تفاوت کمر درد با سیاتیک(علل ،روش پیشگیری و درمان سیاتیک و کمردرد )

صبح که از خواب بیدار می‌شوید، از شدت کمردرد ناله‌تان به آسمان بلند می‌شود؟ درد مداومی که در کمر، باسن یا حتی ران احساس می‌کنید، کلافه‌تان کرده است؟ مجبورید همیشه احتیاط کنید و مراقب کارهایتان باشید، چون می‌ترسید که مبادا کمردرد زمین گیرتان کند؟ از هر پنج نفر چهار نفر حداقل یک بار حمله کمردرد را در طول عمر تجربه می‌کنند. فیزیوتراپی روش موثری برای درمان کمردرد حاد و مزمن است و ضمناً خطر افزایش ناتوانی و مزمن شدن عارضه را کاهش می‌دهد.

هرچند کمردرد و درد رگ سیاتیک با هم تفاوت دارند، اما غالباً با هم اشتباه گرفته می‌شوند. چنانچه درد مربوط به کمر باشد، بیمار درد را در بالا و پایین کمر یا بخش میانی پشت بدن احساس می‌کند. اما درد سیاتیک درد منتشری است که در باسن، ران و حتی پا پخش می‌شود. همچنین برخی بیماران مبتلا به درد سیاتیک دچار رادیکولوپاتی نیز می‌شوند ـ رادیکولوپاتی به منتشر شدن بی‌حسی، احساس گزگز، سوزش یا دردی تیز در بخش خاصی از پا گفته می‌شود. این عوارض غالباً ناشی از فتق دیسک یا گیر افتادن عصب در نقطه خروج از ستون فقرات است.

اگر به دنبال روشی برای تسکین کمر درد و درد سیاتیک هستید، نباید برای رفع علائم فقط به مصرف دارو تکیه کنید. در واقع درد پیام بدن است که به شما می‌گوید مشکل ریشه‌ای تر و عمیق‌تری وجود دارد که باید برای اصلاح آن اقدام کنید. فیزیوتراپی باید نخستین روش درمان کمردرد و سیاتیک باشد. فیزیوتراپی بیماران را از مصرف مسکن‌های مضری مانند داروهای مخدر بی‌نیاز می‌سازد و احتمالاً ضرورت انجام عمل جراحی تهاجمی را در آینده از بین می‌برد.

علت کمردرد و درد سیاتیک

کمردرد معمولاً پی‌آمد آسیب‌دیدگی است. بسیاری از افراد به دلیل انجام دادن حرکت‌های مکرری که به کمر فشار می‌آورد، دچار کمردرد می‌شوند؛ برای مثال مادری که در طول روز بارها خم می‌شود و فرزندش را از روی زمین بلند می‌کند، مستعد کمردرد است. گاهی اوقات نیز آسیب‌های جدی‌تر و ناگهانی مانند تصادف وسایل نقلیه موتوری علت کمردرد است. ابتلا به عارضه‌هایی مانند فتق دیسک نیز می‌تواند درد شدیدی را ایجاد کند و باعث احساس درد منتشر و رادیکولوپاتی در ران، پا یا پایین پا شود. بیماری‌های فرسایشی دیسک نیز عارضه‌های شایعی هستند که به موازات بالا رفتن سن بروز می‌یابند و سالمندان را دچار کمر درد می‌کنند. بیماران مبتلا به فتق دیسک از احساس درد مداوم و سنگینی در پایین کمر شکایت دارند و ایستادن یا راه رفتن به مدت طولانی برایشان سخت است.

“رادیکولوپاتی کمری” اصطلاحی تخصصی است که برای درد سیاتیک به کار گفته می‌شود. درد عصب سیاتیک می‌تواند پی‌آمد آسیب‌ها و عارضه‌های متعددی مانند آرتریت، خار استخوانی یا دیگر آسیب‌های درگیر کننده عصب سیاتیک باشد. پزشکان عموماً متوجه کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل ران و لگن بیماران می‌شوند که به نوبه خود باعث خشکی و گرفتگی عضلات مفصل ران و سرینی می‌شود. خشکی و گرفتگی عضلات بر مکانیک ستون فقرات اثر می‌گذارد و عصب سیاتیک هنگام عبور از این بافت‌ها تحت فشار قرار می‌گیرد.

