انگشت چکشی نوعی بدشکلی است که باعث می‌شود انگشت پا به جای آن که رو به جلو باشد، رو به پایین بچرخد و خم شود. این بدشکلی می‌تواند تمام انگشتان پا را درگیر کند، اما غالباً در انگشت دوم و سوم پا مشاهده می‌شود. اگرچه بعضی موارد انگشت چکشی مادرزادی است، این بدشکلی معمولاً به مرور زمان و در اثر ابتلا به آرتریت یا پوشیدن کفش‌های نامناسبی مانند کفش‌های تنگ و نوک تیز ایجاد می‌شود. انگشت چکشی در اکثر موارد عارضه‌ای قابل درمان است.
اگر انگشت چکشی درمان نشود، بدشکلی به تدریج بیشتر می‌شود و در نهایت در یک محل به گونه‌ای قفل می‌شود که برای صاف کردن آن نیاز به عمل جراحی خواهد بود. بنابراین به محض آن که متوجه بدشکلی انگشت چکشی شدید، به پزشک مراجعه کنید. چنانچه در حال حاضر تحت درمان هستید، اما عارضه تشدید شده یا علی‌رغم رعایت دستورات پزشک، هیچ نشانه‌ای از بهبود مشاهده نکرده‌اید، بهتر است دوباره به پزشک مراجعه کنید. بدشکلی در موارد بسیار نادر در بالای مفصل ایجاد می‌شود، در این حالت احتمال عفونت کردن وجود دارد. چنانچه نشانه چرک یا قرمزی را دور انگشت چکشی مشاهده کردید، به سرعت برای درمان اقدام کنید.
فهرست مطالب
علل ایجاد انگشت چکشی
انگشتان پا از دو مفصلی تشکیل می‌شود که خم کردن آن را از وسط ممکن میکند. بدشکلی انگشت چکشی زمانی ایجاد می‌شود که مفصل میانی رو به پایین خم شود. علل احتمالی ایجاد انگشت چکشی عبارت است از:
- آسیب دیدن انگشتان پا
- آرتریت (بیماری التهابی مفصل)
- بالا بودن بیش از حد قوس کف پا
- پوشیدن کفش نامناسب
- کشیده شدن رباط‌ها یا تاندون‌های پا
- فشار مربوط به قوز شست پا: در این حالت انگشت شست به سمت داخل و به طرف انگشت دوم می‌چرخد.
- آسیب‌دیدگی نخاع یا اعصاب پیرامونی باعث می‌شود که تمام انگشتان پا به سمت پایین خم شود.
عامل‌های خطر انگشت چکشی
عامل‌های خطر زیر احتمال ایجاد انگشت چکشی را افزایش می‌دهد:
- سابقه خانوادگی انگشت چکشی
- پوشیدن طولانی مدت کفش‌های تنگ و نوک تیز
- وجود قوز شست پا یا پینه: پینه لایه‌های ضخیم شده‌ای از پوست است که در اثر سایش درازمدت و مکرر ایجاد می‌شود.
پوشیدن کفش تنگ موجب می‌شود که مفصل‌های انگشتهای پا در موقعیت غیرعادی قرار بگیرند، در این حالت عضلات نمی‌توانند در حالت صاف و کشیده قرار بگیرند. پوشیدن کفش نامناسب خطر ابتلا به عارضه‌های زیر را در درازمدت افزایش می‌دهد:
- انگشت چکشی
- تاول و زخم
- قوز شست پا
- میخچه
نشانه‌ها و علائم
انگشت چکشی راه رفتن را سخت و دردناک میکند و باعث می‌شود که صاف کردن یا حرکت دادن و چرخاندن انگشت درگیر با درد همراه باشد. علائم انگشت چکشی عبارت است از:
- رو به پایین چرخیدن انگشت چکشی
- پینه
- به سختی راه رفتن
- ناتوانی در خم کردن پا یا تکان دادن انگشتان
- انگشتهای پا شبیه پنجه حیوانات می‌شود.
تشخیص انگشت چکشی
درمان انگشت چکشی پا
وابسته به شدت و علت انگشت چکشی پا ممکن است از روش های جراحی و غیر جراحی برای درمان استفاده شود.
