علت درد قوس کف پا و درمان آن

به منظور بررسی بیشتر، محل دقیق درد کف پا را مشخص و آن را به دقت معاینه کنید. درد گودی کف پا دیگر ناحیه‌های کف پا را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

1. قسمت برجسته کف پا
2. پاشنه

علت

از علل درد کف پا میتوان گفت کف پا از استخوان‌های مچ پایی (تارسال) و استخوان‌های کف پا (متاتارسال) و همچنین رباط‌ها (لیگامان‌ ها) و تاندون‌ های حمایت کننده تشکیل می‌شود. سر یکی از انگشتان پا را بگیرید و آن استخوان را تا وسط پا دنبال کنید تا در نهایت به استخوان کف پا برسید. این ۵ استخوان کف پای (متاتارسال) متصل به انگشتان پا این امکان را برای ما فراهم می‌آورد تا با توزیع یکسان وزن جهت حفظ تعادل بتوانیم بایستیم، راه برویم و بدویم. چسبیده به استخوان‌های متاتارسال، در نزدیکی انتهای کف پا هفت استخوان تارسال (مچ پایی) قرار دارد. استخوان‌های تارسال و متاتارسال در کنار یکدیگر قوس کف پا را شکل می‌دهند.اکثر دردهای کف پا ناشی از فشار و یا التهاب فاسیای پلنتار (رباط طولانیدر کف پا) می‌باشد. این بیماری به عنوان التهاب پلانتار شناخته شده است و گاهی اوقات با بروز خار پاشنه در ارتباط است. نوروما یک نوع تومور خوش خیم عصبی یا رشد غیر طبیعی بافت عصبی می باشد. نورومای مورتون به طور دقیق یک تومور نیست بلکه ملتهب و ضخیم شدن بافت احاطه کننده ی عصب یا خود آن می باشد. این عارضه معمولا بین انگشت سوم و چهارم پا اتفاق می افتد. (ممکن است بین انگشت دوم و سوم نیز به وجود بیاید). مورتون نوروما می تواند علت گز گز بین انگشتان پا ، باعث خارش، بی حسی ،گزگز کف پا  و درد شدید و سوزناک در ناحیه ی کروی کف پا و سوزن سوزن شدن بین انگشتان پا شود و علت گرم شدن کف پا باشد . میزان شیوع این عارضه در بین زنان هشت تا ده برابر مردان است.

از آنجایی که سراسر کف پا، از جمله داخل کف پا، دارای قوس است، این قسمت از بدن انحناء مشخصی دارد.

گودی کف پا در موارد زیر به ما کمک می‌کند:

• جذب فشار
• پایدار ساختن بدن هنگام ایستادن، راه رفتن و دویدن
• امکان‌پذیر ساختن راه رفتن روی سطوح ناهموار و شیبدار

تاندون تیبیالیس خلفی یکی از ساختارهای مهم متصل به قوس کف پا محسوب می‌شود. این عضله از پشت استخوان ساق پا شروع می‌شود، در امتداد داخل مچ پا ادامه می‌یابد و به چند استخوان مچ پایی (تارسال) درون قوس کف پا متصل می‌شود. این تاندون نقش مهمی در حمایت از قوس کف پا و حفظ سلامت آن در طول فعالیت‌های روزانه ایفاء می‌کند.

هرگاه یکی از این تاندون‌ها، رباط‌ها و استخوان‌های مرتبط با کف پا ضعیف شود یا به دلیل استفاده مفرط، فعالیت بیش از اندازه یا فرسایش ناشی از افزایش سن ضعیف شود، درد در قوس کف پا بروز خواهد یافت.

اگر از زیر به کف پای یک فرد بزرگسال نگاهی بیندازید، متوجه یک منحنی رو به بالا در وسط کف پای او می‌شوید که اصطلاحاً به آن قوس کف پا گفته می‌شود. در واقع این تاندون‌ها هستند که این قوس را شکل می‌دهند، یعنی اگر همه‌ی تاندون‌ها به میزان لازم به سمت داخل کشیده شوند، کف پا ، قوس متعادل و انحنای طبیعی خود  را پیدا می‌کند، ولی اگر تاندون‌ها به طور صحیح و به میزان لازم با هم کشیده نشوند، یا این قوس کم می‌شود و یا اصلاً قوسی به‌وجود نمی‌آید، که به این حالت افتادگی قوس پا یا اصطلاحاً صافی کف پا گفته می‌شود.

