درد مچ پا یک ناراحتی نسبتا رایج است که علل مختلفی دارد. برای تشخیص و درمان مناسب، مراجعه به یک پزشک (مثلا یک متخصص ارتوپد) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استراحت، استفاده از کمپرکس گرم و سرد، ورزش و حرکات اصلاحی، فیزیوتراپی، داروهای ضد درد، تزریق کورتیزون و جراحی می‌تواند به درمان و کاهش درد مچ پا کمک کند.
اگر از علل ایجاد درد مچ پا یا روش‌های موجود برای درمان درد مچ پا اطلاع ندارید، به پزشک مراجعه کنید. درمان درد مچ پا باید با توجه به علت درد انتخاب شود. برخی از علائمی که نشان می‌دهند باید به پزشک مراجعه کنید عبارتند از:
- عدم تواناییِ راحت راه رفتن با پای آسیب دیده
- دردِ مچ پا در هنگام استراحت یا در شب
- وجود دردی در مچ پا که بیش از چند روز ادامه داشته باشد
- عدم توانایی خم کردن مچ پا
- تورم مفصل یا ناحیه ساق پا
- وجود علائم عفونت، مانند تب، قرمزی و یا داغی پوست
- وجود دیگرعلائم غیر معمول
دلایل درد مچ پا
در این قسمت برخی از علل احتمالی ایجاد درد در مچ پا آمده است که عبارتند از:
التهاب مفصل یا آرتریت
احتمال التهاب مفصل مچ پا نسبت به سایر مفاصل کمتر است، اما التهاب مفصل می‌تواند باعث درد مچ پا شود. ممکن است غضروفِ مچ پا تحلیل رود و این حالت معمولا دردناک خواهد بود. التهاب مچ پا بیشتر در افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی، یا افرادی که در گذشته آسیبی به مفصل مچ پایشان وارد شده، دیده می‌شود. گیر مفصل یا ایمپینجمنت قدامی مچ پا در قسمت مشخصی از مفصل که در اثر ایجاد استخوان اضافه در جلوی مفصل مچ پا آسیب دیده، به وجود می‌آید.
پیچ خوردن مچ پا
پیچ خوردن مچ پا به رباط‌های اطراف مچ آسیب می‌رساند. پیچ خوردن می‌تواند باعث ایجاد درد شدید و تورم در مچ پا شود. همچنین فرد احساس می‌کند که مچ پایش ضعیف شده و دیگر قادر به حرکت نیست. پیچ خوردگی شدید پا نوع خاصی از آسیب به رباط مچ پا است. در پیچ خوردگی شدید، رباط‌های بالای مفصل آسیب می‌بینند.
تاندونیت
تاندونیت یا التهاب تاندون ممکن است در هر یک از تاندون‌های اطراف مفصل ایجاد شده و باعث درد در مچ پا شود. تاندونیت زمانی ایجاد می‌شود که تاندون‌ها، یعنی رابط‌های عضلات و استخوان‌ها، آسیب دیده و ملتهب شوند. تاندونیت عضله تیبیال خلفی باعث درد در قسمت داخلی مفصل شده و در صورت عدم درمان، منجر به ایجاد مشکلات قابل توجهی در راه رفتن می‌گردد. تاندونیت آشیل باعث درد در قسمتِ پشتِ مفصلِ مچ پا می‌شود. این نوع تاندونیت رایج‌ترین نوع التهاب تاندون در اطرافِ مفصل مچ پا است.
شکستگی مچ پا
شکستگی مچ پا یکی از انواع رایج شکستگی استخوان است. شکستگی مچ پا انواع مختلفی دارد و هر نوع باید به صورت مجزا درمان شود.
آسیب وارده به غضروف
اگر فرد دچار پیچ خوردگی، شکستگی، یا دیگر انواع آسیب‌های تروماتیک شود، غضروفِ مفصلِ مچِ پا در معرض آسیب قرار خواهد گرفت. آسیب‌های وارده به غضروف را می‌توان از آسیب‌های محدود تا آرتروزِ شایعِ مچ پا دسته بندی کرد.
نقرس
نقرس یکی از علل کمتر شایع درد مچ پا است. اما در بیمارانی که نقرس آنها تشخیص داده شده است، نقرس عاملِ ایجاد یک درد جدید در مچ پا خواهد بود.
تشخیص علت درد مچ پا
راه‌های تشخیص علت درد مچ پا عبارتند از:
- بررسی سوابق پزشکی
- معاینه جسمی
- عکس‌های رادیوگرافی
- ام آر آی یا سی تی اسکن
روش‌های درمانی درد مچ پا
درمان درد مچ پا کاملا به علت ایجاد درد بستگی دارد. بنابراین، قبل از شروع درمان، تشخیص علت بروز علائم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگر از تشخیصِ داده شده یا شدت بیماری اطمینان ندارید، قبل از شروع درمان به پزشک مراجعه کرده و با او مشورت کنید. برخی از علائم رایج برای درمان درد مچ پا در اینجا آمده است. تمام این روش‌های درمان برای تمام انواع دردهای مچ پا مناسب نیستند اما ممکن است برخی از آنها برای شما مناسب باشند.
