متاتارسالژی یک اختلال بسیار شایع است و این عارضه دردناک اغلب به علت التهاب زیر پا به وجود میآید. این اختلال در میان افراد ورزشکار، افراد مسن و افرادی که از کفش نامناسب استفاده میکنند بسیار شایع است اما به طور کلی میتوان گفت که درد پنجه پا قابل درمان است. معمولا استراحت دادن به پا، استفاده از کمپرس یخ برای رفع تورم و استفاده از داروهای ضد التهاب موجود در بازار میتواند به درمان فوری درد کمک کند.
دلایل درد پنجه پا شامل چه مواردی است؟
در پای همه ما اعصاب بسیار کوچکی وجود دارد که بین استخوانهای متاتارسال کف پا قرار گرفتهاند. هنگامی که سر یکی از استخوانهای متاتارسال به استخوان دیگر فشار بیاورد عصب کوچکی که بین آنها قرار دارد گیر میافتد و شروع به ملتهب شدن مینماید. این وضعیت باعث بروز متاتارسالژی میشود. فشار آوردن به پنجه پا میتواند باعث بدتر شدن علائم شود زیرا با هر بار گام برداشتن استخوانهای متاتارسال روی هم ساییده میشوند و باعث افزایش التهاب عصب میگردند. معمولاً دلایلی از قبیل اختلالات پزشکی و سایر فاکتورها در بروز این وضعیت نقش دارند اما به طور کلی فشار آوردن به پنجه پا باعث بروز درد میشود.
فاکتورهای خطر در بروز درد پنجه پا شامل چه مواردی است؟
فاکتورهای خطر که در بروز درد پنجه پا نقش دارند به شرح زیر میباشند:
- پوشیدن کفش نامناسب: برخی از کفشهایی که در بازار وجود دارد از قسمت پنجه تنگ هستند که میتوانند باعث ایجاد درد شوند و برخی دیگر پاشنه بلندی دارند که با افزایش فشار به پنجه پا باعث افزایش درد خواهند شد.
- چاقی و اضافه وزن: داشتن اضافه وزن یکی از مواردی است که به پنجه پا فشار میآورد.
- سن: با بالا رفتن سن قسمتی از چربی زیر پا که از پنجه پا محافظت میکند از بین میرود و باعث بروز متاتارسالژی میشود.
- انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین: دویدن یا انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین باعث میشود که فشار بسیار زیادی به پنجه پا وارد شود و در نتیجه ریسک بروز این اختلال افزایش مییابد.
- شکل پنجه و انگشتان پا: در برخی از افراد انگشت دوم پا بلندتر از انگشت بزرگ آنها است یا آنکه قوس کف پای آنها زیاد است که این وضعیت باعث میشود فشار زیادی به پنجه پا وارد شود.
- شکستگی استخوان: گاهی اوقات پنجه پا تحت فشار بسیار زیادی قرار میگیرد و این وضعیت باعث ایجاد شکستگیهای کوچک در انگشت پا میشود.
- خشکی و سفتی مچ پا: این وضعیت نیز میتواند فشار زیادی را به استخوانهای متاتارسال وارد کند.
- اختلالات پزشکی نیز میتوانند باعث ایجاد درد پنجه پا شوند.
- آرتریت روماتوئید، تورم مفاصل پا یا بیماری نقرس، در ایجاد درد نقش دارند.
- بونیون به برجستگی متورم و دردناکی گفته میشود که در قسمت ساقه انگشت بزرگ پا به وجود میآید و با ضعیف کردن این انگشت باعث افزایش فشار به پنجه پا میشود. بونیون در افرادی که کفش بسیار تنگ میپوشند به وجود میآید اما گاهی اوقات این اختلال زمینه ژنتیکی دارد و در میان زنان شایعتر از مردان است. این وضعیت میتواند باعث بروز متاتارسالژی شود.
علائم و نشانههای متاتارسالژی شامل چه مواردی است؟
برخی از بیماران درد خفیف تا شدیدی را احساس میکنند. معمولاً راه رفتن یا ایستادن برای این بیماران بسیار دردناک و ناخوشایند است. ممکن است بیمار احساس سوزش، درد تیر کشنده یا درد خفیف داشته باشد که گاهی اوقات با سوزن سوزن شدن یا بیحسی انگشت همراه میشود. این اختلال میتواند بر نقاط اطراف انگشت پا و پنجه تاثیر بگذارد. درد در هنگام چرخاندن انگشت پا بدتر میشود. علائم و نشانههای این اختلال به آهستگی پیشرفت میکنند اما گاهی اوقات به صورت ناگهانی به وجود میآیند به ویژه اگر در هنگام انجام تمرینات ورزشی از قبیل دویدن یا پریدن فشار زیادی به پنجه پا وارد شود.