روش های غیر جراحی
برخی از روش های غیر جراحی که به درمان انگشت چکشی پا کمک می کنند عبارتند از:
- پوشیدن کفش مناسب: اگر دچار بدشکلی انگشت چکشی هستید، حتماً کفشتان را به سرعت اصلاح کنید. پوشیدن کفش نامناسب بهبود بدشکلی را به تاخیر می‌اندازد و بدشکلی را تشدید میکند. کفشی انتخاب کنید که کاملاً اندازه پایتان باشد. دقت کنید که کفشتان بیش از حد بزرگ نباشد. کفشی انتخاب کنید که پنجه آن پهن باشد تا راحت‌تر باشید. کفش‌های با کفی نرم گزینه‌های بهتری هستند. اگر انگشتتان چکشی است، کفش پاشنه بلند نپوشید.
- یخ روی انگشت چکشی ملتهب بگذارید: انگشت چکشی با ورم دردناکی همراه است. اگر انگشتتان ورم کرد و درد گرفت، کیسه یخ روی آن بگذارید. تا زمانی که ورم از بین نرفته است، کیسه یخ را چند بار در روز روی انگشتتان قرار دهید. اگر کیسه یخ آماده ندارید، چند تکه یخ را در یک کیسه پلاستیکی بریزید یا از یک کیسه سبزیجات منجمد مانند نخود یا ذرت استفاده کنید. هیچگاه یخ یا کیسه یخ را مستقیماً روی انگشت چکشی نگذارید و حتماً حوله‌ای را دور کیسه یخ بپیچید.
- از پد مخصوص انگشت چکشی استفاده کنید: پد یا کفی انگشت چکشی را می‌توانید از داروخانه تهیه کنید. این پد که مخصوص محافظت از انگشت چکشی طراحی شده است، از انگشت حمایت میکند و درد را کاهش می‌دهد.
- آتل تهیه کنید: بستن آتل فلزی، چوبی یا پلاستیکی دور انگشت چکشی به تسکین درد و صاف شدن انگشت کمک میکند. البته تاثیر آتل به شدت عارضه و مدت زمانی بستگی دارد که از انحراف و قوز انگشت گذشته است. پدهای نرم یا سیلیکونی دور پا بسته می‌شود یا مانند کفی داخل کفش گذاشته می‌شود تا درد قوز شست پا و انگشت چکشی را کمتر کند. متخصص پا (پدیاتریست)، ارتوپد یا متخصص طب فیزیکی می‌تواند آتل یا کفی کفش را تجویز کند. کفی طبی و ارتز شکل کف پا را اصلاح میکند و توزیع وزن و تعادل را بین عضلات انگشتان پا و کف پا اصلاح میکند.
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب: پزشکان غالباً داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs ) را برای کاهش ورم و تسکین درد انگشت چکشی تجویز می‌کنند. این داروها خوراکی هستند و بدون نسخه به فروش می‌رسند. اگر دردتان با مصرف این داروها آرام نشود، پزشک مسکن‌های قوی‌تر را تجویز میکند. پزشک دوز مناسب دارو و مدت زمان مصرف آن را توصیه میکند. مصرف داروهای ضدالتهاب عوارضی جانبی مانند سردرد و حالت تهوع را به دنبال دارد. مصرف درازمدت این داروها باید تحت نظر پزشک باشد.
- تزریق کورتون: کورتون دارویی است که التهاب را کم میکند و درد و ورم را از بین می‌برد. کورتون گاهی با هدف تسکین درد حاد تزریق می‌شود.
جراحی انگشت چکشی
اگر بیمار نتواند انگشت چکشی را حرکت دهد، پزشک جراحی را توصیه میکند. جراحی با هدف تغییر موقعیت انگشت، منظم کردن تاندون‌ها و برداشتن استخوان آسیب دیده یا بدشکل انجام می‌شود. جراحی انگشت چکشی غالباً سرپایی است و بیمار همان روز عمل ترخیص می‌شود. عمل‌هایی که برای اصلاح انگشت چکشی انجام می‌شود، عبارت است از:
- آرتروپلاستی: نیمی از مفصل زیر بخش خمیده برداشته می‌شود تا انگشت صاف شود.
- آرترودز: کل مفصل برداشته می‌شود و پین یا سیم جایگذاری می‌شود تا انگشت چکشی التیام پیدا کند.
