سندرم درد منطقه‌ای پیچیده نوعی درد مزمن است که معمولاً در دست‌ها و پاها اتفاق می‌افتد. این سندرم پس یک آسیب‌دیدگی، عمل جراحی، سکته مغزی یا حمله قلبی اتفاق می‌افتد. درد شدید بخشی از آسیب‌دیدگی اولیه است. سندرم درد منطقه‌ای پیچیده به ندرت اتفاق می‌افتد و علت آن هنوز ناشناخته است. اقدامات درمانی معمولاً اگر به موقع شروع شوند مؤثر خواهند بود. در این موارد، امکان بهبودی و حتی رهایی کامل از بیماری امکان‌پذیر است.
علل
علت ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده هنوز به طور کامل مشخص نشده است. تصور بر این است که یک آسیب‌دیدگی یا اختلال در سیستم‌های عصبی مرکزی یا محیطی ممکن است باعث ابتلا به این سندرم شوند. سندرم درد منطقه‌ای پیچیده معمولاً به دلیل وارد آمدن ضربه یا یک آسیب‌دیدگی اتفاق می‌افتد. سندرم درد منطقه‌ای پیچیده دو نوع دارد که علائم و نشانه‌های آنها مشابه هم است ولی علل ابتلا به آنها متفاوت است:
• نوع ۱: که به آن سندرم دیستروفی سیستماتیک رفلاکس نیز گفته می‌شود پس از بیماری یا آسیب‌دیدگی که به طور مستقیم باعث آسیب‌دیدگی عصب‌های اندام نشده باشد اتفاق می‌افتد. حدود ۹۰ درصد از افراد مبتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده به این نوع آن مبتلا می‌شوند.
• نوع ۲: که به آن کوزالژیا نیز گفته می‌شود، علائمی مشابه نوع ۱ دارد اما در این نوع از سندرم درد منطقه‌ای پیچیده پس از آسیب‌دیدگی عصب اتفاق می‌افتد.
بسیاری از موارد سندرم درد منطقه‌ای پیچیده پس از آسیب‌دیدگی شدید دست یا پا اتفاق می‌افتد. این آسیب‌دیدگی‌ها ممکن است شامل آسیب‌های له‌شدگی، شکستگی یا قطع عضو شود. آسیب‌دیدگی‌های کلی و جزئی دیگر مانند عمل‌های جراحی، حملات قلبی، عفونت‌ها و حتی پیچ‌خوردگی مچ پا ممکن است منجر به بروز سندرم درد منطقه‌ای پیچیده شود. این که چرا این آسیب‌دیدگی‌ها باعث ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده می‌شوند هنوز مشخص نشده است. همه افرادی هم که دچار این آسیب‌دیدگی‌ها می‌شوند به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده مبتلا نمی‌شوند. ممکن است ابتلا به این سندرم به دلیل اختلالات متقابل بین سیستم‌های عصبی مرکزی و محیطی و بروز واکنش‌های التهابی نامناسب باشد.
علائم
علائم و نشانه‌های ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده عبارتند از:
• سوختگی مستمر یا درد ضربان دار، معمولاً در دست، پاها، کف دست یا کف پا
• حساسیت به لمس یا سرما
• تورم در قسمت دردناک
• تغییر در دمای پوست – عرق و سرمای متناوب
• تغییر در رنگ پوست، از سفید تا لکه‌های قرمز یا آبی
• تغییر در بافت پوست قسمت آسیب‌دیده که ممکن است حساس، نازک یا شفاف شود
• تغییر در رشد مو و ناخن
• خشکی، تورم و آسیب‌دیدگی مفصل
• اسپاسم عضلانی، تومور، ضعف و آرتروفی
• کاهش توانایی در حرکت دادن قسمت آسیب‌دیده بدن
علائم ممکن است به مرور زمان تغییر کنند و برای هر فرد متفاوت از دیگری است. معمولاً در وهله اول درد، تورم، قرمزی، تغییرات بارز در دمای پوست و حساسیت شدید (به خصوص به سرما و لمس) اتفاق می‌افتد. به مرور زمان، اندام آسیب‌دیده ممکن است سرد و پوسته‌پوسته شود. ممکن است در زیر ناخن و پوست تغییر کرده و اسپاسم عضلانی و احساس گزگز نیز بروز نماید. سندرم درد منطقه‌ای پیچیده گاهی اوقات ممکن است از منبع آن به قسمت‌های دیگر بدن نظیر اندام‌های سمت مخالف کشیده شوند. در برخی افراد، علائم و نشانه‌های ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده ممکن است چند ماه تا چند سال ادامه پیدا کند. اقدامات درمانی اگر به موقع شروع شوند ممکن است مؤثرتر باشند.