تفاوت‌های بین کمردرد و درد سیاتیک  

برای درک بهتر از تفاوت کمر درد و درد سیاتیک در این قسمت هر یک بطور جداگانه توضیح داده شده است :

کمردرد

طیف وسیعی از عارضه‌ها و آسیب‌های مختلف می‌تواند منجر به کمر درد شود. برای مثال کمردرد می‌تواند پی‌آمد حالت اندامی نامناسب، تصادف وسایل نقلیه موتوری یا بلند کردن اشیاء به روش نامناسب باشد. متخصص فیزیوتراپی طرح درمان را با توجه به علت شروع کمردرد، محل دقیق احساس درد و پرونده پزشکی بیمار تهیه می‌کند. کمردرد می‌تواند حاد و کوتاه مدت یا مزمن و بلندمدت باشد و سه ماه یا بیشتر استمرار داشته باشد.

درد سیاتیک

درد عصب سیاتیک نوع خاصی از کمردرد است که بسیار آزاردهنده و ناراحت کننده است. خوشبختانه تشخیص دادن درد سیاتیک بسیار ساده است. بیماران مبتلا به درد سیاتیک درد را در امتداد بلندترین عصب بدن، یعنی عصب سیاتیک احساس می‌کنند.

عصب سیاتیک از پایین کمر شروع می‌شود و در پایه ستون فقرات به دو شاخه تقسیم می‌شود که هر شاخه آن از یک باسن به سمت پا پایین می‌رود و در نهایت در کف پا به اتمام می‌رسد. چنانچه عصب سیاتیک تحریک شود یا تحت فشار قرار بگیرد، بیمار دردی تیز، تیر کشنده و سوزشی را در پایین کمر، باسن، پا یا پایین پا احساس خواهد کرد.

روش های درمان کمر درد و درد سیاتیک 

فیزیوتراپی برای تسکین کمردرد یا درد سیاتیک 

فیزیوتراپی اصطلاحی کلی برای روش‌های درمانی مختلفی است که با هدف بهبود توانایی توانبخشی طبیعی بدن و به منظور افزایش قدرت و توانایی حرکتی بدن انجام می‌شوند. متخصص فیزیوتراپی تکنیک‌های متعددی مانند یخ درمانی، گرما درمانی، ماساژ عمقی، اولتراسوند و حرکات اصلاحی را برای مدیریت درد و تسریع فرآیند التیام به کار می‌گیرد. تمرکز اصلی فیزیوتراپی بر روی عضلات و بافت‌های پیوندی دور ناحیه آسیب دیده است تا از این طریق انعطاف‌پذیری، توانایی حرکتی و حالت اندامی بهبود یابد. فیزیوتراپی با هدف دستیابی تدریجی به مزایای بلندمدت و درمان دائمی عارضه‌ها انجام می‌شود و متخصص فیزیوتراپی فرصت‌ها و توصیه‌های مفیدی را به بیماران ارائه می‌دهد تا بتوانند درمان را به طور مستقل در خانه ادامه بدهند.

نتایج فیزیوتراپی بستگی به وضعیت هر بیمار و نوع آسیب‌دیدگی دارد. زمانبندی درمان فیزیوتراپی و زمان احساس تاثیر آن نیز متغیر است؛ گاهی اوقات یک تا دو هفته طول می‌کشد تا بیمار متوجه بهبود چشمگیر ناشی از فیزیوتراپی بشود. بیماران صرف نظر از نوع آسیب‌دیدگی باید به طرح و زمانبندی درمان متعهد باشند تا بیشترین فایده را از درمان ببرند. مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی به شرح زیر است:

• توانبخشی و بهبود: متخصص فیزیوتراپی رویکرد درمان را با توجه به شرایط خاص هر بیمار و متناسب با نیازهای وی در دوره توانبخشی و بهبود بعد از آسیب‌دیدگی یا بیماری انتخاب می‌کند. متخصص فیزیوتراپی بیمار را در طول درمان راهنمایی می‌کند و با او تمرین می‌کند تا بیمار دوران نقاهت را بدون مشکل پشت سر بگذارد و تواناییش را سریع‌تر بازیابد.
• پیشگیری از آسیب‌دیدگی: فیزیوتراپی با تمرکز بر تقویت و توانبخشی بیمار انجام می‌شود تا بدن قوی‌تر شود و در آینده کمتر مستعد آسیب‌دیدگی باشد. متخصص فیزیوتراپی معاینات مختلفی را برای تعیین علت دقیق مشکل انجام می‌دهد و طرح درمان مناسب را برای پیشگیری طولانی مدت از بروز عوارض تهیه می‌کند.
• کاهش نیاز به درمان‌های تهاجمی: در درمان فیزیوتراپی از روش‌های غیرجراحی ایمنی برای تسکین کمردرد و درد سیاتیک حاد و مزمن استفاده می‌شود. برخی پزشکان قبل از آن که درمان‌های متداول را امتحان کنند، بیماران خود را به متخصص فیزیوتراپی مجرب ارجاع می‌دهند. نظر متخصص فیزیوتراپی به کل تیم پزشکی کمک می‌کند تا تصمیم‌های آگاهانه‌تری را متناسب با نیازهای بیمار بگیرند و در صورت امکان از جراحی اجتناب کنند یا جراحی را به تعویق بیندازند.