- استراحت: اولین نوع درمان برای اکثر مشکلاتی که باعث ایجاد دردهایِ مچ پا می‌شوند، استراحت مفصل پا است تا التهاب حاد موجود کاهش یابد. معمولا فقط استراحت برای تسکین درد مچ پا کافی است. اگر علائم و شدت درد زیاد بود، استفاده از عصای زیر بغل نیز مفید خواهد بود.
- کشش: در برخی موارد کشش عضلات، تاندون‌ها، و رباط‌های اطراف مفصل نیز مفید خواهد بود. کشش باید یک برنامه منظم داشته باشد.
- استفاده از کمپرس سرد و گرم: استفاده از کمپرس سرد و گرم یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان درد مچ پا است.
- اصلاح و تغییر کفش‌ها، ارتوتیک‌ها، و بریس‌ها: با توجه به نوع آسیب وارده، تغییر کفش‌ها، ارتوتیک‌ها یا بریس‌ها نیز می‌تواند مفید باشد. تشخیص نوع آسیب و علت بروز آن به تعیین اصلاحات و تغییرات مورد نیاز کمک خواهد کرد.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی یکی از روش‌های مهم درمانی در اکثر مشکلات ارتوپدیک است. متخصص فیزیوتراپی از روش‌های درمانی مختلف برای کمک به افزایش قدرت، افزایش تحرک محل آسیب، و بازگشت توانایی بیمار برای انجام فعالیت‌های قبل از بیماری کمک می‌کند.
- داروهای ضد التهابی: داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی، که عموما NSAIDs نامیده می‌شوند، از داروهای تجویزی معمول هستند، مخصوصا برای بیمارانی که در اثر مشکلاتی همچون التهاب مفصل و تاندونیت به درد مچ پا مبتلا شده‌اند.
- تزریق کورتیزون: کورتیزون یک داروی بسیار قوی است که به رفع التهاب کمک می‌کند، و التهاب بزرگ‌ترین مشکلِ بیماران مبتلا به درد مچ پا می‌باشد. می‌توانید در مورد فواید احتمالی تزریق کورتیزون برای دردِ مچِ پایِ خود با پزشکتان مشورت کنید.
- جراحی آرتروسکوپی: جراحی آرتروسکوپی مچ پا نوعی روش درمان برای انواع خاصی از دردِ مچ پا است. جراحی آرتروسکوپی فرآیندی است که در آن یک دوربین کوچک وارد مفصل می‌شود. سپس از طریق برش‌های کوچکِ دیگر، ابزار جراحی وارد مفصل می‌شوند تا مفصل را ترمیم کرده یا قسمتِ آسیب دیده را خارج کنند.
ورزش برای کاهش درد مچ پا
ورزش‌های موثر در کاهش درد مچ پا عبارتند از:
کشیدن دایره با مچ پا
کشیدن دایره با مچ پا به افزایش دامنه حرکات کمک می‌کند. حرکت کشیدن دایره را می‌توان هم در حالت نشسته و هم در حالت درازکش انجام داد:
- برای کشیدن دایره با مچ پا، ابتدا مچ پا را به آرامی و به حالت دورانی شکل به سمت چپ و سپس به سمت راست بچرخانید.
- حتی ممکن است کشیدن حروف الفبا با پا در هوا برای شما راحت‌تر باشد. برای این کار پای خود را با انگشت بزرگ هدایت کنید.
- حرکات کوچک انجام داده و فقط از پایین پا و مچ پا، نه بر تمام پا، استفاده کنید.
برای کشیدن دایره، سعی کنید با هر پا ۱۰ دایره در هر جهت بکشید. اگر می‌خواهید با پا حروف الفبا را رسم کنید، ۲ ست از این حرکت را با هر پا انجام دهید.
کشش تاندون آشیل
- نزدیک یک دیوار یا محافظی مانند صندلی ایستاده و دستان خود را تا سطح چشم‌ها بالا آورید.
- پای چپ را یک قدم عقب‌تر از پای راست قرار دهید.
- پاشنه‌ی پای چپ را روی زمین قرار داده و زانوی راست را تا جایی خم کنید که کششی در پای چپ احساس کنید.
- نکته‌ی مهم در این است که: زانوی چپ را کمی خم کنید تا تاندون آشیل کشیده شود.
۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این حالت مانده و این حرکت را ۲ تا ۴ مرتبه با هر پا انجام دهید.
