آرتروز شانه می تواند با درد همراه باشد و انجام فعالیت های روزمره را برای بیمار دشوار نماید. مفاصل شانه تقریباً در تمام حرکت های دست نقش دارند و به همین خاطر دردناک شدن حرکت ها در مفصل شانه می تواند بر بسیاری از فعالیت های روزمره تاثیر داشته باشد.
معمولاً، آرتروز شانه با یک درد، ناراحتی و ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی شروع می شود. آرتروز شانه می تواند انواع مختلف داشته باشد که رایج ترین آنها استئو آرتریت است و این مشکل به دنبال ابتلا به بیماری آتروز التهابی همچون آرتریت روماتوئید یا نقرس ایجاد می شود. استئو آرتریت شانه یک بیماری فساد مفصل است که از دو مرحله اصلی به شرح زیر تشکیل می شود:
- غضروف در ناحیه مفاصل از بین می رود، و
- زائده های استخوانی غیر عادی به نام استئوفیت در محل مفصل تشکیل می شود.
علائم و نشانه ها
نشانه های بیماری آرتروز شانه به تدریج پیشرفت می کنند. در این حالت علائم آرتروز شانه ممکن است به تدریج بهتر شده یا تشدید شود. بسیاری از افراد هنگام بالا رفتن سن با درد یا سفتی مفاصل شانه خود مواجه می شوند. به هر حال، آرتروز شانه می تواند پیشرفت کرده و به تدریج توانایی فرد برای انجام فعالیت های عادی روزمره را تحت تاثیر خود قرار دهد. در این حالت شناسایی به موقع علائم بیماری و اصلاح نحوه انجام فعالیت ها و نیز استفاده از روش های درمان ساییدگی مفصل شانه مناسب می تواند فرآیند پیشرفت بیماری را آهسته کرده یا متوقف نماید. به این ترتیب علایم آرتروز شانه کاهش یافته یا بر طرف خواهند شد.
بعضی از علائم و نشانه های اصلی ابتلا به آرتروز شانه به شرح زیر هستند:
- ناراحتی و درد در مفاصل: ناراحتی و شانه درد به خاطر ابتلا به آرتروز شانه معمولاً در پشت شانه متمرکز شده و معمولاً در هنگام انجام فعالیت های سطح متوسط احساس می شود. کسانی که به مشکل متوسط تا شدید آرتروز شانه مبتلا شده باشند، ممکن است با درد ناشی از گرفتگی و خشکی شانه در زمان شب مواجه شوند و این شرایط می تواند خوابیدن را برای فرد دشوار کند. این درد همچنین ممکن است با ایجاد تغییر در شرایط آب و هوایی تشدید شود.
- سفت شدن یا از دست دادن دامنه حرکت: در کنار درد، یکی از علائم اصلی ابتلا به آرتروز شانه کاهش دامنه حرکت مفصل شانه یا همان خشکی شانه است که این وضعیت حتی در ارتباط با حرکت های انفعالی با کمک دیگران نیز قابل مشاهده است.
- گرفتگی: هنگامی که شانه دچار گرفتگی می شود، حرکت روان مفصل شانه دچار اختلال خواهد شد. گرفتگی می تواند نشانه ابتلای فرد به استئو آرتریت شانه باشد و معمولاً با شنیدن صدا در هنگام حرکت مفصل همراه است.
- شنیدن صدا یا احساس خرد شدن در مفصل شانه: احساس خرد شدن مفصل یا شنیدن صدا در زمان چرخش مفصل شانه می تواند علائمی از فرسایش غضروف باشد و در این حالت غضروف نمی تواند از سایش استخوان ها به یکدیگر جلوگیری کند. اصطلاح پزشکی مورد استفاده برای این شرایط «کرپیتوس» است.
- ضعیف شدن و لاغری عضله: بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز شانه از بلند کردن اجسام و انجام فعالیت هایی که می تواند باعث ایجاد درد شود، خودداری می کنند و به این ترتیب باعث می شوند عضلات آنها ضعیف شده و لاغر شود.