الکتروتراپی و اولتراسوند برای درمان کمر درد و درد سیاتیک

عصب سیاتیک بلندترین و پهن‌ترین عصب بدن است. این عصب از پایین کمر شروع می‌شود، در عمق باسن و لگن رو به پایین در پاها حرکت می‌کند و به کف پا ختم می‌شود. عصب سیاتیک عضلات متعددی از پایین پا را کنترل می‌کند و حس پا و کف پا را تامین می‌کند. درد عصب سیاتیک پی‌آمد تحریک شدن مهره‌های کمری ـ خاجی و پایین کمر است.

الکتروتراپی روشی غیرتهاجمی و موثر برای درمان درد سیاتیک است. الکتروتراپی به این شکل انجام می‌شود که متخصص الکترودهای دستگاه را به پوست بیمار متصل می‌کند و جریان برق با ولتاژ پایین را در دستگاه برقرار می‌کند. جریان برق سیگنال‌های عصبی مولد درد سیاتیک را مختل یا کاملاً مسدود می‌کند. الکتروتراپی شدت و تعداد اسپاسم‌های عضلانی را کاهش می‌دهد و باعث ترشح اندورفین‌ها یا همان مسکن‌های طبیعی بدن می‌شود.

امواج صوتی تولید شده توسط دستگاه اولتراسوند نیز دوران التیام را کوتاه‌تر می‌کند و عضلات خشک و منقبض را شل می‌کند. اولتراسوند تراپی گردش خون را بهبود می‌دهد و حرارت عمقی ملایمی را در عضلات برقرار می‌کند.

درمان دستی برای تسکین کمردرد و درد سیاتیک 

درمان دستی مجموعه‌ای از تکنیک‌های فیزیکی است که توسط برخی پزشکان با هدف کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و بهبود عملکرد عضلات و مفاصل انجام می‌شود. این روش‌ها شامل دستکاری ستون فقرات مانند ایجاد فشار ناگهانی، موبیلیزاسیون ملایم مفاصل، ماساژ عمیق و تکنیک‌های کشش بافت نرم هستند. درمان دستی معمولاً در دردهای اسکلتی‌عضلانی مانند کمردرد یا سیاتیک، به‌ویژه در مراحل خفیف، به‌عنوان بخشی از یک برنامه درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در گذشته مطالعاتی وجود داشتند که نشان می‌داد که درمان دستی در کوتاه‌مدت باعث کاهش درد و بهبود حرکت در بیماران مبتلا به کمردرد یا سیاتیک می‌شود، به‌ویژه زمانی که با حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی تخصصی همراه باشد. با این حال، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که میزان اثربخشی و ماندگاری آن کم و محدود است. همچنین، در برخی موارد نادر، استفاده نادرست یا مکرر از این روش‌ها ممکن است باعث تشدید التهاب یا ایجاد فشار بیشتر روی ستون‌فقرات و بافت‌های حساس شود.

داروهای موثر برای کاهش درد کمر و درد سیاتیک

مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)، مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسین که بدون نسخه در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد، درد اکثر بیماران را تسکین می‌دهد. شل کننده‌های عضلانی نیز برای رفع گرفتگی و اسپاسم تجویز می‌شود. اگر درد شدید باشد، پزشک داروی مسکن را تجویز می‌کند که می‌توان آن را همراه با شل کننده عضلات یا داروی NSAIDs مصرف کرد.

جراحی‌های بسته و کم‌تهاجمی

در مواردی که فیزیوتراپی و سایر درمان‌های بدون تهاجم نتیجه‌بخش نباشند، خط بعدی درمان انجام جراحی‌های بسته و کم‌تهاجمی است که با توجه به علت بروز درد سیاتیک انجام می‌شوند. جراحی‌های بسته و کم‌تهاجمی در ده سال اخیر پیشرفت‌های بسیار زیادی کرده‌اند و در بالای ۷۰ تا ۸۰ درصد بیمارانی که با فیزیوتراپی و سایر درمان‌ها بهبود پیدا نکرده‌اند، با انجام این روش‌های کم‌تهاجمی به جراحی باز نیازی پیدا نکرده و بهبود پیدا می‌کنند.

