افتادگی پا عبارتی کلی برای حالتی است که در آن نمی توان بخش جلویی پا را بالا آورد. اگر به افتادگی پا مبتلا باشید، ممکن است بخش جلویی پایتان در حین حرکت بر روی زمین کشیده شود. افتادگی پا یک بیماری نیست و بیش از آن نشاننخ ای مشکلات اساسی عصبی، عضلانی یا آناتومی است. افتادگی پا گاها می‌تواند موقت باشد، اما امکان دائمی بودن آن نیز وجود دارد. اگر دچار افتادگی پا باشید، ممکن است به بریسی در ناحیه قوزک و کف پا باشید که پایتان را در حالت نرمال نگاه دارد.
دلایل بروز افتادگی پا
افتادگی پا ناشی از عدم توانایی عضلات درگیر در بالا آوردن قسمت جلویی پا خواهد بود. عوامل بروز افتادگی پپا می‌تواند عبات باشد از:
- آسیب عصبی : رایج ترین عامل افتادگی پا، تحت فشار قرار گرفتن عصبی در پا است که وظیفه کنترل عضلات بلند کننده پا ( عصب نازک نی یا پرونئال ) را بر عهده دارد. همچنین ممکن است که این عصب در طول عمل تعویض مفصل زانو یالگن آسیب ببیند و منجر به افتادگی پا شود. صدمه به ریشه عصب – “عصب باریک شده” – در ستون فقرات نیز می‌تواند منجر به افتادگی پا شود. افرادی که مبتلا به دیابت باشند، بیشتر مستعد اختلالات عصبی، که می‌تواند افتادگی پا را به همراه داشته باشد، هستند.
- اختلالات عضلانی یا عصبی : اشکال مختلفی از دیستروفی عضلانی، یک بیماری ارثی که منجر به ضعف شدید عضلانی خواهد شد، می‌تواند منجر به افتادگی پا شود. بیماری های دیگری همچون بیماری فلج اطفال و شارکو ماری توث نیز می‌توانند چنین مساله ای را به همراه داشته باشند.
- اختلالات مغزی و فقراتی : اختلالاتی که بر مغز یا ستون فقرات تاثیر می‌گذارند – مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، اسکلروز چندگانه یا سکته – می‌تواند عاملی در بروز افتادگی پا به شمار بیاید.
عوامل خطر
عصب پرونئال همان عصبی است که عضلات بلند کننده جلوی پا را کنترل می‌کنند. این عصب از کنار زانو و در نزدیکی سطح پوست و در نزدیکترین قسمت به دست قرار دارد. فعالیتهایی که این عصب را تحت فشار قرار دهد، می‌تواند عاملی در بروز افتادگی پا محسوب شود. مثالهایی از آن عبارتند از :
- گذاشتن پا روی پا : افرادی که از روی عادت پاهای خود را بر روی یکدیگر می‌گذارند، بر عصب پرونئال در قسمت بالایی پا فشار می‌آوردند.
- زانوزدن طولانی : اشتغال به فعالیتهایی که شامل به حالت نشسته باقی ماندن یا زانو زدن است – مانند چیدن توت فرنگی یا کار ری کاشی کف – می‌تواند منجر به افتادگی پا شود.
- پوشیدن آتل پا : آتلهای گچی که قوزک پا را می‌بندند و تا زیر زانو ادامه دارد، می‌تواند فشاری مضاعف بر عصب پرونئال وارد نماید.
نشانه های افتادگی پا
شایع ترین نشانه افتادگی پا، آنست که در اقدام به گام برداشتن به سوی بالا و برای مثال سعی در بالا رفتن از پله ، ران پا به صورت مبالغه آمیزی بالا آورده می‌شود. این مشکل معمولا با یکی از موارد زیر همراه خواهد بود:
- کشیده شدن پا و انگشتان
- خراشیدن زمین توسط انگشتان
- ارد آمدن ناخودآگاه ضربات به زمین توسط کف پا
معمولا، عضلات آسیب دیده به منظور بلند کردن کف پا در حرکات از روی زمین به کار گرفته می‌شد؛ وقتی این عضلات ضعیف باشند، انجام این عمل برایش ناممکن و پا بر روی زمین کشیده خواهد شد.