رشته‌های پیوندی کف پا، طناب‌های پیوندی ضخیمی هستند که از بافت پیوندی زیر سطح استخوان پاشنه پا شروع شده و در کف پا به سمت پنجه‌ها امتداد می‌یابند. رشته‌های پیوندی کف پا موجب قوس کف پا می‌شوند. هرگاه این رشته‌ها ملتهب ‌شوند یا در آن‌ها پارگی‌های ریز زیاد شود، به آن التهاب رشته‌های پیوندی کف پا گفته می‌شود.

هنگامی‌که التهاب رشته‌های پیوندی کف پا طولانی ‌شود یا آسیب ادامه یابد، بدن بافت نرمی را که ضعیف و آسیب دیده است با استخوان ترمیم می‌کند و ایجاد خار پاشنه مینماید . خار پاشنه پا یکی از دلایل اصلی درد پاشنه است. خار پاشنه استخوان رشد کرده‌ای است که به استخوان پاشنه چسبیده است و در قوس کف پا رشد می‌کند. میزان موفقیت در درمان خار پاشنه بسیار زیاد است.

اگر فکر می‌کنید کف پایتان درد می‌کند، آزمایش ساده زیر را انجام دهید:

1. کف پا را مرطوب کنید.
2. در حالت طبیعی روی سطح صافی، مانند روزنامه یا پیاده‌رو، بایستید که بتوانید روی آن اثر یا رد پایتان را ببینید.
3. کنار بروید و رد به جا مانده از پای مرطوبتان را بررسی کنید.

دیده شدن تمام کف پا در رد پا بیانگر کم بودن قوس کف پا است. صاف بودن قوس کف پا یا کم بودن آن در کنار درد در کف پا گاهی اوقات نشان دهنده ابتلا به عارضه‌های پیشرونده‌ای مانند صافی کف پا، التهاب آرنگ کف پا (التهاب پلانتار فاسیا) و پرونیشن شدید است.

چنانچه قوس کف پا طبیعی باشد، انحناء داخلی کف پا در رد پا به چشم نخواهد خورد. البته گاهی حتی در صورت طبیعی بودن قوس کف پا، درد در ناحیه کف پا احساس می‌شود.

اگر در رد پا هیچ چیز به جز پاشنه و بالای پا در نزدیکی انگشتان دیده نشود، معنای آن زیاد بودن قوس کف پا خواهد بود. در این صورت می‌توان گفت که درد در کف پا احتمالاً از متمرکز شدن وزن روی پاشنه و برجستگی کف پا ناشی می‌شود. پی‌آمد این توزیع نامتناسب وزن، ضربه‌گیری نامناسب و بروز درد شدید در کف پا است.

علاوه بر تعیین اثر میزان قوس کف پا بر درد کف پا، از خود بپرسید که آیا:

• در پشت یا داخل استخوان مچ پا احساس درد می‌کنید یا خیر؟
• درد فوق هنگام راه رفتن، دویدن یا ایستادن تشدید می‌شود یا خیر؟

درد کف پا گاهی اوقات علامت ابتلا به بیماری مزمن خاص‌تر کف پا است. در ادامه این مقاله بیماری‌هایی را نام می‌بریم که هر یک می‌تواند علت درد کف پا باشد.

• التهاب آرنگ کف پا (التهاب پلانتار فاسیا)
• پرونیشن شدید
• صاف بودن کف پا

اگر احتمال وجود هیچ یک از عارضه‌های فوق در میان نبود، امکان دارد به عارضه‌ای موسوم به اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی (PTTD) دچار شده باشید. زمانی که این تاندون ضعیف شود یا بیش از حد از آن کار کشیده شود، گونه‌ای درد کف پا بروز می‌یابد که به پلانتار فاسیا (نوار بافت پیوندی کشیده شده از پاشنه تا برجستگی کف پا) فشار می‌آورد، باعث خستگی تدریجی کف پا می‌شود و میزان حمایت تاندون تیبیالیس خلفی از کف پا را کاهش می‌دهد.

تشخیص

پزشک هنگام معاینه متوجه وجود موارد زیر خواهد شد:

• درد و یا التهاب کف پا
• صاف بودن کف پا یا زیاد بودن قوس کف پا
• قرمزی یا ورم جزیی کف پا
• سفتی یا خشکی کف پا

پزشک گاهی به منظور تشخیص افتراقی و از میدان حدس خارج کردن عارضه‌های دیگر دستور انجام پرتونگاری (اشعه ایکس) می‌دهد.

مسائل مهم مرتبط با درد کف پا

درد کف پا را جدی بگیرید و در درمان آن اهمال نکنید؛ چون کف پا و قوس آن وزن کل بدن را تحمل می‌کند، درد این ناحیه بر دیگر بخش‌های پا، مچ، زانو، پا، کمر و پشت بدن نیز تأثیر می‌گذارد.