- تشدید علائم با عدم فعالیت: عدم تحرک برای مدت زمان طولانی (برای مثال در هنگام خوابیدن) می تواند باعث سفت شدن عضلات شانه شود و با یک دوره انجام فعالیت های منظم این وضعیت بطور مشخص بهبود پیدا می کند. توجه داشته باشید که تشدید درد شانه پس از انجام فعالیت های تکراری می تواند از علائم ابتلا به بورسیت شانه باشد.
- ورم: هنگامی که ابتلا به آرتروز باعث ایجاد اصطکاک و سایش بین استخوان ها شود، بافت نرم اطراف استخوان ها ممکن است متورم شده و ملتهب گردد. التهاب مفاصل را می توان در هنگام ابتلا به آرتروز شانه مشاهده کرد، هر چند این التهاب کمتر از سایر موارد ابتلا به آرتروز همچون ابتلا به آرتروز زانو یا دست است.
علت ها و دلایل
دلایل اصلی ابتلا به آرتروز شانه به شرح زیر هستند:
وارد شدن ضربه به مفصل شانه: یک استخوان شکسته یا در رفته (هنگامی که سر استخوان بازو از حفره آن خارج می شود)، یا سایر آسیب دیدگی های احتمالی و یا انجام عمل جراحی همگی می توانند به مفصل شانه آسیب وارد کرده و باعث ابتلا به آرتروز شانه شوند. در این حالت علائم ناشی از ایجاد مشکل ممکن است تا چند سال پس از وارد شدن آسیب در فرد قابل مشاهده نباشند.
وارد شدن فشار به مفصل شانه و آسیب دیدگی مزمن: افرادی که شغل یا تفریح زندگی آنها نیازمند صرف مدت زمان زیاد جهت بلند کردن اجسام در بالای سر، پرتاب کردن اجسام، یا فعالیت های شدید همچون بریدن چوب یا استفاده از چکش بادی است، می توانند با آسیب دیدگی های جزئی در مفاصل شانه خود مواجه شوند. در نهایت این آسیب دیدگی ها می توانند فرد را در معرض خطر ابتلا به آرتروز شانه قرار دهند.
بالا رفتن سن: آرتروز شانه در اکثر مواقع افرادی را تحت تاثیر قرار می دهد که سن آنها بالاتر از ۵۰ سال است. شیوع علائم آرتروز به این خاطر با بالا رفتن سن افزایش پیدا می کند که در این شرایط مفاصل شانه دچار فرسایش شده و غضروف نازک می شود. به این ترتیب انعطاف پذیری غضروف کاهش می یابد.
مشکلات مادرزادی یا بیماری: قرارگیری نامناسب استخوان ها در کنار یکدیگر که بعضی اوقات افراد را در معرض خطر در رفتن شانه قرار می دهد، می تواند علت آرتروز شانه باشد و ریسک ابتلا به آرتروز شانه را افزایش دهد. سایر شرایط همچون مشکلات مادرزادی، مشکلات متابولیک، و ابتلا به نقرس یا آرتروز عفونی می توانند ریسک ایجاد این مشکل در فرد را بطور مشخص افزایش دهند.
جنسیت: آرتروز شانه بیشتر در بین زنان مشاهده می شود.
سابقه فامیلی: مشابه قد فرد و رنگ مو، احتمال اینکه یک نفر به آرتروز شانه مبتلا شود از مسائل ژنتیک تاثیر می پذیرد. با وجودی که میزان تاثیرگذاری مسائل ژنتیک در این رابطه نامشخص است، زنانی که مادر آنها به آرتروز شانه مبتلا شده اند به احتمال بیشتر در مقایسه با سایر زنانی که مادر آنها دچار این مشکل نبوده، به آرتروز شانه مبتلا خواهند شد.
