نقرس یک نوع آرتروز شایع است که باعث درد شدید، تورم و خشک‌شدگی مفصل می‌شود. این بیماری معمولاً بر مفصل انگشت شست پا اثر می‌گذارد. حمله نقرس به سرعت و ناگهانی اتفاق می‌افتد و به مرور زمان برطرف می‌شود و به آرامی به مفصل متورم آسیب وارد می‌کند. نقرس همچنین با افزایش شیوع بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های متابولیکی ارتباط داشته و بسیار دردناک است. این بیماری شایع‌ترین نوع آرتروز التهابی در مردان است و با این که مردان، بیشتر دچار این بیماری می‌شوند احتمال این که زنان نیز پس از یائسگی به نقرس مبتلا شوند زیاد است.
انواع نقرس
پیشروی نقرس در چندین مرحله انجام می‌شود و بیماران این مراحل را به عنوان انواع مختلف نقرس تجربه می‌کنند.
هایپراوریسمی بدون علامت
این احتمال وجود دارد که فردی که سطح اسید اوریک خون او بالا است هیچ علامتی نداشته باشد. در این مرحله نیاز به درمان نیست گر چه کریستال‌های اوره در بافت انباشته شده و باعث آسیب‌دیدگی‌های جزئی می‌شوند. افراد مبتلا به هایپراریسمی بدون علامت باید عواملی که باعث افزایش احتمالی و تجمع اسید اوریک می‌شوند را کاهش دهند.
حمله نقرسی یا نقرس حاد
این مرحله زمانی اتفاق می‌افتد که کریستال‌های اوره انباشته شده و به طور ناگهانی باعث التهاب و درد شدید شوند. این حمله ناگهانی معمولاً ظرف مدت ۳ تا ۱۰ روز برطرف می‌شود. حمله نقرس ممکن است گاهی اوقات با اتفاقات استرس‌زا، مصرف الکل یا مواد مخدر و همچنین سرد شدن هوا تحریک شود.
وقفه نقرس
این مرحله، فاصله بین حملات نقرسی است. حملات ممکن است ماه‌ها و سال‌ها اتفاق نیفتد اما اگر این بیماری تحت درمان قرار نگیرد به مرور زمان با تناوب بیشتری اتفاق می‌افتد. در این فواصل، کریستال‌های اسید اوریک در بافت جمع می‌شوند.
نقرس توفوسی مزمن
نقرس توفوسی مزمن، ناتوان‌کننده‌ترین نوع نقرس است. ممکن است مفاصل و کلیه‌ها دچار آسیب‌دیدگی‌های دائمی شوند. بیمار مبتلا به آرتریت التهابی ممکن است دچار توفی که یک توده بزرگ از کریستال‌های اوره است شود. این عارضه بیشتر در قسمت‌های سردتر بدن مانند مفاصل انگشتان اتفاق می‌افتد. اگر نقرس تحت درمان قرار نگیرد پس از گذشت مدتی طولانی – حدود ۱۰ سال – تبدیل به نقرس توفوسی مزمن می‌شود. اگر بیمار تحت درمان باشد احتمال این که نقرس وی به این مرحله برسد بسیار کم است
شبه نقرس
یکی از بیماری‌هایی که به راحتی با نقرس اشتباه گرفته می‌شود، شبه نقرس یا پزوگوت است. علائم این عارضه بسیار شبیه به نقرس است. مهم‌ترین تفاوت نقرس و پزوگوت این است که در این بیماری مفاصل با کریستال‌های فسفات کلسیم تحریک می‌شوند نه با کریستال‌های اوره. درمان پزوگوت متفاوت از درمان نقرس است.
علل
نقرس به دلیل بالا بودن میزان اسید اوریک در خون یا هایپراوریسمی ایجاد می‌شود. اسید اوریک به دلیل تجزیه پورین – یک ماده شیمیایی که مقادیر زیاد آن در غذاهایی مانند گوشت، مرغ و غذاهای دریایی یافت می‌شود- در بدن تولید می‌شود. معمولاً اسید اوریک در خون حل شده و از طریق کلیه‌ها به وسیله ادرار از بدن خارج می‌شود. اگر مقدار زیادی اسید اوریک تولید شود یا مقدار کافی از آن دفع شود باعث تجمع کریستال‌های سوزنی‌شکل می‌شود و در نتیجه التهاب و درد در مفاصل و اطراف مفاصل ایجاد می‌شود.