عوارض
اگر سندرم درد منطقه‌ای پیچیده به موقع تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد ممکن است علائم و نشانه‌های آن ناتوان‌کننده‌تر شده و باعث بروز برخی عوارض جدی شوند که برخی از آنها عبارتند از:
• آرتروفی بافت: اگر به دلیل وجود درد یا خشک‌شدگی بیمار نتواند دست یا پای خود را حرکت دهد ممکن است پوست، استخوان‌ها و عضلات وی رو به زوال رفته و ضعیف شوند.
• انقباض عضلانی: همچنین ممکن است بیمار دچار خشک‌شدگی و اسپاسم عضلانی شود. این عارضه ممکن است باعث شود که دست و انگشتان یا پا و انگشتان پا در یک حالت ثابت منقبض و ثابت شوند.
آماده شدن برای مراجعه به پزشک
برای دریافت مراقبت‌های پزشکی مناسب باید خود را برای مراجعه به پزشک آماده کنید.
چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
همه علائم خود را شامل شدت و محل درد، خشک‌شدگی یا حساسیت یادداشت کنید. همچنین بهتر است سؤالات خود را نیز یادداشت کنید تا از پزشک بپرسید. برخی سؤالاتی که می‌توانید از پزشک بپرسید عبارتند از:
• علت احتمالی بروز علائم من چیست؟
• چه آزمایش‌هایی باید در صورت لزوم انجام داد؟
• آیا بیماری من حاد است یا مزمن؟
• چه اقدامات درمان می‌توان انجام داد؟ انجام چه روش درمانی را شما توصیه می‌کنید؟
• به کارگیری چه روش‌هایی را برای درمان اولیه پیشنهاد می‌کنید؟
• من به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا هستم. چگونه می‌توانم درمان را با آنها هماهنگ کنم؟
• آیا جایگزین‌های عمومی دیگری برای داور وجود دارد که بتوان برای من تجویز کرد؟
چه انتظاری باید از پزشک داشت؟
پزشک ممکن است سؤالاتی از شما بپرسد. آماده پاسخ دادن به آنها شوید تا در زمان شما صرفه‌جویی شده و زمان بیشتری برای صرف کردن در موارد مورد نظر شما وجود داشته باشد. به عنوان مثال پزشک ممکن است سؤالات زیر را از شما بپرسد:
• آیا شما اخیراً تصادف کرده‌اید یا بیماری و آسیب‌دیدگی‌هایی نظیر ضربه به اندام، حملات قلبی یا عفونت داشته‌اید؟
• آیا اخیراً تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اید؟
• اولین مرتبه که درد یا سوزش را احساس کرده چه موقعی بوده است؟
• چه مدت است که علائم را دارید؟
• آیا درد مقطعی است یا پیوسته احساس می‌شود؟
• آیا چیزی هست که باعث تشدید یا بهبود علائم شما شود؟
• آیا علائم مشابهی پس از آسیب‌دیدگی‌های قبلی خود داشته‌اید؟
تشخیص
پزشک برای تشخیص ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده معاینات بالینی را انجام داده و سوابق پزشکی شما را مورد بررسی قرار می‌دهد. آزمایش خاصی برای تشخیص قطعی ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده وجود ندارد اما ممکن است انجام تست‌های زیر نکات مهمی را برای پزشک مشخص سازد:
• اسکن استخوان: این فرایند ممکن است به تشخیص تغییرات استخوانی کمک کند. مواد رادیواکتیو در سیاهرگ‌های بیمار تزریق می‌شود تا بتوان استخوان‌ها را با دوربین مخصوصی مشاهده کرد.
