جراحی ستون فقرات با لیزر نوعی جراحی کم‌تهاجمی بسته‌ی کمر است که شکاف‌های آن کوچکتر از جراحی باز کمر است. جراحی لیزری ستون فقرات بر تبخیر دقیق بافت‌های ناخواسته‌ای مانند فتق دیسک مبتنی است. جراحی لیزری کم‌تهاجمی دیسک کمر در مقایسه با جراحی‌های قدیمی باز، نتایج سریع‌تر و ایمن‌تری را به دست می‌دهد و دوران بهبود آن کوتاه‌تر است. بیماران همان روز مرخص می‌شوند و زخم‌های کوچک عمل با چسب زخم یا پانسمان کوچک بسته می‌شود.
فهرست مطالب
مزایای جراحی ستون فقرات با لیزر
- کوچک بودن جای زخم
- نتایج عمل لیزری به دلیل کوچکتر بودن برش‌های جراحی زیباتر از عمل جراحی باز است.
- خونریزی کمتر
- کاهش درد و خطر عفونت بعد از عمل
- چون نیازی به برش دادن عضلات نیست یا برش‌ها کوچکتر است، احتمال آسیب دیدن عضلات و بافت‌ها کمتر است.
- دوران بهبود جراحی بسته دیسک کمر کوتاه‌تر است و بیماران بعد از عمل لیزری به توانبخشی کمتری نیاز دارند.
- بیماران بعد از جراحی لیزری کمتر به داروهای مسکن نیاز پیدا می‌کنند.
- دوران بستری عمل لیزری دیسک کوتاه‌تر است.
- عمل لیزری را می‌توان به روش سرپایی انجام داد، یعنی این که بیماران چند ساعت بعد از انجام عمل مرخص می‌شوند.
کاربردهای جراحی لیزری ستون فقرات
اکثر بیمارانی که از کمر درد رنج می‌برند، نیازی به جراحی ندارند. زمانی پزشک جراحی ستون فقرات را توصیه می‌کند که کمر درد علی‌رغم بهره‌گیری از درمان‌های غیرجراحی، مانند طب فیزیکی یا درمان دارویی بهبود نیافته باشد. متخصصین جراحی لیزری دیسک کمر را صرفاً در صورتی پیشنهاد می‌دهند که مشکل موجود به روش جراحی قابل درمان باشد. در این بخش کاربردهای مختلف جراحی لیزری ستون فقرات را بررسی می‌کنیم.
فتق دیسک
فتق دیسک عارضه‌ی شایعی است که احتمال بروز آن در هر نقطه‌ای از ستون فقرات وجود دارد، هرچند فتق یا برجستگی دیسک عموماً در ناحیه‌ی پایین کمر یا گردن مشاهده می‌شود. فتق دیسک که با اصطلاحات سرخوردگی، پارگی یا برجستگی دیسک نیز از آن یاد می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که یکی از پدهای محافظ ضربه‌گیر مانند بین مهره‌ها از جای خود خارج شود و به عصب‌های مجاور فشار بیاورد. فتق دیسک معمولاً پی‌آمد صدمه دیدن یا آسیب‌دیدگی ناشی از استفاده‌ی شدید و نامناسب از ستون فقرات است، البته ناراحتی‌های دیسک می‌تواند نتیجه‌ی فرایند طبیعی بالا رفتن سن نیز باشد. به علاوه به نظر می‌رسد که ژنتیک نیز در ابتلا به فتق دیسک و بیماری‌های فرسایشی یا دژنراتیو دیسک موثر باشد.
تنگی کانال نخاعی
چنانچه کانال نخاعی تنگ شود، به صورتی که نخاع و ریشه‌های عصب فضای لازم را در اختیار نداشته باشند و تحت فشار قرار بگیرند، با مشکل تنگی کانال نخاعی مواجه می‌شویم. آرتروز ستون فقرات غالباً علت اصلی تنگی کانال نخاعی است. از علائم شایع این عارضه می‌توان به درد پا یا پایین کمر در زمان ایستادن یا راه رفتن اشاره کرد. تنگی کانال نخاعی غالباً در پایین کمر (مهره‌های کمری) و گردن (مهره‌های گردنی) یا در موارد نادر ناحیه‌ی صدری (بالای کمر) بروز می‌یابد. علائم درد، ضعف یا بی‌حسی بسته به ناحیه‌ای که نخاع تحت فشار قرار گرفته است، در چند نقطه حس می‌شود.