علائم
درد شدید در مفصل
نقرس معمولاً بر مفاصل بزرگ اثر می‌گذارد اما ممکن است در مفاصل دیگر هم مشکل ایجاد کند. مفاصل دیگر که ممکن است درگیر این عارضه شوند عبارتند از مچ پا، زانوها، آرنج‌ها و انگشتان دست. درد در ۴ تا ۱۲ ساعت اول پس از حمله بسیار شدید است.
طول مدت ناراحتی‌ها
پس از این که درد شدید کاهش یافت، برخی ناراحتی‌های مفصلی ممکن است تا چند روز الی چند هفته ادامه یابد. حملات بعدی احتمالاً مدت بیشتری طول می‌کشد و بر مفاصل بیشتری هم تأثیر می‌گذارد.
التهاب و قرمزی پوست
مفصل یا مفاصل آسیب‌دیده متورم، حساس به لمس، گرم و قرمز می‌شوند.
محدودیت در دامنه حرکتی
با پیشروی نقرس، ممکن است شما قادر به حرکت دادن نرمال مفاصل خود نباشید.
عواملی که احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند.
برخی عوامل، احتمال ابتلا به هایپراوریسمی و در نتیجه نقرس را افزایش می‌دهند که برخی از آنها عبارتند از:
· سن و جنسیت: اسید اوریک در مردان بیش از زنان تولید می‌شود، البته میزان اسید اوریک در بدن زنان پس از یائسگی به اندازه مردان می‌رسد.
· عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی ابتلا به نقرس احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
· سبک زندگی: مصرف الکل در دفع اسید اوریک از بدن اختلال ایجاد می‌کند. خوردن غذاهایی که مقادیر زیادی پورین دارند نیز باعث افزایش میزان اسید اوریک در بدن می‌شود.
· قرار گرفتن در معرض سرب: قرار گرفتن در معرض سرب در بلند مدت با برخی موارد ابتلا به نقرس ارتباط دارد.
· مصرف برخی داروها: برخی داروهای باعث افزایش میزان اسید اوریک در بدن می‌شوند مانند داروهای ادرارآور و داروهای حاوی سالسیلات
· وزن: اضافه وزن، احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد زیرا باعث فعل و انفعالات بیشتر در بدن و در نتیجه افزایش میزان تولید اسید اوریک به عنوان یک ماده زائد متابولیک می‌شود. هر چه میزان چربی در بدن بیشتر باشد، میزان التهاب سیستماتیک نیز افزایش می‌یابد زیرا سلول‌های چربی، سیتوکین های پیش التهابی تولید می‌کنند.
· وارد آمدن ضربه یا انجام عمل جراحی: نیز احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند.
بیماری‌های دیگر: نارسایی و بیماری‌های کلیوی دیگر نیز باعث کاهش توانایی بدن در دفع مواد زائد شده و سطح اسید اوریک را در بدن افزایش می‌دهند. بیماری‌های دیگر مرتبط با نقرس عبارتند از فشار خون بالا، دیابت و کم‌کاری غده تیروئید.
عوارض
افراد مبتلا به نقرس ممکن است به بیماری‌های خطرناک‌تری نیز مبتلا شوند که برخی از آنها عبارتند از:
· عود دوباره نقرس: برخی افراد ممکن است هرگز علامت ابتلا به نقرس را نداشته باشند. برخی دیگر ممکن است چندین مرتبه در سال دچار حملات نقرسی شوند. مصرف برخی داروها به جلوگیری از بروز حملات نقرسی در افراد مبتلا به نقرس عودکننده کمک می‌کند. اگر نقرس تحت درمان قرار نگیرد باعث فرسایش و تخریب مفصل می‌شود.
· نقرس پیشرفته. اگر نقرس درمان نشود، کریستال‌های اسید اوریک جمع شده و نودول هایی در زیر پوست به نام توفی ایجاد می‌کند. توفی در قسمت‌های مختلف بدن مانند انگشتان دست، دست‌ها، پاها، آرنج یا تاندون آشیل در پشت مچ پا شکل می‌گیرند. توفی ها معمولاً دردناک نیستند اما در هنگام بروز حملات نقرسی متورم شده و حساس می‌شوند.
· سنگ‌های کلیه: کریستال‌های اوره ممکن است در مجرای ادرار افراد مبتلا به نقرس جمع شوند و باعث تشکیل سنگ در کلیه شوند. مسرف برخی داروها به کاهش احتمال شکل‌گیری و ایجاد سنگ‌های کلیه کمک می‌کند.