• آزمایش‌های سیستم عصبی سیمپاتیک: این آزمایش‌ها برای تشخیص اختلالات عصبی سیمپاتیک انجام می‌شوند. به عنوان مثال، ترموگرافی دمای پوست و جریان خون را در اندام‌های آسیب‌دیده و سالم اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایش‌های دیگر مقدار تعریق را در هر دو اندام اندازه‌گیری می‌کنند. نتایج متفاوت نشان‌دهنده ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده است.
اشعه ایکس: کمبود مواد معدنی در استخوان‌ها در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس در مراحل پیشرفته بیماری مشخص می‌شود.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): در تصاویر گرفته شده به روش ام آر آی، تغییرات بافت‌ها نشان داده می‌شوند.
درمان
ثابت شده است که درمان به موقع در ماه‌های اولی که علائم بروز می‌کنند به بهبود علائم سندرم درد منطقه‌ای پیچیده کمک می‌کند. غالباً ترکیبی از روش‌های مختلف درمانی که برای بیمار قابل تحمل باشند به کار برده می‌شوند. برخی اقدامات درمانی عبارتند از:
داروها
پزشکان داروهای مختلفی برای درمان علائم سندرم درد منطقه‌ای پیچیده تجویز می‌کنند.
• مسکن‌ها: مسکن‌های بدون نیاز به نسخه پزشک مانند آسپیرین، ایبوپروفن (آدویل، موترین و…) و ناپروکسن سدیم (آلیو) ممکن است به کاهش دردها و التهاب‌های خفیف کمک کنند. در صورتی که داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مؤثر واقع نشدند ممکن است پزشک مسکن‌های قوی‌تری را تجویز کند.
• داروهای ضدافسردگی و ضد تشنج: گاهی اوقات داروهای ضدافسردگی مانند آمی تریپ تیلین و داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین (نرونتین) برای درمان دردهایی که منشأ عصبی (دردهای عصبی) دارند تجویز می‌شوند.
• کورتیکواستروئیدها: داروهای استروئیدی مانند پردنیزون ممکن است به کاهش التهاب و بهبودی توانایی‌های حرکتی اندام‌های آسیب‌دیده کمک کنند.
• داروهای تحلیل استخوان: پزشک ممکن است داروهایی را برای پیشگیری یا متوقف کردن تحلیل استخوانی مانند آلندرونات (فوسامکس) و کلسیتونین (میاکالسین) تجویز نماید.
• بلاک عصبی: تزریق یک بیحس کننده به منظور بلاک کرده فیبرهای درد در عصب‌های آسیب‌دیده ممکن است به کاهش درد در برخی افراد کمک کند.
• تزریق وریدی کتامین: برخی مطالعات نشان می‌دهد که دوزهای کم کتامین وریدی که یک بیحس کننده قوی است ممکن است باعث کاهش درد شود. به هر حال، با این که این روش به کاهش درد کمک می‌کند ولی باعث بهبود عملکردها نمی‌شود.
گرما درمانی
استفاده از گرما ممکن است به کاهش تورم و ناراحتی‌های روی پوست که سرد هستند کمک کند.
درمان‌های فیزیکی
تمرینات سبک و هدایت شده برای قسمت‌های آسیب‌دیده به کاهش درد و بهبود دامنه حرکتی و تقویت آن قسمت کمک می‌کند. هر چه بیماری زودتر تشخیص داده شود، اثربخش تمرینات ورزشی بیشتر خواهد بود.