برخی علائم دیگر افتادگی پا می‌تواند عبارت باشد از:
- تاب برداشتن بیش از حد لگن. با بروز افتادگی پا، لگن در تلاشی برای مقابله با کشیدن انگشتان و کف پا بر روی زمین ممکن است با حرکات نوسانی همراه شود.
- پای لمس. بخصوص پایی که حرکتی شلاقی به سوی خارج از بدن داشته باشد، نشانه رایج دیگری از افتادگی پا خواهد بود.
- خارش، کرختی و دردی اندک در کف پا : علائمی از افتادگی پا چون وجود احساس سوزش و خارش اندک تا بی حسی در پا، می‌تواند فعالیتهای روزمره مانند پیاده روی و رانندگی را بسیار سخت کند. این درد در پا می‌تواند به کمر مرتبط باشد، بخصوص که برخی از این علائم ناشی را به عنوان سیاتیک می‌شناسند.
- مشکل در فعالیتهایی بخصوص که نیازمند استفاده از جلوی پا دارد. به عنوان مثال، افتادگی پا می‌تواند فعالیتی چون بالا رفتن از پله را بسیار سخت نماید.
- آتروفی عضلانی در پا : آتروفی عضلانی به کاهش حجم و ضعف عضلانی اشاره دارد. به مانند تیبالیس قدامی (درست نی پیشین)، ماهیچه دراز بازکننده انگشتان پا و ماهیچه دراز خم‌کننده شست پا بیشترین تاثیر را در نتیجه افتادگی پا خواهند داشت و آتروفی ایجاد شده می‌تواند وارد آوردن نیرو توسط پا و کف پا را بسیار سخت خواهد نمود.
تشخیص
معمولا افتادگی پا را با استفاده از یک آزمون فیزیکی تشخیص می‌دهند. پزشکتان شما را در حین راه رفتن تماشا خواهد نمود و پایتان را به منظور آگاهی از وجود ضعف عضلانی بررسی خواهد نمود. وی همچنین ممکن است کرختی ساق پای شما را نیز مورد بررسی قرار دهد.
آزمایشات عکس برداری
افتادگی پا بعضا می‌تواند ناشی از رشد بیش از حد استخوانی در کانال نخاعی یا وجد یک غده یا کیست در زانو یا ستون فقرات باشد که بر عصب فشار وارد می‌کند. آزمایشات عکس برداری می‌تواند به تعیین دقیق این مسائل کمک نماید.
- اشعه ایکس : تصویربرداری ساده توسط اشعه ایکس با استفاده از تابش های سطح پایینی برای تصویربرداری از یک توده بافت نرم ماهیچه ای یا آسیبی در استخوان، که منجر به بروز علائمتان شده باشد، است.
- فراصوت : این فناوری که از امواج صوتی در ایجاد تصاویری از ساختارهای درونی استفاده می‌کند، می‌تواند کیست‌ها یا غده های روی عصب یا تورم در عصب ناشی از فشار وارده را نمایش دهد.
- سی تی اسکن : این فرایند، تصویربرداری توسط اشعه ایکس از زوایای بسیار مختلف و همچنین مقاطع عرضی ساختارهای درون بدن خواهد بود.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) : این آزمایش از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی بسیار قوی به منظور تصویربرداری دقیق استفاده می‌نماید. MRI به خصوص در تصویربرداری از صدمات وارده بر بافتهای نرم که منجر به وارد آمدن فشار بر عصب شدهف مفید است.
آزمایشات عصبی
برق نگاری ماهیچه ای (EMG) و مطالعات رسانائی عصبی، فعالیتهای الکتریکی در عضلات و عصب‌ها را اندازه گیری می‌نماید. ممکن است این آزمایش کمی با درد همراه باشند اما در تعیین موقعیت صدمه در عصب آسیب دیده سودمندند.
