‌شود.
روماتیسم مفصلی
- در افراد جوان؛ این عارضه بیش از استئوآرتریت دیده می‌شود.
- باعث تورم بافت نرم مفاصل شده و بر ارگان‌های و سیستم‌های داخلی بدن اثر می‌گذارد.
- دلیل ایجاد تنگی کانال نخاع نیست.
- باعث آسیب‌دیدگی‌های شدید به خصوص در مفاصل می‌شود.
بیماری‌های ارثی
برخی از افراد با وجود بیماری و عارضه تنگی کانال نخاع متولد می‌شوند. برای مثال برخی از افراد با کانال نخاع کوچک متولد می‌شوند و برخی دیگر از افراد در هنگام تولد دچار اسکولیوزیس یا انحراف ستون فقرات هستند.
دلایل دیگر
دلایل دیگر که باعث تنگ شدن کانال نخاع می‌شوند عبارتند از:
- تومورهای نخاعی در ستون فقرات
- جراحات و آسیب‌دیدگی‌ها
- بیماری پاژه (یک بیماری که بر استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد)
- وجود مقادیر زیاد فلوراید در بدن
- تجمع کلسیم در رباط‌ها که اطراف ستون فقرات قرار دارند.
علائم تنگی کانال نخاع چیست؟
تنگی کانال نخاع ممکن است علائمی نداشته باشد یا علائم آن به تدریج ظاهر شده و به مرور زمان بدتر شود. علائم تنگی کانال نخاع عبارتند از:
- درد گردن یا درد کمر
- بی‌حسی، ضعف، گرفتگی یا درد در دست‌ها و پاها
- دردی که به پاها کشیده می‌شود. (سیاتیک)
- مشکلات پاها
یک نوع از تنگی کانال نخاع که به آن سندرم کودا آکوینا گفته می‌شود عارضه‌ای بسیار خطرناک است. این نوع تنگی کانال نخاع در زمانی که فشار زیادی بر عصب‌ها در پایین کمر وارد شود به وجود می‌آید. علائم این سندرم عبارتند از:
- از دست دادن کنترل ادرار و دفع مدفوع
- مشکلات در برقرار رابطه جنسی
- درد، ضعف یا از دست احساس در یک یا دو پا
اگر شما یکی از این علائم را دارید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
تنگی کانال نخاع چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ممکن است برای تشخیص تنگی کانال نخاع یا رد وجود بیماری‌های دیگر رویکردهای متفاوتی داشته باشد:
- سوابق پزشکی: جزئیاتی در مورد علائم و آسیب‌دیدگی‌ها، بیماری‌های قبلی و دانستن وضعیت سلامت عمومی که می‌تواند دلیل ایجاد برخی علائم باشد.
- معاینات بالینی: برای تشخیص میزان محدودیت حرکتی، درد یا بررسی عملکرد طبیعی عصبی در دست‌ها و پاها
- عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس
- تصویربرداری رزونانس مغناطیس (ام آر آی)
- تومو گرافی محوری کامپیوتری (CAT)
- مایوگرام
برخی از اقدامات درمانی برای بهبود عارضه تنگی کانال نخاع
در صورت عدم ابتلا به بیماری‌های عصبی خطرناک و پیش‌رونده، یک متخصص مغز و اعصاب و متخصص جراحی بسته مغز و نخاع ممکن است یک یا چند روش درمانی اولیه زیر را توصیه و تجویز کند:
دارودرمانی
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپیرین، ناپروکسن، ایبوپروفن یا ایندومتاسین برای کاهش درد و التهاب
- مسکن‌هایی مانند استامینوفن برای کاهش درد
- تزریق کورتیکواستروئید در خارجی‌ترین غشای پوششی نخاع و ریشه‌های عصب برای کاهش تورم و درمان دردهای حاد که به سمت لگن و پا کشیده می‌شوند.
