درد شایعترین علتی است که بیماران مبتلا به مشکلات ستون فقرات کمر را مجبور میکند تن به تیغ جراح سپرده و تحت عمل جراحی کمر قرار گیرند.
بسیاری از این بیماران پس از عمل زندگی بدون دردی را تجربه میکنند. ولی در گروهی از این بیماران درد بلافاصله پس از عمل یا با تاخیر چند هفته تا چند ماه مجددا شروع میشود. درد در ناحیه کمر میباشد و میتواند بهمراه درجاتی از بی حسی و حالت گز گز و سوزن سوزن شدن به پا ها در مسیر عصب سیاتیک انتشار یابد. این درد میتواند مشابه درد قبل از عمل باشد یا حتی الگوی جدیدی را ایجاد نماید.
علت جراحی کمر هر چه باشد این واقعه میتواند در ۳۰ تا ۴۰ درصد مواردی که کمر تحت عمل جراحی قرار میگیرد اتفاق بیفتد که از نظر پزشکی به آن (FBSS) گویند. Failed Back Surgery Syndrome وقوع FBSS پس از عمل جراحی کمری در بسیاری از موارد بعنوان یک عارضه محسوب نمیشود و در اکثر موارد نباید جراح را محکوم به انجام عمل ناصحیح کرد.
بیمارانی که با کمر درد پس از جراحی کمر به کلینیک درد مرکزی مراجعه می نمایند ابتدا به دقت معاینه میشوند تا علت اصلی ایجاد درد مشخص شود
۱. ایجاد چسبندگی در داخل کانال
فرایند طبیعی ترمیم بافتهای جراحی شده در داخل کانال نخاع میتواند سبب ایجاد چسبندگی در داخل کانال شده و به نظر میرسد ایجاد این چسبندگیها شایعترین علت وقوع کمر درد های پس از جراحی کمر (FBSS) باشد.
چسبندگیهای ایجاد شده در داخل کانال با فشار روی عصبهای نخاعی میتوانند دردهایی را در ناحیه کمر و پا ها (سیاتیک) ایجاد نمایند. این درد میتواند در پاها با درجاتی از بی حسی همراه باشد و در صورت تداوم سبب ایجاد ضعف عضلانی شده و اندام مبتلا لاغر تر به نظر برسد.
در مواردی که چسبندگیها علت وقوع درد میباشند معمولا وقوع این علائم با تاخیر میباشد و بیمار مدتی پس از عمل بدون درد بوده است.
در بیمارانی که بیش از یک نوبت تحت عمل جراحی کمر قرار میگیرند شیوع چسبندگیهای داخل کانال نخاع چندین برابر افزایش می یابد و جالب آن است که انجام بسیاری از این عملهای مجدد با هدف درمان پس از عمل اول انجام میشود.
اقدامات ارائه شده در حیطه رشته فوق تخصصی درد که در کشورمان چند سالی است بصورت اکادمیک در حال انجام میباشد در زمینه درمان این گروه از بیماران بسیار موفق بوده است.
در بیماران مبتلا به کمر درد های پس از جراحی کمری ( (FBSS در صورتی که علت درد چسبندگیهای داخل کانال نخاع باشد ابتدا این مطلب در کلینیک درد با انجام اقدامات تشخیصی تایید میگردد. سپس بیمار در لیست انجام عملهای اینترونشنال جهت باز کردن چسبندگیها قرار می گیرد.
باز کردن چسبندگیها در اتاق عمل و تحت شرایط استریل با مشاهده ستون فقرات با استفاده از فلوروسکوپ انجام میشود.
این وسیله با استفاده از اشعه ایکس تصویر زنده ای را روی مونیتور ایجاد می نماید.بیماران حین عمل بیدار هستند و این کار نیازی به انجام بیوشی ندارد.
پس از بی حس کردن قسمتی از پوست در کنار ستون فقرات کاتتر ظریف مخصوصی بدون نیاز به شکافتن پوست وارد کانال نخاع میشود. این کار تحت مشاهده لحظه به لحظه مسیر ورود توسط فلوروسکوپ انجام میشود تا عارضه ای ایجاد نگردد.پس از ورود به کانال چسبندگیهای موجود با تزریق ماده حاجب مشخص میشود و با حرکت دادن کاتتر و تزریق ترکیب دارویی خاصی این چسبندگیها باز میگردند.
مدت عمل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است و بیمار یک ساعت پس از عمل قابل ترخیص میباشد. در صورتیکه این چسبندگیها به دقت باز شوند بیش از ۹۰ درصد بهبودی در علائم بیماران مشاهده میشود.
۲. آرتروز پس از جراحی ستون فقرات
یکی دیگر از علل شایع کمر دردهای پس از جراحی کمر وقوع آرتروز در مفاصل بین مهره ای(facet joint ) ستون فقرات است.
در عملهای جراحی باز ممکن است قسمتی از مهره ها یا دیسک بین مهره ای از بدن خارج شود یا حتی ممکن است جهت ثبات ستون فقرات جراح مبادرت به گذاشتن پیچ یا فیکساتورهای فلزی در مهره ها نماید.
انجام این دستکاریها ستون فقرات را مستعد وقوع آرتروز در مفاصل بین مهره ای مینماید. این آسیب در مفاصلی ایجاد میشود که در دو طرف ستون مهره ها قرار دارند و سبب ثبات در حرکت آنها میشوند.
التهاب این مفاصل سبب ایجاد علائم زیر شود:
- کمر دردهای شدید و ناتوان کننده
- محدودیت شدید حرکتی
- خشکی صبحگاهی
- بیشترین شدت این درد در دو طرف ستون فقرات است و میتواند به باسن و خلف ران انتشار یابد.
این بیماران پس از بررسی در کلینیک درد کاندید عمل بلوک مفاصل بین مهره ای میگردند. این کار در اتاق عمل و بدون نیاز به بیهوشی و تحت تصویر برداری مستقیم با فلوروسکوپ انجام میگردد.
نیدلهای مخصوصی که جهت انجام این کار استفاده میشود به ما این امکان را میدهد که بتوانیم بدون ایجاد عارضه جانبی خاصی به مفصلی که شاید به اندازه ۵ میلیمتر باشد دسترسی پیدا کرده و با تزریق داروهای خاصی سبب رفع التهاب و بهبود وضعیت مفصلی گردیم.
استفاده از دستگاه رادیوفرکونسی در درمان کمر درد پس از جراحی کمر
استفاده از دستگاه رادیو فرکونسی و امواج رادیویی بعنوان یکی از جدیدترین ابزار درمان درد به ما این امکان را داده است تا با استفاده از امواج رادیوفرکونسی در نوک نیدل مسیر های مربوط به درد مهار شوند و بیمار بتواند بدون درد به فعالیتهای روزمره ادامه دهد.
استفاده از دستگاه رادیو فرکونسی در کنترل و درمان درد در بیماریهای مختلفی به کار میرود که یکی از شایعترین و موفقترین موارد استفاده از آن کمر درد بعد از جراحی کمر میباشد.
از علل دیگر ایجاد کمردرد های پس از جراحی کمری که شیوع کمتری داردند میتوان به بیرون زدگی مجدد دیسکهای کمری – عدم ثبات ستون فقرات- عفونتها و التهابهای بعد از عمل اشاره کرد که با بررسی های کلینیکی قابل تشخیص و درمان هستند.
وجود کلینیکهای فوق تخصصی درد برای بیماران مبتلا به کمردرد پس ازجراحی کمری زندگی بدون درد و فعالی به ارمغان آورده است.
نویسنده :دکتر مجید حیدریان
فوق تخصص درد