- انتقال تاندون: تاندون‌ها از زیر انگشت چکشی روی انگشت آورده می‌شود تا فرایند صاف شدن انگشت تسریع شود. این عمل را می‌توان همراه دیگر مداخله‌های جراحی انجام داد.
- فالانژکتومی پایه: این عمل به بیماران دچار خشکی شدید مفصل توصیه می‌شود. پایه استخوان زیر انگشت در این عمل برداشته می‌شود.
- استئوتومی Weil: استخوان متاتارسال کوتاه می‌شود و وسیله مخصوصی برای تسریع فرایند التیام در انگشت گذاشته می‌شود.
ورزش های مناسب انگشت چکشی پا
انجام تمرین‌های ساده زیر انگشتان پا را قوی‌تر و منعطف‌تر میکند و توانایی بیمار را برای دویدن و پریدن بهتر از قبل میکند.
بالا بردن انگشت
کف پا را صاف روی زمین بگذارید و سعی کنید انگشتان پا را یک به یک بلند کنید. شاید انجام دادن این کار در ابتدا برایتان سخت باشد، اما سعی کنید و هر انگشت را چند بار پشت سر هم حداقل یک بار در روز بلند کنید. بلند کردن انگشتان پا تمرین موثری است که انگشتان را قوی‌تر و منعطف‌تر میکند.
راه رفتن روی پنجه
جورابتان را دربیاورید، روی پنجه قرار بگیرید و با احتیاط چند قدم بردارید. حفظ تعادل در این حالت قدری دشوار است و می‌تواند معیاری برای سنجش قدرت انگشتان پا باشد. برای این که انجام دادن تمرین قدری دشوارتر شود، از یک تخته شیبدار استفاده کنید یا وسیله‌ای مانند کتاب را روی زمین بگذارید و یک سطح اریب ایجاد کنید. تخته را به چهارچوب در تکیه بدهید تا بتوانید قدری رو به جلو خم شوید. سپس پایتان را روی تخته بگذارید و روی نوک پنجه بالا بروید، بعد پایتان را پایین بگذارید.
بالا رفتن روی پنجه، صاف و جمع کردن انگشتان پا
بایستید، ابتدا روی جلوی پا بالا بروید. سپس روی نوک پنجه یک پا بایستید و انگشتها را به آرامی رو به پایین جمع کنید. برای این که تعادلتان را حفظ کنید، پای دیگر را محکم روی زمین بگذارید. 5 ثانیه در هر موقعیت بمانید و حرکت را برای پای دیگر نیز تکرار کنید. اگر جمع کردن انگشتان پا برایتان سخت بود، روی توپی کف پا بالا بروید و 5 ثانیه در این وضعیت بمانید. اگر احساس ناراحتی نکردید، بالا رفتن روی پنجه را ادامه دهید.
تکان دادن انگشتان پا
این حرکت کششی ساده را می‌توانید هر زمان که مایل بودید، انجام دهید. تکان دادن انگشتان آنها را شل میکند و از دردناک شدن آنها، به ویژه بعد از یک ورزش سخت جلوگیری میکند.
کشش پا با استفاده از کش ورزشی
بنشینید و یک کش ورزشی صاف را که دور وسیله ثابتی بسته‌اید، دور پا، دقیقاً زیر پنجه بیاندازید. پا را دراز کنید و پا را به طرف ساق پا بکشید تا کشش کش را حس کنید. این حرکت را برای هر پا تکرار کنید. برای این که انجام حرکت دشوارتر شود، همان طور که پا را رو به بالا نگه داشته‌اید، بدن را به سمت عقب ببرید.
حرکات یوگا
بعضی حرکات یوگا تمرین‌های فوق‌العاده‌ای برای تقویت پاها و انگشتان پا هستند. برای مثال می‌توانید حرکت “قهرمان” یوگا را امتحان کنید که قوس کف پا را تحت کشش قرار می‌دهد؛ برای انجام این حرکت باید زانو بزنید و انگشتان پا را زیر بدن جمع کنید. حرکت “سگ سر پایین” و “انگشت شکسته” نیز کشش خوبی را به انگشتان پا وارد میکند. برای انجام حرکت سگ سر پایین باید در موقعیت پلانک قرار بگیرید و انگشتان پا را به کار بگیرید. سپس روی انگشتان پا عقب بروید و باسن‌تان را بالا بیاورید تا بدنتان یک ” V” برعکس را نشان بدهد. برای انجام حرکت انگشت شکسته باید زانو بزنید تا انگشتان پا عقب بدن قرار بگیرد، سپس انگشتها را از هم باز کنید و روی زمین فشار دهید. بعد روی پاشنه‌هایتان عقب بروید و بنشینید، ستون فقرات را صاف کنید و تعادلتان را حفظ کنید.