درمان افتادگی پا
ایجاد تغییراتی اندک در خانه، مانند از میان بردن بهم ریختگی‌ها و استفاده از قالیچه و پادری ضد لغزش می‌تواند به جلوگیری از افتادن کمک نماید. همچنین اقداماتی نیز به منظور قابت سازی پا و بهبود توانایی راه رفتن وجود دارند. این اقدامات عبارتند از:
- فیزیوتراپی: به منظور تقویت عضلات کف پا، قوزک و قسمت پایین پا
- استفاده از ارتوز قوزک-کف پا: برای نگه داشتن وضعیت پا در خالت نرمال
- تحریک الکتریکی عصبی: در برخی موارد می‌تواند به بالا آوردن پا کمک نماید
- جراحی: عملی برای جوش دادن استخوانهای قوزک و کف پا در موارد شدید و طولانی مدت می‌تواند مفید باشد.
برخی از این موارد با جزئیات در ادامه شرح داده خواهد شد.
ارتوز قوزک-کف پا
ارتوز قوزک – کف پا (AFO) را در قسمت پایینی پا و به منظور کنترل ثوزک و کف پا می‌پوشند. این ارتوز قسمتهای قوزک کف پایتان را در حالتی درست و به منظور بهبود قدرت راه رفتن قرار می‌دهد. پوشیدن یک جوراب چسبان که بین پوست و ارتوز قرار بگیرد، می‌تواند احساس راحتی بیشتری را به همراه داشته باشد و همچنین از سر خوردن پا جلوگیری نماید. کفشتان باید متناسب با اطراف ارتوز باشد. کفشهای دارای بند یا چسبهای نر و ماده برای استفاده از AFOها توصیه می‌شود، چرا که می‌توان اندازه آنها را به راحتی تنظیم نمود. کفشهای دارای قابلیت درآوردن لایه داخلی، کمک شایانی به شمار می‌رود، چرا که فضایی اضافی در اختیارتان قرار خواهد داد. باید از پوشیدن کفشهای پاشنه بلند خودداری نمود. باید به آزامی از ارتوزها استفاده نمایید و وقتی به آن عادت کردید، تا جایی که ممکن است به هنگام پیاده روی آن را به پا کنید، جرا که به حرکاتی درست تر و ثابت نگاه داشتن شما کمک خواهد نمود.
تحریک الکترونیکی اعصاب
در برخی موارد، می‌توان از ابزار تحریک الکترونیکی مانند دستگاه TENS در بهبود توانایی راه رفتن بهره جست.به شما در پیاده روی سریعتر، با تلاشی کمتر و اعتماد بنفسی بیشتر کمک خواهد نمود. دو تکه الکترود جسینده بر روی پوست قرار می‌گیرند؛ یکی بر روی مرکز ماهیچه و دیگری در نطدیکی عصب حمایتی. قطعات سربی، الکترودها را به محرک های تغذیه شده توسط باتری – که به اندازه دسته ای ورق است و بر روی بازو متصل می‌شود و یا می‌توان آن را در جیب نگاه داشت – متصل می‌نماید. محرک، امواجی الکترونیکی ایجاد خواهد نمود که عصب را برای ایجاد انقباض ماهیچه آسیب دیده، تحریک خواهد نمود. این محرک توسطحسگری که در کفش قرار دارد به کار می‌افتد و هر دفعه که پاشنه پایتان زمین را ترک می‌کند، فعال خواهد شد. می‌توان برای استفاده های طولانی مدت، طی یک عمل جراحی، این الکترودها را در زیر پست جاسازی نمود. این فرایند تحت بیهوشی کلی انجام خواهد شد و شامل قرارگیری الکترودها بر روی عصب آسیب دیده است.
