سندرم جراحی ناموفق ستون فقرات یا به بیان ساده‌تر سندرم ستون مهره‌های آسیب دیده، یک بیماری نیست، بلکه عارضه‌ای است که در زمان تحقق نیافتن انتظار بیمار یا جراح بروز می‌یابد. این اصطلاح عمدتاً به شرایط سخت و دردناک بیمار محدود می‌شود و در اکثر مواقع پیشرونده است. شایان ذکر است که کمر درد بعد از جراحی کمر گاهی حتی پس از جراحی کاملاً موفقیت‌آمیز نیز بروز می‌یابد.
علل و دلایل
همان‌طور که گفته شد سندرم جراحی ناموفق ستون فقرات یک بیماری نیست، بلکه عارضه‌ای است که بنا به دلایل متعدد رخ می‌دهد. در زیر به اختصار به بررسی این دلایل می‌پردازیم:
• جراحی به درستی انجام گرفته است اما تشخیص بیماری فرد اشتباه بوده است.
گزینش بیمار در مرحله پیش از جراحی اهمیت بسیار دارد. در درد ستون مهره‌ها، نیز مانند کمردرد، تشخیص همواره ساده نیست. بنابراین حتی اگر جراحی بدون کوچک‌ترین اشتباهی انجام شود، اما منشأ درد چیز دیگری باشد که مانند قبل از عمل به قوت خود باقی بماند، در آن صورت بیمار همچنان متحمل درد خواهد بود. اشتباه رایج، انجام دادن جراحی صرفاً بر مبنای اطلاعات و یافته‌های حاصل از MRI است.
• تشخیص بیماری فرد به درستی صورت گرفته است اما جراحی اشتباه انجام شده است.
این بار به علت انجام نامناسب جراحی، ریشه اعصاب یا دیگر ساختارهای مهم آسیب می‌بینند یا زخم می‌شوند، عفونت ایجاد می‌شود و مواردی از این قبیل.
• هم جراحی به درستی انجام شده و هم اینکه بیماری فرد به درستی تشخیص داده شده است، اما…
گاهی اوقات جراحی به درستی بر روی بیمار مناسب انجام می‌شود اما همچنان عارضه‌هایی مانند فیبروزیس (فساد الیاف و زخم عمقی محل جراحی) و ناپایداری پس از عمل به وجود می‌آیند که هیچ کاری نمی‌توان در موردشان انجام داد.
در مجموع دلایل رایج سندرم جراحی ناموفق ستون مهره‌ها به اجمال عبارت‌اند از:
1- سندرم مفصل فاست
2- درد مفصل ساکروایلیاک (SI)
3- سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS)
4- فیبروز دورال
5- درد دیسکوژنیک
6- عود بیماری
پیشگیری
مدیریت این عارضه به ماهیت مشکل بستگی دارد. تحریک طناب نخاعی یکی از روش‌های مطرح درمان جراحی ناموفق ستون مهره‌ها است. از انجام عمل جراحی مادامی که گزینه‌های درمانی دیگری وجود دارند باید اجتناب نمود.
ماندگاری و دوام نتایج حاصل از عمل جراحی و روش‌های محافظه کارانه با حداقل تهاجم، حتی برای مواردی چون لغزش دیسک که عمدتاً با جراحی معالجه می‌شود، مشابه است. در پژوهش‌های متعددی صحت این مطلب اثبات شده است.
درصد وقوع جراحی ناموفق ستون مهره‌ها بین 5 تا 50 درصد متغیر است و با گذر زمان افزایش می‌یابد.
درمان
این عارضه تنها یک راه درمان ندارد و با توجه به دلیل اصلی و دقیق زیربنایی آن، راهکارهای مختلفی برای تسکین آن در نظر گرفته می‌شود. بنابراین مهم‌ترین گام مدیریت، تشخیص صحیح است.
• روش فرکانس رادیویی بهترین درمان برای درد مفاصل فاست و ساکروایلیاک است.
• تجزیه چسبندگی با استفاده از اندوسکوپی اطراف نخاع، مناسب‌ترین روش برای رفع فیبروزیس دورال است.
• تحریک طناب نخاعی بهترین درمان عارضه‌های درد نوروپاتیک مانند سندرم درد منطقه‌ای پیچیده است.
نویسنده: دکتر مجید حیدریان