این روش‌ها با عارضه جدی همراه نیستند. نیازی به بیهوشی، بستری یا از کار افتادگی ندارند و پس از انجام جراحی، در کم‌ترین زمان ممکن می‌توان به فعالیت‌های روزمره و زندگی عادی بازگشت.

جراحی‌های بسته به روش‌های مختلفی انجام می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به تزریق اوزون به دیسک، تزریق دیسکوژل، آزادسازی عصب سیاتیک، تزریق ترانسفورامینال و جراحی لیزری دیسک کمر اشاره کرد.

در ادامه این روش‌ها توضیح داده شده‌اند:

• تزریق اوزون به دیسک
  در این روش، گاز اوزون به داخل دیسک بین‌مهره‌ای تزریق می‌شود تا با کاهش التهاب و کاهش حجم دیسک، فشار از روی ریشه‌های عصبی برداشته شود. این درمان معمولاً برای بیمارانی انجام می‌شود که دچار بیرون‌زدگی خفیف تا متوسط دیسک هستند و با فیزیوتراپی یا دارو بهبود نیافته‌اند.
• تزریق دیسکوژل
  دیسکوژل نوعی ژل درمانی است که با تزریق مستقیم به درون دیسک، باعث کاهش فشار داخلی و از بین رفتن محرک‌های التهابی می‌شود. این روش زمانی توصیه می‌شود که دیسک بیرون زده ولی هنوز پاره نشده است.
• آزادسازی عصب سیاتیک
  در این روش، با استفاده از هدایت فلوروسکوپ، عضله پریفورمیس را بلوک کرده تا فشار اطراف عصب سیاتیک برداشته شود و مسیر عصب آزاد گردد. این مداخله زمانی انجام می‌شود که بیمار دچار درد تیرکشنده شدید به پا است و در بررسی‌های تصویربرداری و نوار عصب و عضله، نشانه فشردگی عضله پریفورمیس روی عصب دیده می‌شود.
• تزریق ترانسفورامینال
  این روش شامل تزریق هدفمند داروهای ضدالتهاب در مجاورت ریشه عصبی درگیر از طریق سوراخ بین‌مهره‌ای (فورامن) است. تزریق ترانسفورامینال در مقایسه با تزریق اپیدورال روش جدیدتری است که پس از انجام آن کاهش التهاب، کنترل درد و کاهش حجم دیسک را می‌توان مشاهده کرد.
• جراحی بسته دیسک با لیزر
  در این تکنیک، با هدایت یک سوزن به درون دیسک و تاباندن لیزر، بخش کوچکی از مرکز دیسک تبخیر می‌شود که باعث کاهش حجم و فشار داخلی دیسک و همچنین تسکین فشار روی عصب می‌شود.

در چه صورت برای درد کمر و سیاتیک جراحی باز لازم است؟ 

جراحی باز برای درد سیاتیک به ندرت انجام می‌شود و اکثر بیماران پس از انجام درمان‌های محافظه‌کارانه، فیزیوتراپی و روش‌های جراحی بسته و کم‌تهاجمی درمان می‌شوند. فقط در کمتر از ۲۰ درصد موارد که بیماران به جراحی‌های بسته هم پاسخ نمی‌دهند یا دچار علائم اورژانسی مثل بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع می‌شوند، جراحی باز انجام می‌شود.

پیشگیری بهتر از درمان است 

اکثر بیماران مبتلا به کمردرد حاد واکنش مناسبی به درمان نشان می‌دهند. علائم نود درصد بیماران بعد از یک تا دو هفته برطرف می‌شود و علائم ده درصد باقیمانده نیز ظرف سه ماه از بین می‌رود. نگرش مثبت و روحیه قوی، ورزش منظم و از سرگیری سریع فعالیت‌های روزانه از مولفه‌های مهم درمان به شمار می‌آید. اگر در ابتدا نمی‌توانید فعالیت‌های شغلی را انجام بدهید، بهتر است کارهای سبک‌تر را برای یک دوره محدود جایگزین فعالیت‌های اصلی بکنید.

با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید از عود عارضه جلوگیری کنید:

• بلند کردن اشیاء به روش صحیح
• حفظ حالت اندامی مناسب حین نشستن، ایستادن، حرکت کردن و خوابیدن
• ورزش منظم و انجام تمرین‌های کششی و تقویتی
• رعایت ارگونومی در محل کار
• تغذیه مناسب، نگه داشتن وزن در حد سالم و کاهش چربی بدن
• مدیریت استرس و تکنیک‌های تن‌آرامی
• عدم استعمال دخانیات