بدشکلی‌های ستون فقرات
بدشکلی ستون فقرات به عدم هم‌ترازی یا انحناء غیرعادی مهره‌ها گفته می‌شود. علت قوز (کیفوز) و اسکولیوز بزرگسالان، ساییدگی ناشی از بالا رفتن سن یا عوارض جراحی‌های قبلی است. بدشکلی متوسط زمانی بروز می‌یابد که مفصل‌های فاست و دیسک‌ها به مرور زمان تحلیل برود و ساییده شود و دیگر نتواند حالت عادی ستون فقرات را حفظ کند. این انحناء غیرعادی باعث می‌شود که عصب‌ها و مفصل‌ها تحت فشار قرار بگیرد و درد شروع شود.
ناپایداری ستون فقرات
ناپایداری ستون فقرات یا ناپایداری کمر پی‌آمد تحلیل رفتن و سائیدگی دیسک‌های بین مهره‌ای است. ارتفاع و برجستگی دیسک به مرور زمان کمتر می‌شود، در نتیجه مهره‌ها از وضعیت اصلی خود خارج می‌شوند و فشار بیشتری به دیسک وارد می‌کنند. در چنین حالتی سایش بین مهره‌ها بیشتر می‌شود و درد و علائم دیگر شروع می‌شود. حرکت‌های جزئی ستون فقرات عصب‌های خروجی از فضاهای مفصلی را تحریک می‌کند. این عارضه خطر ابتلا به آرتریت ستون فقرات و تشکیل خارها یا زائده‌های استخوانی را افزایش می‌دهد. همچنین ناپایداری ستون فقرات بر توانایی آن بر حفظ حرکت و ساختار بدن اثر می‌گذارد.
سیاتیک
عصب سیاتیک عصب بلندی است که از پایین کمر تا پایین پاها کشیده شده است و درد آن یکی از شایع‌ترین دردها به شمار می‌آید. بیماران دچار ناراحتی سیاتیک با علائمی مانند درد، ضعف، بی‌حسی یا گزگز مواجه می‌شوند. درد از پایین کمر شروع می‌شود و رو به پایین تا ساق پا، کف پا یا حتی انگشتان منتشر می‌شود. درد سیاتیک معمولاً فقط در یک سمت بدن حس می‌شود.
جراحی ستون فقرات با لیزر
دستگاه لیزر نوعی انرژی نورانی تولید می‌کند. لیزرهای جراحی معمولاً برای برداشتن بافت‌های غیرعادی یا ناخواسته به کار برده می‌شوند. زمانی که بافت‌ها نور لیزر را جذب می‌کنند، نور به گرما تبدیل می‌شود. در نتیجه بافت گرم و در نهایت تبخیر می‌شود و اصطلاحاً فرایند ابلیشن رخ می‌دهد. لیزر صرفاً یکی از وسایل جراحی است که از آن برای انجام تکنیک‌های خاصی استفاده می‌شود که ممکن است به درمان درد پا و کمر کمک کند. لیزر نیز مانند هر ابزار جراحی دیگری مزایا و محدودیت‌هایی دارد. لیزر در جراحی‌های ستون فقرات سه کاربرد اصلی دارد؛ در هر عمل بسته‌ی ستون فقرات ممکن است یک، دو یا هر سه این تکنیک‌ها به کار برده شود:
- ریزوتومی (ابلیشن عصب مفصل فاست با لیزر): تخریب یا ابلیشن عصب‌های کوچک مربوط به مفصل‌های فاست با هدف تسکین کمر درد ناشی از آرتریت مفصل‌های فاست انجام می‌شود.
- رفع فشار (دکمپرشن) روی دیسک با لیزر: جراح ماده دیسک را برمی‌دارد تا فشار روی عصب از بین برود و به این ترتیب پا درد آرام شود.
- آنولوپلاستی با لیزر: پارگی‌های دیواره‌ی دیسک (آنولوس) ترمیم می‌شود تا درد کمر تسکین پیدا کند.
آماده شدن برای جراحی ستون فقرات با لیزر
برخی از آزمایش‌ها و نکاتی که قبل از جراحی لیزری کمر باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:
آزمایش خون
آزمایش خون اطلاعات ارزشمندی را درباره‌ی وضعیت سلامت عمومی بیمار در اختیار پزشک قرار می‌دهد. پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمز (هموگلوبین) علامت کم‌خونی است. .جود گلبول‌های قرمز برای اکسیژن‌رسانی در سراسر بدن لازم است. وجود گلبول‌های سفید نیز برای مقابله با عفونت ضروری است. پلاکت کوچکترین سلول خونی است که برای انعقاد خون ضروری است. آزمایش زمان نسبی ترومبوپلاستین (PTT) زمان تشکیل لخته‌ی خون را نشان می‌دهد. میزان گلوکز (قند) خون نیز برای تشخیص دیابت یا هیپوگلیسمی (پایین بودن قند خون) اندازه‌گیری می‌شود.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار برای تشخیص عفونت‌های مجاری ادراری و دیابت، بررسی عملکرد کلیه و وضعیت دریافت یا از دست رفتن آب بدن انجام می‌شود.