جراحی
در موارد شدید و طولانی افتادگی پا که منجر به عدم توانایی حرکتی دائمی ناشی از فلج عضلانی شده، جراحی می‌تواند یک گزینه باشد. این فرایند معمولا به شکل انتقال یک رشته تاندون از قسمتی از عضلات قوی تر پا به عضله ای است که باید قوزک را به سمت بالا بکشد. نوع دیگری از جراحی شامل همجوشی استخوانهای کف پا یا قوزک به منظور ایجاد ثبات در قوزک پا است.
تمرینات افتادگی پا
تمارین افتادگی پا شامل حرکاتی بخصوص به منظور کمک به بهبود قدرت و ورود عصب به ماهیچه تیبالیس قدامی است. کشش عضلات ماهیچه نیز در مورد افتادگی پا از اهمیت بسیاری برخوردار است.
تمرین افتادگی پا با استفاده از نوار کشی
نوار کشی را به جسم ثابتی مانند پایه میز یا مبل ببندید. حلقه ای در آن ایجاد نموده، آن را به دور پا (نزدیک انگشتان) بیاندازید. بهتر آنست که حوله ای در زیر پاشنه پای خود قرار دهید تا از سر خوردن آن جلوگیری شود. حال در حالیکه زانوی خود را صاف نگه داشته اید، انگشتان پا را بکشید. در این حالت تنها قوزک پا باید حرکت کند تا جلوی پا را به سمت بالا بکشد. تا جایی که می‌توانید آن را بالا بکشید و یک یا دو ثانیه در همین حالت نگه دارید و سپس به آرامی به حالت اولیه بازکرداندی. این تمرین را ۱۰ الی ۱۵ مرتبه تکرار کنید.
تقویت تیبالیس قدامی (درشت نی پیشین) با استفاده از وزنه های پوشیدنی
در شروع تمرین، وزنه را به پا نموده، بر صندلی بنشینید و سپس قوزک پای خود را حرکت دهید تا انگشتان و کف پا را به سمت بالا و به سوی زانوی خود حرکت دهید. زمانی که انگشتان را تا حد ممکن بالا آوردید، همین حالت را برای چند ثانیه خفظ کنید و سپس به آرامی آن را به حالت اولیه بازکردانید. این کار را ۱۰ الی ۱۵ مرتبه تکرار کنید.
تمرینات ایزومتریک برای افتادگی پا
به منظور تقویت ماهیچه درشت‌نی پیشین یا عضله تیبیالیس قدامی، از دستورالعملهای زیر پیروی نمایید:
- بر روی صندلی بنشینید و یا دراز بکشید.
- یک پا را بر روی دیگری بگذارید، به نحوی که پای مشکل دار در زیر قرار بگیرد.
- کف پایتان را بر روی قوزک پایی که می‌خواهید تمرینش دهید، قرار دهید.
- سینه پای ضعیفتان را به کف پای دیگرتان بفشارید. به یاد داشته باشید که هیچ حرکتی در مفصل قوزک نباید رخ دهد.
- همین حالت را برای ثانیه حفظ نموده و سپس به آرامی رها کنید.
- همین حرکت را الی بار، و دو تا سه مرتبه در روز تکرار نمایید.
تمارین اضافه: کشش ماهیچه ساق پا
روشی ساده به منظور ایجاد کشش در ماهیچه ساق پا، استفاده از حوله است. حوله را دور گوشت زیر پنجه پا بپیچید، زانویتان را صاف نگه دارید و انتهای حوله که در دستانتان قرار دارد را بکشید تا جلوی پایتان به سمت بالا و به تبع آن ماهیچه ساق پا کشیده شود. حوله را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگاه دارید و سپس رها کنید. در هر روز چند مرتبه این عمل را انجام دهید و در هر مرتبه، سه تا پنج تکرار داشته باشید.
Charcot-Marie-Toothبه اختصار (CMT) نوعی بیماری مادرزادی عصبی و ژنتیکی-محیطی هتروژن است که در هر دو هزار و پانصد نفر یک نفر دچار آن می‌شود. شارکو ماری توث شایعترین بیماری در بین همه نوروپاتی‌های دستگاه عصبی محیطی می‌باشد.