بلند کردن اشیاء با پنجه
مداد، یک تکه سنگ یا شیء کوچک دیگری را با انگشتان پا بگیرید و آن را 6 ثانیه نگه دارید و بعد رها کنید. این کار را چند بار تکرار کنید. این حرکت تمرین آسانی است که به توجه چندانی نیاز ندارد و می‌توانید آن را هنگام تماشای تلویزیون، خواندن کتاب یا کار کردن انجام دهید. برای تمرین بیشتر می‌توانید، 20 تکه سنگ را یک به یک با انگشتان پا بردارید و داخل کاسه بیاندازید.
گرفتن حوله با انگشتان پا
حوله‌ای را مقابل پایتان بگذارید و آن را به آرامی با انگشتان پا به سمت خودتان جمع کنید. این حرکت را 5 بار برای هر دو پا تکرار کنید. اگر می‌خواهید مقاومت در برابر جمع کردن حوله را افزایش دهید، می‌توانید وزنه به سر حوله ببندید.
راه رفتن روی سنگریزه
یک ناحیه پوشیده شده با سنگریزه پیدا کنید که سنگ‌هایش تیز یا لبه‌دار نباشد و بتوانید به راحتی روی آن راه بروید. انگشتان پا به طور طبیعی سنگریزه‌ها را می‌گیرد و تغییر سطح سنگریزه‌ها آن دسته از عصب‌های پا را نرمش می‌دهد که به پایین کمر متصل می‌شوند. این نرمش انگشتان پا و عصب‌ها را تقویت میکند.
پیشگیری از انگشت چکشی پا
برای جلوگیری از انگشت چکشی مانند بسیاری از مشکلات پا، کافی است که کفش مناسب بپوشید. کفش مناسب از ویژگی‌های زیر برخوردار است:
- پاشنه کوتاه: پاشنه‌ی بلند پا را در موقعیتی غیرعادی قرار می‌دهد و انگشتان پا را خم میکند.
- پنجه پهن: کفش باید اندازه پا باشد. از پوشیدن کفش‌های نوک تیز اجتناب کنید. کفش باید بلندترین انگشت پا را، که لزوماً انگشت شست نیست، به راحتی در خود جای دهد.
- قابل تنظیم: کفش‌های با بند قابل تنظیم بهترین گزینه برای پیشگیری از انگشت چکشی هستند.
- حمایت از قوس کف پا: کفشی که از قوس کف پا حمایت میکند، از بروز ناراحتی‌های مختلف پا پیشگیری میکند.
در یک کلام
انگشت چکشی به خمیدگی انگشتان پا گفته می شود که معمولا در انگشت دوم و سوم پا اتفاق می افتد. آسیب به پا، آرتروز، پوشیدن کفش نامناسب، کشیدگی رباط یا تاندون های پا، ژنتیک، داشتن پینه در انگشتان و شست متورم از دلایل ایجاد انگشت چکشی هستند. انگشت چکشی معمولا با نشانه هایی همچون ناراحتی و درد در هنگام راه رفتن و حرکت انگشتان، ناتوانی در خم کردن انگشتان، پینه بستن و شست متورم همراه است. علت انگشت چکشی توسط معاینه فیزیکی و تصویریر برادری اشعه ایکس مشخص می شود. پوشیدن کفش مناسب، گذاشتن کمپرس یخ بر روی انگشتان چکشی متورم، استفاده از پد و ایمپلنت مخصوص انگشت چکشی، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و تزریق کورتون به درمان انگشت چکشی کمک می کند. در مواقعی که حرکت انگشت چکشی پا ممکن نیست پزشک ممکن است از روش جراحی برای درمان استفاده کند. حرکات اصلاحی می تواند به درمان و انعطاف انگشتان چکشی پا کمک کند. همچنین پوشیدن کفش مناسب در پیشگیری از ایجاد انگشت چکشی موثر است.