ترک سیگار
از بیماران خواسته می‌شود که سیگار یا دخانیات را از چند هفته قبل از جراحی لیزری دیسک کمر ترک کنند، چون سیگار و دخانیات حاوی صدها ماده‌ی سمی هستند که توانایی بدن را برای جابجایی اکسیژن مختل می‌کنند. استعمال دخانیات خطر بروز عوارض بیهوشی و جراحی را افزایش می‌دهد. افراد سیگاری بیشتر از غیرسیگاری‌ها مستعد ابتلا به بیماری‌های تنفسی هستند. بیماران سیگاری باید اکسیژن بیشتری حین جراحی دریافت کنند و ممکن است بعد از جراحی برای تنفس به وسایل کمکی نیاز پیدا کنند. همچنین سیگار کشیدن خطر پس زدن فیوژن (خشک کردن ستون فقرات) را افزایش می‌دهد.
روش جراحی ستون فقرات با لیزر
همان‌طور که گفته شد، لیزر نوعی وسیله‌ی جراحی است و مانند هر ابزار جراحی دیگری برای موثر بودن باید از راه شکاف وارد بدن شود. بزرگی برش جراحی به روش انتخابی جراح بستگی دارد و از سه میلیمتر در روش زیر پوستی، هشت میلیمتر در روش آندوسکوپی، 18 ـ 14 میلیمتر در عمل کم‌تهاجمی با رترکتور لوله‌ای تا هفت سانتیمتر و بیشتر در عمل باز متغیر است. اندازه برش بیشتر از آن که به ابزار جراحی مربوط باشد، به تکنیک کم‌تهاجمی انتخابی جراح بستگی دارد، که ممکن است از لیزر در آن استفاده بشود یا نشود.
مراقبت‌های بعد از جراحی دیسک کمر با لیزر
بیماران چند ساعت بعد از عمل تحت نظر گرفته می‌شوند و اگر مشکلی وجود نداشته باشد، همان روز مرخص می‌شوند. بیماران حتماً باید همراه داشته باشند تا آنها را بعد از عمل به خانه برساند. درد بعد از جراحی طبیعی است و به راحتی با مصرف مسکن کنترل می‌شود. بیماران به محض احساس بهبودی می‌توانند تغذیه‌ی معمول خود را ادامه دهند. امکان دارد مایع کمی از زخم جراحی ترشح کند، این ترشح عادی است؛ اما اگر ترشحات زیاد باشد یا تب یا درد بیشتر شود، باید با پزشک معالج تماس گرفت. به بیماران توصیه می‌شود که به محض مواجهه با علائم شدیدی مانند دشوار شدن تنفس یا سردرد شدید با پزشک معالجشان تماس بگیرند. پزشک معالج روش استفاده از کمر را بعد از جراحی به بیمار اعلام می‌کند؛ معمولاً لازم است که خم شدن یا بلند کردن اشیاء محدود شود. همچنین لازم است که بیماران مدتی کمربند طبی(بریس) ببندند. طب فیزیکی نیز معمولاً بعد از جراحی لیزری دیسک کمر برای تقویت عضلات دور ستون فقرات و تسهیل دوران بهبود توصیه می‌شود. طول دوران بهبود به نوع جراحی و وضعیت سلامت عمومی بستگی دارد. بیماران معمولاً می‌توانند فعالیت‌های معمول خود را ظرف چند هفته از سر بگیرند.
عوارض جراحی دیسک کمر با لیزر
عوارض احتمالی جراحی لیزری ستون فقرات عبارت است از:
- عفونت: بیماران قبل از جراحی، در طول عمل و پس از آن آنتی بیوتیک دریافت می‌کنند تا خطر عفونت کمتر شود.
- خونریزی: خونریزی جزئی حین عمل لیزری طبیعی است، اما خونریزی شدید غیرطبیعی و خطرناک است.
- عود کردن علائم: برخی بیماران با عود علائم اولیه مواجه می‌شوند.
- آسیب عصبی: احتمال آسیب دیدن عصب‌ها یا رگ‌ها حین جراحی لیزری وجود دارد. البته این عوارض نادر است.
- لخته شدن خون: تشکیل شدن لخته خون در پاها یکی از عوارض نادر بعد از جراحی لیزری دیسک کمر است. جدا شدن لخته خون و حرکت کردن آن به سمت ریه‌ها بسیار خطرناک است.