- تزریق بیحس کننده‌ها در نزدیکی عصب آسیب‌دیده برای کاهش موقت درد که به آن‌ها مسدودکننده عصب گفته می‌شود.
درمان‌های مبتنی بر جراحی‌های مغز و اعصاب
برای درمان برخی از اختلالات ستون فقرات باید از روش‌های کم تهاجمی جراحی کمک گرفت. زمانی که درد کمر و درد گردن باعث تنگ شدن کانال نخاع شده باشد، عمل‌های جراحی مداخله‌ای مغز و اعصاب می‌تواند در کاهش علائم مؤثر باشد. به طور مشابه، درد کمر که به دلیل شکستگی فشاری مهره‌ها ایجاد شده باشد می‌تواند با روش‌های درمانی کم تهاجمی درمان شود. این عمل‌های با ایجاد یک شکاف کوچک و استفاده از هدایت تصویری انجام می‌شود. هدایت تصویری از طریق ارسال ابزار کوچکی درون ناحیه آسیب‌دیده انجام می‌شود که از آن برای تصویربرداری استفاده می‌شود.
درمان‌های جراحی
اگر این اقدامات درمانی مؤثر واقع نشد، ما انجام عمل جراحی را توصیه می‌کنیم. روش‌های متعدد جراحی برای درمان این بیماری وجود دارد. هدف از انجام هر اقدام جراحی، باز کردن کانال نخاع و کاهش فشار با برداشتن عامل فشار از روی نخاع است.
- متداول‌ترین شیوه جراحی برای درمان کانال نخاع تنگ‌شده در ناحیه کمر، لامینکتومی دیکمپرسیو است که در آن لامینای مهره برداشته می‌شود و فضای مناسب برای نخاع و عصب‌ها ایجاد می‌شود. اگر نیاز به برداشتن هر قسمتی از لامینا وجود داشته باشد به آن لامینکتومی گفته می‌شود. اگر فرد دچار فتق یا بیرون‌زدگی دیسک کمر شده باشد نیز ممکن است لامینا برداشته شود تا فضای کانال نخاع باز شود. در برخی مواقع، فورامن (ناحیه‌ای که در آن ریشه عصبی از نخاع جدا می‌شود) ممکن است نیاز به بزرگ‌تر شدن داشته باشد. به این عمل، فورامنکتومی گفته می‌شود.
- برای آن دسته از بیمارانی که به برای اصلاح بیش از یک قسمت از ستون فقرات باید تحت عمل جراحی قرار گیرند یا افرادی که بی‌ثباتی زیادی در ستون فقرات خود دارند، علاوه بر عمل‌های بردارنده فشار (دیکمپرسیو) باید برخی مهره‌ها به هم چسبانده شوند. به طور قدیمی این عمل جراحی شامل برداشتن یک تکه استخوان (معمولاً از لگن) و پیوند آن به ستون فقرات است. بسیاری از چسباندن‌های مهره با روش‌های جراحی کم تهاجمی انجام می‌شود بنابراین آسیب‌دیدگی بافت نرم و خونریزی در آن کاهش یافته و روند بهبودی پس از عمل تسریع می‌شود.
خطرات احتمالی عمده ناشی از انجام عمل جراحی چیست؟
تمام عمل‌های جراحی مخصوصاً آنهایی که تحت بیهوشی عمومی یا روی افراد مسن انجام می‌شوند، ممکن است خطراتی به همراه داشته باشند. شایع‌ترین عوارض عمل‌های جراحی برای درمان تنگی کانال نخاع، آسیب‌دیدگی و تخریب غشای پوشاننده نخاع در ناحیه تحت عمل و بروز عفونت یا لختگی خون در رگ‌ها است. این بیماری‌ها می‌توانند درمان شوند ولی زمان درمان آن‌ها طولانی است. بیماری‌های فعلی بیمار و وضعیت جسمانی وی نیز عوامل مهمی هستند که در زمان تصمیم‌گیری برای انجام عمل جراحی باید مورد ملاحظه قرار گیرند.