درد کف پا بیماری پیشرونده‌ای است که در ابتلا به عارضه‌های مزمن جدی‌تری مانند موارد زیر نقش دارد:

• التهاب آرنگ کف پا
• صافی کف پا
• درد کمر و مفصل ران
• زانو درد
• التهاب تاندون آشیل
• درد جلوی ساق پا (شین اسپلینت)
• شکستگی فشاری
• انگشت چکشی
• درد پاشنه
• پینه پا
• جمع شدن پنجه و فشردگی انگشتان پا و احساس درد زیر انگشتان پا
• نوروم مورتون (بزرگ و برجسته شدن عصبی که از کف پا عبور می‌کند و به انگشتان می‌رود.)
• درد پا و کف پا
• از بین رفتن لایه محافظ کف پا
• درد برجستگی کف پا

راه ها و روش های درمان

با بهره‌گیری از روش های درمان درد کف پا در زیر می توان درد را تسکین داد و از بروز مجدد آن و ایجاد مشکل جلوگیری کرد.

ارتز و کفی

جهت بهبود بخشیدن به حمایت از کف پا و پایداری پاشنه پا استفاده از ارتز یا کفی می تواند بسیار مؤثر باشد و از فشار روی تاندون تیبیالیس خلفی بکاهید.

حمایت کننده (ساپورت) کف پا

ساپورت‌های مخصوص کف پا در کاهش درد و ناراحتی موثرند. البته از آنجایی که شکل و ارتفاع ساپورت باید متناسب با نوع و ارتفاع قوس کف پا باشد، حتماً پیش از تهیه نوع قوس کف پا (کم، متوسط یا زیاد) را به درستی تعیین کنید.

تقویت عضلات

تمرین‌های مخصوص تقویت عضله تیبیالیس خلفی و کشش تاندون آشیل را انجام دهید. این دو عضله نقشی کلیدی در کاهش درد و پرونیشن احتمالی پا دارند.

کفش مناسب

کفش و کفی آن با توجه به سبک زندگی فردی باید هم مناسب فعالیت‌های روزانه (مانند وظایف شغلی) و هم مناسب فعالیت‌های شدیدتری مانند دویدن یا انواع ورزش‌ها باشد.

استفاده از محافظ (اسپلینت) شبانه

محافظ‌ شبانه با نگه داشتن عضلات در موقعیت مناسب و تقویت آنها در زمان استراحت فشار روی قوس کف پا را کاهش می‌دهد.

سرما درمانی

ماساژ کف پا، بستن و انواع روش‌های سرما درمانی به کاهش درد و ناراحتی کمک می‌کند.

نرمش و حرکت‌های اصلاحی

پزشک گاهی برای افزایش قدرت و پایداری ناحیه آسیب دیده و همچنین اصلاح عضله‌های فاقد تعادل دستور انجام نرمش و حرکت‌هایی معین می‌دهد. حرکت‌های مخصوص افزایش انعطاف‌پذیری طول عضله را افزایش می‌دهد یا آن را در حد مناسب نگه می‌دارد. انعطاف‌پذیری بیشتر به معنای داشتن عضله‌ای قوی‌تر است که احتمال آسیب دیدن آن کمتر است.

نرمش با غلتاندن توپ گلف: روی صندلی بنشینید و توپ گلف را زیر برجستگی کف پای راست قرار دهید. توپ گلف را با کف پا به گونه‌ای بغلتانید که در امتداد کف پا از برجستگی کف پا تا پاشنه حرکت کند. این حرکت را ۲ دقیقه ادامه دهید، باید در سراسر کف پا احساس مالش داشته باشید.

سعی کنید توپ را رو به بالا و پایین و به صورت دایره‌ای حرکت دهید تا اثر مالش افزایش یابد. این حرکت را ۲ دقیقه برای پای چپ تکرار کنید.

برای درمان درد کف پا روش های دیگری ازجمله تزریق کورتیزون و دارودرمانی نیز وجود دارد.

پیشگیری

عضله‌های ساق پا، تاندون آشیل و مچ پا را همواره منعطف نگه دارید تا از ابتلا به التهاب آرنگ کف پا (التهاب پلانتار فاسیا) جلوگیری کرده باشید. حرکت کششی پلانتار فاسیا را هر روز صبح پیش از پایین آمدن از تخت انجام دهید. انجام فعالیت‌هایی با شدت متوسط نیز مفید است.