آزمایش‌ها و تشخیص
تشخیص نقرس به دلیل علائم آن دشوار است، زمانی که این بیماری شروع می‌شود، علائم آن مانند بیماری‌های دیگر است. معمولاً میزان اسید اوریک در بسیاری از افراد زمانی بالا می‌رود که به نقرس مبتلا شده‌اند و ممکن است در هنگام بروز حمله نقرسی، اسید اوریک بالا نباشد. مهم‌تر این که بسیاری از افرادی که اسید اوریک بالا دارند به نقرس مبتلا نمی‌شوند.
· یک آزمایش تشخیصی که پزشکان انجام می‌دهند، تست مایع درون مفصل است. برای این کار، مایع درون مفصل به وسیله یک سوزن کشیده می‌شود. سپس این مایع برای تعیین وجود کریستال‌های اسید اوریک مورد آزمایش قرار می‌گیرد. از آنجا که عفونت‌های مفصلی نیز علائم مشابه نقرس دارند، پزشک ممکن است وجود باکتری‌ها را نیز در مایع مفصلی مورد بررسی قرار دهد تا احتمال وجود دلایل باکتریایی را رد کند.
· پزشکان همچنین ممکن است برای اندازه‌گیری سطح اسید اوریک بدن، دستور انجام آزمایش خون را نیز بدهند اما همان طور که توضیح داده شد، افرادی که اسید اوریک خون آنها بالا است همیشه به نقرس مبتلا نمی‌شوند. همچنین، برخی افراد نیز ممکن است علائم ابتلا به نقرس را داشته باشند در حالی که اسید اوریک در خون آنها زیاد نیست.
· در نهایت، پزشکان ممکن است به وسیله اولتراسوند یا سی تی اسکن از کریستال‌های اطراف مفصل یا درون توفیها عکس‌برداری کنند. با اشعه ایکس نمی‌توان نقرس را تشخیص داد اما ممکن است برای رد احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر به کار رود.
نکاتی برای پیشگیری
در زمانی که علائم برطرف شده‌اند، به کارگیری نکات زیر در رژیم غذایی به جلوگیری از بروز حملات نقرسی آتی کمک می‌کند:
- مقادیر زیادی مایعات بنوشید. آبرسانی به بدن شامل نوشیدن مقادیر زیادی آب را افزایش دهید. مصرف نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید به خصوص آنهایی که با شربت ذرت با فروکتوز بالا شیرین شده‌اند.
- مصرف الکل را محدود کرده یا ترک نمایید. با پزشک در مورد میزان مجاز مصرف الکل مشورت کنید. تحقیقاتی که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد که مصرف آبجو احتمال بروز علائم نقرس را به خصوص در مردان افزایش می‌دهد.
- پروتئین مورد نیاز بدن را از محصولات لبنی کم‌چرب دریافت کنید. محصولات لبنی کم‌چرب ممکن است اثر پیشگیرانه در برابر نقرس داشته باشد بنابراین بهترین منابع برای تأمین پروتئین مورد نیاز بدن هستند.
- مصرف گوشت، ماهی و مرغ را کاهش دهید. مقادیر کم ممکن است مشکل‌ساز نباشد اما توجه داشته باشید که چه نوع و چه مقدار از مصرف هر کدام از این مواد غذایی باعث ایجاد مشکل برای شما می‌شود.
- وزن سالم بدن را حفظ کنید. پروتئین‌هایی را انتخاب کنید که وزن سالم بدن شما را حفظ کنند. کاهش وزن باعث کاهش میزان اسید اوریک در بدن می‌شود اما از ناشتا ماندن یا کاهش سریع وزن خودداری کنید زیرا در این موارد ممکن است میزان اسید اوریک به طور موقتی افزایش یابد.
درمان
داروها همچنین برای کاهش تولید اسید اوریک (مسدودکننده‌های زانتان اکسیداس مانند آلوپورینول) یا افزایش توانایی کلیه در دفع اسید اوریک از بدن (پروبنسید) نیز مصرف می‌شوند. اگر نقرس تحت درمان قرار نگیرد، در بدترین حالت، حملات حاد پس از ۱۲ تا ۲۴ ساعت دوباره شروع می‌شوند. انتظار می‌رود که علائم افراد مبتلا به نقرس اگر تحت درمان قرار نگیرند پس از ۱ تا ۲ هفته بهبود یابند.