درمان با آینه
در این روش درمانی از آینه برای فریب دادن مغز استفاده می‌شود. جلوی آینه بنشینید، اندام سالم خود را حرکت دهید تا مغز آن را به عنوان اندام آسیب‌دیده از سندرم درد منطقه‌ای پیچیده درک کند. تحقیقات نشان می‌دهد که این روش درمانی به بهبود عملکرد و کاهش درد افراد مبتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده کمک می‌کند.
تحریک الکتریکی عصب
درد مزمن گاهی اوقات با تحریک الکتریکی انتهای عصب‌های کاهش می‌یابد.
بیوفیدبک
در برخی موارد، آموزش تکنیک‌های بیوفیدبک ممکن است مفید باشد. در بیوفیدبک، شما آموزش می‌بینید که در مورد بدن خود آگاه‌تر شوید تا بتوانید بدن خود را شل کرده و درد را تسکین دهید.
تحریک نخاع
پزشک ممکن است الکترودهای کوچکی در نخاع شما قرار دهد. یک جریان الکتریکی ضعیف به سمت نخاع ارسال شده و باعث کاهش درد می‌شود.
پمپاژ داروهای اینتراکتیکال
در این روش درمانی، داروهایی به منظور کاهش درد در مایع نخاعی پمپ می‌شود.
مقابله و حمایت
زندگی کردن با بیماری‌های دردناک و مزمن چالش‌برانگیز است؛ به خصوص زمانی که دوستان و اعضای خانواده شما نتوانند درک کنند که شما چه دردی را تحمل می‌کنید – آنچه در زمان ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده اتفاق می‌افتد . به نزدیکان خود اطلاعاتی از منابع معتبر در مورد سندرم درد منطقه‌ای پیچیده بدهید تا بتوانند شما را بهتر درک کنند. برای کمک به مراقبت از جسم و روح خود کارهای زیر را انجام دهید:
• تا آنجا که می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهید
• خودتان را کنترل کنید و به اندازه کافی استراحت نمایید
• ارتباطات خود را با دوستان و اعضای خانواده حفظ کنید
• سرگرمی‌ها و تفریحاتی که باعث لذت شما می‌شوند را ادامه دهید
اگر ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده باعث می‌شود که شما نتوانید از زندگی خود لذت ببرید، با پزشک در مورد روش‌های مبارزه با این موانع سؤال کنید. به یاد داشته باشید که سلامت فیزیکی شما با سلامت روحی شما ارتباط مستقیم دارد. انکار، خشم و ناامیدی، احساس‌هایی هستند که معمولاً همراه با بیماری‌های مزمن دیده می‌شوند. در این زمان شما نیاز به ابزارهای بیشتری برای مواجهه با احساسات خود دارید. درمانگر، متخصص رفتارشناسی یا متخصصین دیگر می‌توانند به شما در این زمینه کمک کنند. آنها همچنین قادر هستند مهارت‌های مقابله مانند ریلکسیشن یا مدیتیشن را به شما آموزش دهد. گاهی اوقات پیوستن به گروه‌های حامی که در آنجا شما می‌توانند احساسات و تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید یک روش خوب و مناسب است. از پزشک خود در مورد گروه‌های حامی که در جامعه شما هستند سؤال کنید.
پیشگیری
انجام اقدامات زیر به شما در کاهش احتمال ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده کمک می‌کند:
• مصرف ویتامین ث پس از شکستگی مچ دست: مطالعات نشان می‌دهد که افرادی که حداقل ۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین ث در روز مصرف می‌کنند پس از شکستگی مچ دست کمتر از افرادی که ویتامین ث مصرف نمی‌کنند در معرض ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده دارند.
• تحرک داشتن بلافاصله پس از سکته مغزی: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که افرادی که پس از سکته مغزی از تخت برخاسته و راه می‌روند کمتر ممکن است به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده مبتلا شوند.