در پنجه پا چگونه تشخیص داده میشود؟
روشهای تشخیص درد پنجه پا به شرح زیر میباشند:
- انجام معاینه جسمانی اهمیت زیادی دارد. پزشک وضعیت جسمانی پای بیمار را بررسی میکند و سوالات زیر را از او میپرسد.
- سابقه پزشکی بیمار به طور کامل ارزیابی میشود.
- سبک زندگی بیمار بررسی میشود.
- نوع کفشی که بیمار استفاده میکند ارزیابی میگردد.
- سرگرمی و تفریحات بیمار مورد بررسی قرار میگیرد.
- پزشک همچنین سوالاتی را در خصوص زمان شروع درد برای اولین بار، تعداد دفعات بروز آن، زمان احساس درد و قسمتی که درد در آنجا احساس میشود، بدتر یا بهتر شدن درد یا احساس درد در سایر نقاط بدن از بیمار میپرسد. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد روی دستگاه تردمیل یا صفحه فشار راه برود تا بتواند وضعیت و حالت بدن او را ارزیابی نماید. این کار میتواند به پزشک برای شناسایی نقاطی که تحت فشار قرار میگیرند کمک کند.
- تصویر برداری به کمک اشعه ایکس، اسکن ام آر آی یا اسکن اولتراسوند میتواند وجود شکستگی استخوان را نشان دهد.
- از آزمایش خون برای شناسایی بیماریهای احتمالی از قبیل نقرس، آرتریت یا دیابت استفاده میشود.
متاتارسالژی چگونه درمان میشود؟
از روشهای زیر برای درمان درد پنجه پا استفاده میشود:
استراحت دادن به پا
پزشک از بیمار میخواهد که از میزان فشاری که به پای او وارد میشود بکاهد و هر گاه احساس کرد که درد پایش شروع شده است استراحت نماید. بیمار باید از انجام دادن فعالیت هایی که باعث بروز درد یا بدتر شدن آن میشوند خودداری کند. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد از انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین مانند دویدن، بسکتبال، فوتبال یا فعالیت هایی که با پرش همراه هستند و بر روند بهبود پا تاثیر میگذارند اجتناب کند. ممکن است این دوره محدودیت از ۱۰ روز تا چند ماه طول بکشد. انجام دادن تمرینات ورزشی سبک از قبیل شنا یا دوچرخه سواری به بیمار پیشنهاد میشود.
استفاده از کمپرس یخ
قرار دادن کمپرس سرد روی موضع دردناک پا میتواند به کاهش درد و تورم آن کمک نمایند. برای انجام این کار باید بیمار چند تکه یخ را درون یک حوله قرار دهد یا از کیسه مخصوص استفاده کند و روزی چند بار و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه آن را روی پای خود بگذارد. بیمار میتواند هر زمان که احساس کرد درد و تورم پای او شروع شده است از کمپرس سرد استفاده کند. باید حداقل ۳۰ دقیقه بین هر بار استفاده از کمپرس یخ وقفه ایجاد شود.
استفاده از ایبوپروفن برای کاهش درد
مصرف داروهای مسکن از قبیل ایبوپروفن میتواند به کاهش تورم و کاهش موقت درد کمک کند. افراد بزرگسال میتوانند هر ۴ تا ۶ ساعت یک بار یک قرص مسکن ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرمی مصرف نمایند. اول اینکه از بیماری دیگری نیز رنج میبرند یا به طور منظم از داروهای دیگری نیز استفاده میکنند باید قبل از شروع داروی جدید با پزشک خود مشورت کنند. مصرف سایر داروهای مسکن موجود در بازار از قبیل آسپرین یا ناپروکسن میتواند به کنترل درد پنجه پا کمک نماید. بیمار باید از مصرف قرص ایبوپروفن به مدت طولانی خودداری کند مگر آنکه تحت نظر پزشک قرار داشته باشد.