درمان‌های خانگی
افراد مبتلا به نقرس می‌توانند با اصلاح و تعدیل رژیم غذایی خود، حملات نقرسی را مدیریت کنند. یک رژیم غذایی متعادل به کاهش علائم کمک می‌کند. افراد مبتلا به نقرس نباید رژیم غذایی کم کربوهیدراته داشته باشند. دریافت مقادیر کم کربوهیدرات به این معنی است که بدن قادر به سوزاندن ذخیره چربی خود نیست و در نتیجه موادی به نام کتون در جریان خون ترشح می‌شوند. افزایش میزان کتون باعث ابتلا به بیماری به نام کتوزیس می‌شود که سطح اسید اوریک را در خون افزایش می‌دهد. پرهیز از مصرف مقادیر زیاد غذاهای حاوی پورین از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است تا سطح اسید اوریک در خون زیاد بالا نرود. در این جا لیست برخی از غذاهای حاوی پورین ارائه شده است:
· ماهی آنچووی
· مارچوبه
· قلوه گاو
· مغز
· لوبیا و نخود
· گوشت حیوانات
· آبگوشت
· شاه ماهی
· جگر
· ماهی ماکرل
· قارچ‌ها
· ماهی ساردین
· اسکالوپ
· خوراک گوساله
با این که پرهیز در مصرف این غذاها بسیار مهم است اما مشخص شده است که برخی غذاهای پورین دار احتمال ابتلا به نقرس را افزایش نمی‌دهند یا علائم آن را تشدید نمی‌کنند. مارچوبه، لوبیاها و برخی غذاهای گیاهی و قارچ‌ها نیز منابع پورین هستند اما تحقیقات نشان می‌دهد که این غذاها باعث بروز حملات نقرسی نمی‌شوند و تأثیری در سطح اسید اوریک ندارند.
مطالعات اپیدمولوژیکی مختلف نشان می‌دهد که سبزیجات پورین دار، غلات کامل، مغزیجات و حبوبات و میوه‌های کم قند، قهوه و مکمل‌های ویتامین ث احتمال ابتلا به نقرس را کاهش می‌دهند در حالی که مصرف گوشت قرمز، نوشیدنی‌های حاوی فروکتوز و الکل احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. مکمل‌های ویتامین ث را می‌توان به صورت آنلاین خریداری کرد. قبل از مصرف هر مکمل جدیدی باید با پزشک مشورت کنید. نقش اسید اوریک در نقرس کاملاً واضح و مشخص است. به همین دلیل و همچنین به دلیل وجود داروهای مختلف مرتبط با این بیماری، نقرس نوعی آرتروز است که کاملاً قابل‌کنترل است.
سؤالات رایج
آیا مصرف داروهای نقرس، عوارض جانبی دارند؟
- مصرف داروهای مربوط به کنترل نقرس به راحتی برای بیشتر افراد قابل تحمل است. به هر حال، همانند هر دارویی این داروها نیز عوارض جانبی دارند.
- آلوپورینول به راحتی برای بسیاری از افراد قابل تحمل است اما در برخی افراد ممکن است باعث بروز راش‌های آلرژیک شود. راش‌های شدید به ندرت در اثر مصرف آلوپورینول اتفاق می‌افتد و هر نوع راش آلرژیک که در اثر مصرف آلوپورینول ایجاد شود خطرناک است.
- کلشیسین (کولکریس) باعث بروز علائمی نظیر حالت تهوع، اسهال و به ندرت ضعف عضلانی و تغییر غیرعادی در تعداد سلول‌های خونی می‌شود.
- پروبنسید نیز معمولاً به راحتی تحمل می‌شود اما نباید در بیمارانی که سنگ اسید اوریک در کلیه دارند مصرف شود زیرا می‌تواند باعث افزایش احتمال ایجاد سنگ کلیه شده و به کلیه این بیماران آسیب برساند.
- فبوگزوستات (اولوریک) ممکن است باعث بروز اختلالات کبدی، حالت تهوع و راش شود.
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی نیز ممکن است باعث تحریک معده و ایجاد زخم معده در برخی موارد شوند. در صورت مصرف بلند مدت داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی باید کبد و کلیه‌ها به طور دوره‌ای مورد آزمایش قرار گیرند.
- کرستاگزا به صورت یک داروی تزریقی در ورید مورد استفاده قرار می‌گیرد. واکنش‌های آلرژیک شدید نیز در برخی افراد که از این دارو استفاده می‌کنند گزارش شده است.
آیا می‌توان از ابتلا به نقرس پیشگیری کرد؟
برخی عوامل که احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند، ژنتیکی و ارثی هستند و قابل پیشگیری نیستند. به هر حال، بسیاری از عواملی که احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند مانند چاقی و رژیم‌های غذایی قابل کنترل هستند. حفظ وزن سالم بدن و پیروی از یک رژیم غذایی که کربوهدرات تصفیه‌شده و چربی اشباع و گوشت قرمز کمتری در آن باشد می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به نقرس کمک کند.