تشخیص
به منظور تشخیص ابتلا به ساییدگی مفصل شانه ، پزشک درباره سابقه بیماری سوال کرده و برای ارزیابی درد، ناراحتی، کاهش دامنه حرکت مفاصل و سایر علائم مربوط به بافت های اطراف از معاینات فیزیکی استفاده می کند. در این زمان، پزشک ممکن است بتواند درباره ضعیف شدن یا آتروپی ناشی از عدم تحرک کافی در مفاصل شانه اظهار نظر کند. علاوه بر این پزشک می تواند از آزمایش های مختلف برای تشخیص بهتر مشکل استفاده کند که این آزمایش ها به شرح زیر هستند:
- عکس برداری رادیولوژی
- آزمایش خون، عمدتاً به منظور تشخیص ابتلا به آرتریت روماتوئید و بررسی احتمال ابتلا به سایر بیماری های تاثیرگذار
- نمونه برداری از مایع مفصلی (مایعی که در بین مفاصل نقش روان کننده حرکت مفصل را بر عهده دارد) برای انجام آزمایش های اضافی
راه ها و روش های درمان
آرتروز شانه یک بیماری پیش رونده است که امکان برگشت فرآیند آن وجود ندارد. امروزه از روش های مختلف می‌توان برای درمان آرتروز کتف و شانه و همچنین کنترل درد و آهسته کردن فرآیند پیشرفت بیماری استفاده کرد. در این رابطه لازم است یک رابطه مناسب بین پزشک و بیمار وجود داشته و بر این اساس بیمار و پزشک بتوانند بطور روشن درباره انتظارت، نتایج و خطرات ناشی از روش درمانی با یکدیگر صحبت کنند. در صورتی که بیماری به خوبی به روش های درمانی غیر جراحی واکنش نشان دهد، امکان آهسته کردن فرآیند پیشرفت بیماری، کنترل درد، و اجتناب از عمل جراحی یا به تاخیر انداختن لزوم انجام آن وجود خواهد داشت.
درمان بدون جراحی
روش های معمول غیر جراحی برای درمان آرتروز شانه به شرح زیر هستند:
اصلاح فعالیت ها
بعضی از انواع فعالیت ها و حرکت های ورزشی می تواند باعث بدتر شدن وضعیت مفصل شانه شود. به این ترتیب لازم است فعالیت های روزمره به نحوی اصلاح شوند که از ایجاد درد در نتیجه آنها پیش گیری گردد. بلند کردن وزنه، اره کردن چوب، پارو زدن، و سایر فعالیت های ورزشی مانند آن می توانند باعث وارد شدن آسیب به مفصل شانه شوند و به همین دلیل لازم است از انجام این فعالیت ها خودداری گردد.
استراحت
معمولاً هنگام بیدار شدن از خواب یا شروع تمرین های حرکتی، مفاصل سفت شده و با کمی ناراحتی مواجه خواهند شد. به هر حال، هنگامی که فرد درد استخوان یا درد ناشی از گرفتگی در مفاصل خود احساس کند، نباید به انجام فعالیت ادامه دهد. در این حالت وجود درد ملایم تا شدید در مفصل شانه نشان دهنده نیاز مفصل به استراحت می باشد.
کمپرس آب گرم یا آب سرد
با استفاده از کمپرس آب گرم برای چند دقیقه می توان مفاصل سفت شده شانه راشل کرده و برای انجام فعالیت آماده کرد. علاوه بر این استفاده از یخ بر روی مفصل شانه برای ۱۵ یا ۲۰ دقیقه پس از انجام فعالیت می تواند ورم و التهاب احتمالی ایجاد شده را کاهش داده و درد را بلافاصله تسکین دهد. گرم کردن یا سرد کردن یک مفصل بر بهبود موقت علائم بیماری تمرکز دارد. به این ترتیب استفاده از این روش نمی تواند علت درد شانه را از بین برده و عملکرد مفصل را در بلند مدت بهبود بخشد.
