کمر درد، بیشترین تشخیصی است که در کلینیک‌های طب فیزیکی دیده می‌شود. این مشکل ، بعد از سرماخوردگی، دومین علت مراجعات به پزشکان است. کمر درد همچنین بیشترین علت مرخصی‌ها از کار می‌باشد.
درمان فیزیوتراپی، یکی از پرکاربردترین اشکال درمانی ست که برای رهایی از درد کمر اتخاذ می‌شود. این روش به هر دو صورت استفاده می‌شود، به صورت یک خط واحد درمانی و نیز به صورت درمانی ترکیب شده با درمان‌های دیگری همچون ماساژ، گرمایش، کشش (ترکشن)، اولتراسوند یا دیاترمی موج کوتاه.
کمر اساساً یک سیستم بسیار پیچیده‌ای ست که از چند مجموعه مؤلفه‌های درهم آمیخته از جمله مهره‌ها، دیسک‌ها، مفاصل فاسیت، رباط‌ها و عضلات تشکیل می‌شود. به خاطر همین ساختار پیچیده، مشکل کمر درد به یک برنامه‌ی توانبخشی قوی مبتنی بر فیزیوتراپی نیاز دارد (هرگاه دوره ی پایه‌ی مصرف دارو سپری شده باشد).
علل بروز کمر درد
سه علت عمده‌ی درد کمر عبارت‌اند از قرار دادن بدن در وضعیت نامناسب در هنگام نشستن، خم شدن مکرر به جلو و بلند کردن اجسام سنگین.
اگرچه وارد آمدن تروما یا ضربه به کمر می‌تواند یکی از علت‌های کمردرد باشد، اما اغلب اوقات هیچ دلیل واضحی برای بروز علائم وجود ندارد. ازاین‌رو، این تصور وجود دارد که دلیل اصلی بروز کمردرد، فشارهای مکرر بروی ساختارهای اطراف ستون فقرات می‌باشد.
چه زمانی به کمک پزشک نیاز داریم؟
به خاطر داشته باشید که کمر درد می‌تواند یک مشکل جدی باشد و توصیه می شود که در صورت بروز علائم کم درد و اگر این درد عملکرد و تحرک شما را به‌طور قابل‌توجهی محدود کرده است، حتماً به یک پزشک، متخصص طب فیزیکی و فیزیوتراپی یا هر پزشکی که تخصص در این مورد دارد مراجعه کنید. همچنین نشانه‌ها و علائمی وجود دارند که به رسیدگی فوری پزشکی نیاز دارند. این علائم شامل موارد زیر می‌شود (البته فقط به این نشانه‌ها محدود نمی‌شود):
- از دست دادن کنترل عضلانی: اگر به‌طور ناگهانی کنترل عضلانی در لگن، ران، پشت ساق پا، جلوی ساق پا یا انگشتان پا را از دست بدهید، توصیه می‌شود که فوراً به یک پزشک مراجعه کنید. اگر برای راه رفتن، بلند شدن از صندلی یا بالا رفتن از پله‌ها، قادر به بلند کردن پاهایتان نیستید، ممکن است دچار یک مشکل جدیدتری شده باشید که باید فوراً به آن رسیدگی شود.
- از دست دادن کنترل عملکرد روزه و مثانه: اگر ساختارهای واقع در پایین کمر، به طناب نخاعی یا عصب‌هایی که عملکرد مثانه و روده را کنترل می‌کنند، فشار بیاورند، ممکن است کنترل روده و مثانه را از دست بدهید. اغلب اوقات، نشانه‌ی اولیه‌ی این مشکل، ناتوانی در ادرار کردن می‌باشد. اگر این مشکل با بروز کمر درد همراه باشد، باید تحت درمان اورژانسی قرار بگیرید و نیاز به رسیدگی فوری پزشکی خواهید داشت.
- سابقه‌ی بیماری سرطان یا متاستاز: این مورد اگرچه نادر است اما همیشه بهتر است در صورت بروز کمر درد و دارا بودن سابقه سرطان، به یک پزشک مراجعه کنید. ممکن است برای بررسی وجود یا عدم وجود بیماری متاستازی، آزمایش‌های ساده‌ای روی شما انجام شده و درمان مناسبی برای شما در نظر گرفته شود.
- تروما یا ضربه‌ی خیلی شدید: اگرچه این مورد نادر است اما کمر درد می‌تواند براثر یک ضربه مانند افتادن یا تصادف نیز به وجود آید. اگر ترومای خیلی شدیدی وارد آمده باشد و منجر به کمردرد بسیار زیاد شده است، حتماً قبل از شروع درمان، برای تشخیص وجود شکستگی، به پزشک مراجعه کنید.