استفاده از باند فشاری برای بستن پا
استفاده از باند فشاری برای بستن پا میتواند به کنترل درد و تورم کمک کند. بیمار باید از قسمت پنجه تا مچ پای خود را ببندد. بیمار میتواند در صورت لزوم از پزشک یا پرستار و متخصص فیزیوتراپی بخواهد که نحوه صحیح بستن بانداژ پا را به او نشان دهند. پزشک استفاده از باند فشاری را به بیمار توصیه میکند.
تزریق استروئید
استروئیدها نسخه دست ساز هورمونهایی هستند که به طور طبیعی توسط غدد فوق کلیه ترشح میشوند، این دو غده کوچک در قسمت فوقانی کلیه قرار دارند. در صورتی که بیمار بیش از آنچه که در بدنش استروئید تولید میشود از این هورمون استفاده کند سطح درد و تورم و التهاب بدن کاهش پیدا میکند. استروئید همچنین میتواند منجر به کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن که وظیفه محافظت از بدن در برابر بیماری و عفونت را برعهده دارد، شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی میتواند به بهبود دامنه حرکات افرادی که دچار ناتوانی حرکتی، بیماری، یا آسیب دیدگی شدهاند کمک کند. برنامههای فیزیوتراپی میتوانند به کاهش ریسک بروز آسیب دیدگی یا بیماری در آینده کمک نمایند.
متخصص فیزیوتراپی چه کارهایی انجام میدهد؟
متخصص فیزیوتراپی بدن را به عنوان یک واحد کل در نظر میگیرد و فقط بر جنبههای فردی یک بیماری یا آسیب دیدگی تمرکز نمیکند. برخی از روشهایی که توسط متخصص فیزیوتراپی مورد استفاده قرار میگیرند به شرح زیر میباشد:
- آموزش و توصیه: متخصص فیزیوتراپی اطلاعات کامل و جامعی را در خصوص مواردی که میتوانند بر زندگی روزمره بیمار تاثیر بگذارند از قبیل حالت بدن، برداشتن اشیا به صورت صحیح یا استفاده از روشهای مخصوص حمل اشیا در اختیار بیمار قرار میدهد تا از بروز آسیب دیدگی جلوگیری شود.
- نکات مهم مربوط به حرکت، فعالیت جسمانی و ورزش کردن: انجام دادن برخی از تمرینات ورزشی میتواند به بهبود توانایی حرکتی و سلامت عمومی بیمار کمک کند و برخی از نقاط بدن او را تقویت نماید.
- درمان دستی: متخصص فیزیوتراپی از حرکات دست خود برای تسکین درد و رفع سفتی و خشکی موضع مورد نظر استفاده میکند تا اعضای بدن بیمار بتوانند عملکرد بهتری داشته باشند.
سایر روشهای درمانی
- طب سوزنی: در این روش پزشک سوزنهای نازکی را وارد نقاط خاصی از بدن میکنند تا بتواند به کمک آنها از سطح درد بکاهد و فرآیند بهبود تسریع شود.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست: در این روش یک دستگاه کوچک که به کمک باتری کار میکند روی موضع مورد نظر قرار داده میشود تا بتواند جریان الکتریکی را به آن قسمت ارسال نماید و به این ترتیب از میزان درد بکاهد.
- اولتراسوند: در این روش نیز از امواج صدا که فرکانس بالایی دارند استفاده میشود که با تحریک جریان خون و فعالیت سلولی به درمان بافت های عمیق آسیب دیده کمک میکنند تا به این ترتیب از میزان درد و اسپاسم کاسته شود و روند بهبودی تسریع گردد.
عمل جراحی
بیمار میتواند از پزشک خود در خصوص ضروری بودن انجام عمل جراحی سوال بپرسد. گاهی اوقات در برخی موارد نادر که روشهای قبلی نتوانستهاند به کنترل درد بپردازند انجام عمل جراحی برای درمان این بیماری ضرورت مییابد. در صورتی که هیچ یک از روشهای درمانی نتوانسته باشند به بیمار کمک کنند و پزشک وجود هرگونه دلیل دیگری را در خصوص بروز درد رد کرده باشد بیمار میتواند در خصوص جراحی با پزشک خود صحبت کند. پزشک میتواند به ارزیابی فرایند جراحی بپردازد و بیمار را به متخصص جراحی ارجاع دهد. متخصص جراحی در نهایت بر اساس علت و شدت بروز مشکل بیمار به این نتیجه میرسد که بیمار به کدام نوع جراحی از قبیل جراحی بونیون، جابجا کردن استخوان، یا جابجا کردن انگشت چکشی نیاز دارد. در این نوع جراحیها فرآیند بهبود میتواند تا سه ماه طول بکشد.