فیزیوتراپی
یک برنامه فیزیوتراپی بر انجام حرکت های تقویتی و کششی عضلات و حفظ دامنه حرکتی آنها تمرکز دارد. در ارتباط با نحوه تاثیرگذاری فیزیوتراپی بر آرتروز شانه شواهد کمی در دست است، اما به هر حال متخصصان همواره بیان می کنند انجام فعالیت های حرکتی فیزیوتراپی به جهت توسعه دامنه حرکت مفاصل می تواند برای بیماران مبتلا به آرتروز شانه مضر و زیان آور باشد. به همین دلیل لازم است برنامه فیزیوتراپی به آرامی انجام شود تا به این ترتیب بتوان از دستیابی به بهترین نتایج درمان مطمئن شد.
دارو درمانی و تزریق
داروهای فهرست شده زیر می توانند برای کاهش علائم آرتروز شانه و آهسته کردن فرآیند پیشرفت آن مورد استفاده قرار گیرند. بیمار و پزشک باید درباره نحوه مصرف این داروها با توجه به سبک زندگی بیمار، علت شانه درد و سابقه بیماری با یکدیگر صحبت کنند. علاوه بر این لازم است در این حالت عوارض جانبی حاصل از مصرف این داروها و تداخل احتمالی آنها با سایر داروها و مکمل های ویتامین مورد بررسی قرار گیرد. انواع داروهای قابل استفاده برای مشکل آرتروز شانه به شرح زیر هستند:
- داروهای مسکن: داروهای ضد درد همچون استامینوفن (برای مثال تیلنول) دارای عوارض جانبی به نسبت محدود هستند و می توانند درد بیمار را کنترل کنند.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs): بیمارانی که با درد متوسط تا شدید ناشی از آرتروز شانه مواجه هستند، می توانند از مزایای حاصل از داروهای ضد التهاب همچون آسپیرین، ایبو پروفن (مثل آدویل)، ناپروکسین (مثل آلیو) یا بازدارنده های cox-2 (مثل سلبرکس) برای کاهش التهاب و ورم که از دلایل ایجاد درد هستند، استفاده نمایند. در این رابطه تجویز داروهای ضد التهاب موضعی مثل ژل دیکلوفناک و فلکتور نیز می تواند مفید و سودمند باشد.
- داروهای مسکن موضعی: از این کرم ها را می توان بطور مستقیم بر روی مفصل شانه استفاده کرد. این کرم ها می تواند حاوی داروهای کانتر ایریتانت مثل وینتر گرین و اکالیپتوس باشند که انتهای عصب را تحریک کرده و به پرت کردن حواس مغز به درد مفاصل کمک موثر می کند.
- تزریق: دو نوع تزریق معمولاً برای درد شدید ناشی از آرتروز شانه استفاده می شود که عبارت از تزریق داروهای استروئید و تزریق اسید هیالورونیک است. هدف از تزریق استروئید کاهش التهاب و تسکین و درمان درد شانه و سفتی مفاصل شانه است. هدف از تزریق اسید هیالورونیک روان کردن حرکت مفصل شانه است، زیرا این ماده عملکرد مایع مفصلی که در حالت عادی حرکت مفاصل را روان می کند، شبیه سازی می نماید. تزریق اسید هیالورونیک یک نوع روش درمانی است که در اصطلاح به آن «مکمل روان کننده» گفته می شود.
مقدار کاهش درد در نتیجه انجام تزریق در افراد مختلف متفاوت می باشد. در یک بررسی انجام شده درباره درمان های غیر جراحی موجود برای آرتروز شانه، آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا به این نتیجه رسیده اند که استفاده از روش مکمل روان کننده می تواند منجر به بهبود شرایط بیمار شود، اما هیچ مطالعه ای وجود ندارد که بتواند از اثربخشی نتایج حاصل از تزریق استروئید حمایت و پشتیبانی نماید. در حالت ایده آل، بهتر است از روش درمانی تزریق به همراه برنامه های ساختاری فیزیوتراپی جهت دستیابی به بهترین نتایج ممکن برای بیمار استفاده شود.