هنگام بروز کمردرد، چکار باید کرد؟
اگر در حال حاضر از کمر درد رنج می‌برید، یک یا دو روز استراحت کنید. بعد از این مدت زمان استراحت، باید ورزش‌های ملایمی را برای خود شروع کنید تا قدرت حرکت خود را بازیابید و دردتان را کاهش دهید. ازآنجایی‌که قرار گفتن بدن در وضعیتی نامناسب، اصلی‌ترین علت کمردرد می‌باشد، حفظ حالت مناسب بدن، بسیار حائز اهمیت است. هنگام نشستن، از یک بالشت کوچک یا حوله‌ی لوله شده در پشت کمرتان استفاده کنید تا از کمرتان محافظت کند. به خاطر داشته باشید که اگر درد شما را از ورزش کردن بازداشته است یا این درد بیشتر از ۲ تا ۳ هفته ادامه داشته باشد، لازم است به یک پزشک، متخصص درمان فیزیکی یا هر پزشک مربوطه‌ی دیگر مراجعه کنید.
چه انتظاری می‌توان از درمان فیزیکی داشت؟
وقتی درد کمر مداوم باشد یا در کارهای عادی اختلال وارد کند، مراجعه به یک متخصص درمان فیزیکی امری ضروری خواهد بود. وقتی به متخصص درمان فیزیکی یا فیوتراپیست مراجعه می‌کنید، در ابتدا شما را معاینه می‌کند. برای جلسه‌ی اول مراجعه‌تان، بهتر است لباس آزادی بپوشی، زیرا شاید لازم باشد کمی حرکت کنید و نیز پزشک بتواند کمرتان را لمس و معاینه کند.
معاینه‌ی اولیه شامل چند بخش مختلف خواهد بود. ابتدا، سابقه‌ای از مشکل فعلی‌تان گرفته خواهد شد. آماده باشید که علائمتان را به پزشک بگویید و اینکه چه کارها یا حالت‌هایی باعث بهتر شدن یا بدتر شدن علائمتان می‌شود. برای اینکه پزشک بتواند ماهیت اصلی دردتان را تشخیص دهد و نیز هر موردی را که نیاز به درمان فوری دارد دریابد، سؤالاتی از شما خواهد پرسید.
متخصص درمان فیزیکی یا فیزیوتراپیست همچنین نحوه‌ی انجام حرکاتتان و اندازه‌ی آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد. این معاینات شامل اندازه‌گیری دامنه‌ی حرکتی و استقامتتان می‌شود. همچنین در معاینه‌ی اولیه، یک ارزیابی روی وضعیت قرارگیری بدن انجام خواهد شد. از نتیجه‌ی این معاینات، یک برنامه‌ی درمانی مخصوصی طرح و شروع خواهد شد. باید به خاطر داشته باشید که حضوری فعال در برنامه‌ی درمانی‌تان داشته باشید و اگر از کاری که باید انجام دهید مطمئن نیستید، سؤال کنید.
انواع درمان‌های فیزیوتراپی
اساساً برای روند درمانی کمر درد، دو نوع درمان فیزیوتراپی وجود دارد . در اینجا هر یک از آن‌ها را به اختصار توضیح داده‌ایم:
فیزیوتراپی فعال (Active)
فیزیوتراپی فعال، برای توانبخشی کمر بسیار حائز اهمیت است.برای دستیابی به نتایجی مؤثر، یک برنامه‌ی تمرینی کلی برای کمر باید شامل موارد زیر باشد:
- حرکات کششی برای کمردرد که شامل کشش‌هایی در عضلات همسترینگ می‌شوند.
- حرکات استقامتی برای کمردرد که شامل حرکات ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ای دینامیک ثابت کننده‌ی کمر یا تمرینات تجویزشده‌ی دیگر
- حرکات هوازی کم‌فشار و سبک
فیزیوتراپی منفعل (Passive)
در مواردی که انجام تمرینات با درد بسیاری همراه بوده و یا غیرممکن است، درمانگر ممکن است درمان‌های منفعلی را، از جمله موارد زیر، در نظر بگیرد:
- کیسه‌ی گرم یا سرد
- واحدهای TENS (درمان‌های الکتریکی)
- یونوفوریس یا یون رانی (راندن یون‌های مواد شیمیایی به درون بافت‌های بدن به کمک جریان الکتریکی)
- اولتراسوند
ورزش‌های مخصوص
مجموعه‌ای از تمرینات کششی، بدن‌سازی و حرکات مختلف وجود دارد که به کاهش درد کمر کمک می‌کنند. از بین این تمرینات، می‌توان به چند حرکت عمده اشاره کرد:
حرکت گربه و گاو (گرد کردن و گود کردن پشت)
روی چهار دست و پا قرار بگیرید و کمرتان را صاف کنید. سپس پشت یا همان ستون فقرات را به سمت بیرون و بالا و به سمت سقف خم کنید (به اصطلاح گرد کنید). در این حالت بمانید تا وقتی که کششی در گردن احساس کنید و بعد پشتتان را به داخل و به سمت پایین ببرید تا جایی که در قسمت پایین کمر احساس کشش داشته باشید. این کار را برای ده بار تکرار کنید.