درمان متاتارسالژی از طریق تغییر سبک زندگی امکان پذیر است
- داشتن رژیم غذایی متعادل به حفظ سلامت بدن کمک میکند. خوردن غذاهای سالم به شما برای حفظ تناسب اندام کمک میکند که این مسئله در مقابل باعث رفع فشار از پاها و کاهش درد خواهد شد. سعی کنید رژیم غذایی شما شامل مواد مختلفی باشد و ۱۰ تا ۳۵ درصد آن را پروتئین، ۲۰ تا ۳۵ درصد آن را چربیهای سالم، و ۴۵ تا ۶۵ درصد آن را کربوهیدرات تشکیل دهد. سعی کنید و کربوهیدرات مصرفی خود تمرکز کنید و انواع میوه، غلات، حبوبات و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید. بخش گستردهای از رژیم غذایی شما باید شامل مواد غذایی ضد التهاب باشد. مواد غذایی ضد التهاب شامل سبزیجات برگ سبز، سبزیجات تازه، انواع میوه، غلات، ماهی، چای گیاهی و روغن زیتون است.
- به طور مرتب ورزش کنید و از روشهایی که فشار کمی به بدن شما وارد میکند استفاده نمایید. تمرینات ورزشی سبک میتوانند به حفظ سلامت و بهبود دامنه حرکات پای شما کمک کنند. پس از آنکه بهبود یافته سعی کنید به انجام تمرینات ورزشی سبک از قبیل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری، قایقرانی، یوگا و تای چی بپردازید. با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی صحبت کنید و در خصوص مدت زمانی که باید انجام این تمرینات ورزشی سبک بپردازید با او مشورت نمایید. پزشک به برخی از افراد پیشنهاد میکند که فقط تا چند هفته از این تمرینات ورزشی سبک استفاده کنند تا وضعیت پای آنها بهتر شود اما ممکن است پزشک از برخی از بیماران بخواهد تا چند ماه و حتی تا یک سال و گاهی اوقات به صورت دائمی از ورزش کردن کناره گیری کنند.
- از کفی و محافظ پا استفاده کنید تا بهتر از پای خود مراقبت نمایید. شما میتوانید برای تهیه کفی به داروخانه یا مراکز عرضه محصولات پزشکی مراجعه کنید. استفاده از کفی طبی میتواند بهتر از پای شما مراقبت کند و در هنگام راه رفتن و ایستادن به مدت طولانی از میزان درد بکاهد. در صورتی که نتوانستید در داروخانه یا مراکز عرضه محصولات پزشکی، کفی مناسب پای خود را پیدا کنید میتوانید به پزشک مراجعه نمایید تا قالب پای شما را اندازه گیری کرده و کفی مخصوص پای شما را بسازد. در صورتی که از کفی آماده استفاده کردید و این کفی نتوانست به کاهش درد شما کمک کند و یا حتی باعث بدتر شدن آن شد با پزشک خود در خصوص تهیه کفی مخصوص صحبت کنید.
- به جای کفشهای معمولی از کفش ورزشی که کفی مناسبی دارد استفاده نمایید. پوشیدن کفشهایی که فضای کافی برای حرکت کردن پا دارند میتواند از تشدید درد ناشی از متاتارسالژی جلوگیری نماید. به این ترتیب بهتر است از کفش مناسب استفاده کنید و کفشهای قدیمی را با کفش نو تعویض نمایید. سعی کنید تا حد امکان از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید. کفشهایی که فاقد قوس مناسب هستند فقط برای انجام کارهایی که مدت کوتاهی طول میکشند مناسب میباشند بنابراین برای انجام فعالیت های طولانی از پوشیدن این نوع کفش خودداری کنید.
- تناسب اندام داشته باشید. چاقی و اضافه وزن فشار زیادی را به پا وارد میکنند و میتوانند باعث بدتر شدن علائم و نشانههای متاتارسالژی شوند. از آنجایی که در هنگام ایستادن فشاری که به پاها و به خصوص کف پا وارد میشود دو برابر خواهد بود داشتن اضافه وزن باعث ایجاد مشکلات مختلف خواهد شد. اگر اضافه وزن دارید بهتر است وزن خود را کاهش دهید و به حفظ سلامت بدن خود کمک نمایید.