حرکت کششی کبرا
به روی شکم دراز بکشید و کف دست‌هایتان را در کنار قفسه سینه قرار دهید. پشت پاها را صاف و محکم روی زمین بگذارید و در حالی که بالاتنه را از قسمت سینه به سمت سر و روبه بالا هل می‌دهید، به کف دستها فشار وارد کنید. این حالت را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی خودتان را به پایین بکشید.
بالا کشیدن پاها در حالت دراز کش
این حرکت شبیه به حرکت کششی کبرا می‌باشد، با این تفاوت که در این حرکت به جای بالا بردن بالا تنه، بالا تنه را روی زمین قرار می‌دهید. پاها را کشیده و نزدیک به هم قرار داده و سپس آن‌ها در یک حرکتی پیوسته و تا جایی که می‌توانید بالا ببرید، این حالت را نگه دارید و سپس پاها را به سمت زمین پایین بیاورید.
حرکت پل
اگر می‌خواهید عضلات کمرتان را قوی‌تر کنید، حرکات پل بسیار کمک کننده خواهند بود. برای انجام صحیح این حرکات، روی کمر بخوابید و دست‌هایتان را کاملاً کشیده و کنار بدن قرار دهید. باسنتان را بالا بکشید و از زمین جدا کنید و بدنتان را از سر تا زانوها در یک خط قرار دهید. کمی این حالت را نگه داشته و سپس باسن را پایین بیاورید.
حرکات کششی پا
به کمر بخوابید و زانوها را به سمت بالا خم کنید ، در حالی که کف پاها روی زمین قرار دارند. پای راستتان را بالا بیاورید و یک کش ورزشی یا یک حوله دور آن حلقه کنید و به آرامی کف پا را به سمت سینه بکشید،ای راستتان را صاف نگه دارید و مراقب باشید خم نشود؛ این حالت را تا وقتی نگه دارید که در عضلات همسترینگ احساس کشش کنید.
چرخش به پهلوها
این یک حرکت کششی عالی برای وقتی است که از درد کمر و درد پلوها رنج می‌برید. روی کمر دراز بکشید، در حالی که دست‌هایتان به اطراف بدن کشیده شده است و درحالی‌که بدنتان را به یک سمت می‌چرخانید، زانوهایتان را به سمت مخالف خم کنید. این حرکت چرخشی را برای سمت دیگر نیز انجام دهید.
کشش دست و پا در حالت پل بدن
این تمرین روی کشش عضلات متصل به کمر و پایین کمر تمرکز دارد، ازاین‌رو باعث کاهش فشار و درد در این قسمت می‌شود. روی چهار دست‌وپا قرار بگیرید، پای چپ را بالا ببرید و آن را به سمت عقب بکشید. هم‌زمان، دست راستتان را به‌صورت صاف و مستقیم به سمت جلو بکشید. این حرکت را برای دست و پای سمت دیگر نیز تکرار کنید.
حرکت Toe-touches
این حرکات برای روزهایی که کمرتان واقعاً به یک کشش خوب نیاز دارد عالی است.صاف بایستید، در حالی که دستها در کنار سر و بالا کشیده شده است، کمی به عقب خم شوید تا وقتی که احساس کشش در پشت کمرتان کنید و سپس به جلو خم شده تا دستها به انگشتان پا برسد. این حرکت را به آرامی برای ۱۰ بار تکرار کنید.
حالت بچه (سجده)
هیچ حرکتی مانند حرکت سجده یا بچه نمی‌تواند عضلات کمرتان را باز کند. انجام این حرکت نیز بسیار آسان است: تنها کاری که باید انجام دهید این است که روی یک تشک زانو بزنید، روی پاشنه‌های پا بنشینید و با دستانی کشیده در جلوی‌تان به سمت جلو خم شوید. سر را روی زمین قرار داده و ببینید که چطور دردتان را کمتر می‌شود.
کشش عضلات لگن
به خاطر نام این حرکت گمراه نشوید؛ حرکت کششی لگن و باسن، همان‌قدر که برای لگن خوب هستند، برای کمر نیز مفید می‌باشند. برای کشش عضلات لگن، روی زانوی چپ زانو بزنید و کف پای راست را جلو ببرید، در حالی که زانوی راست خم شده است. کف پای چپ را بگیرید و به آرامی آن را به سمت بالا بکشید. این کار را برای سمت دیگر نیز تکرار کنید.