کشش با حوله
برای انجام این حرکت:
- روی زمین نشسته و پاها را به جلو دراز کنید.
- یک حوله را دور انگشتان هر دو پا بپیچید.
- حوله را به آرامی به سمت عقب بکشید تا در انتهایی‌ترین نقطه کف پا و پایین و پشت ساق‌ها کششی را احساس کنید.
پاها را به مدت ۳۰ ثانیه در این حالت کشیده نگه داشته و این حرکت را سه مرتبه تکرار کنید.
ایستادن با ساق پای کشیده
برای افزایش فشار در هنگام کشش، می‌توانید حرکت را در حالت ایستاده انجام دهید.
- برای شروع، رو به دیوار یا محافظی مانند صندلی ایستاده و یک پای خود را ۳۰ سانتی‌متر جلوتر از پای دیگر قرار دهید.
- نوک انگشتان را به سمت بالا بگیرید.
- به آرامی پا را به سمت جلو خم کنید تا کششی در پایین و پشت ساق پا احساس کنید.
۳۰ ثانیه پا را در همین حالت کشیده نگه داشته و سپس این حرکت را با پای دیگر انجام دهید. این حرکت را ۳ ست تکرار کنید.
پیشگیری از درد مچ پا
با این که مچ پا یکی از مفاصلی است که معمولا آسیب می‌بیند، اما برای جلوگیری از ابتلا به درد و آسیب ناشی از التهاب در مفصل مچ پا و سالم نگه داشتن آن می‌توان اقداماتی انجام داد.
- عدم استفاده از کفش‌های پاشنه بلند: اگر با کفش‌های پاشنه بلند راه می‌روید، احتمالا ثبات کمتری خواهید داشت. در افرادی که مچ پاهایشان در اثر ابتلا به آرتروز ضعیف شده است، پزشک توصیه می‌کند کفش‌های دارای پاشنه‌های فلر، پهن و کوتاه، مانند کفش‌های ورزشی مخصوص دویدن بپوشند. با این کفش‌ها احتمال پیچ خوردگی مچ پا کمتر است زیرا این کفش‌ها پهن بوده و احتمال پیچ خوردن مچ پا با این کفش‌ها کاهش می‌یابد.
- عدم استفاده از کفش‌های بدون پاشنه: صندل‌ها و دمپایی‌های ابری نیز برای سلامت پا مضر هستند. این نوع کفش‌های پهن و مسطح از قوس کف پا محافظت نمی‌کنند. برخی از افراد مبتلا به التهاب مفصل مچ پا به مرور زمان دچار مشکلی به نام پرونیشن (حرکت مچ پا به سمت داخل) می‌شوند. در پرونیشن، قوس پا و مچ پا به سمت داخل می‌چرخند. اگر کفش‌های فرد مسطح و پهن باشند، چیزی در برابر چرخش دردناک پا به سمت داخل مقاومت نمی‌کند. صندل‌ها نیز محافظ پاشنه ندارند، بنابراین پاشنه‌های صندل‌ها باعث پیچ خوردن مچ پا می‌شود. برای محافظت و ثبات بیشتر، بهتر است کفش‌هایی که بیشتر استفاده می‌شود کفشی بسته، بند دار و دارای پاشنه کمتر از سه و نیم سانت باشد.
- بالا نگه داشتن پا : درج‌ها و کفی‌های کفش نه تنها شوک‌های وارده به پا را می‌گیرند، بلکه مانع چرخش مچ پا نیز می‌شوند. تغییر کفش به منظور بالا نگه داشتن پا باعث رفع فشار از روی رباط‌های جانبی می‌شود. برای افرادی که مچ پایشان به راحتی پیچ می‌خورد، پزشک استفاده از کفش‌هایی با کفی‌های دارای پاشنه جانبی حدود نیم سانتی‌متر که بدون نسخه نیز به فروش می‌رسند را توصیه می‌کند. در کفش‌هایی که محافظ درونی ندارند، استفاده از درج‌های ۲ سانتی‌متری از مچ پا محافظت کرده و فشار وارده به مچ پا را کاهش می‌دهد.
- بستن مچ پا با استفاده از بریس: بریس‌های الاستیکی برای مچ پا، مانند باندهای ورزشی یا جوراب‌های فشاری، باعث کاهش تورم و سفتی و درد ناشی از التهاب می‌شوند. با این که این بریس‌ها زیاد از پا محافظت نمی‌کنند، اما بر توانایی انسان در احساس اینکه پاهای او در چه مکانی در فضا قرار دارد تاثیر می‌گذارند.
- پرهیز از راه رفتن روی زمین ناصاف: مسیرهای سنگ فرش شده، سرازیری‌های پر از دست انداز و شن و ماسه‌های متحرک باعث آسیب مچ پاهای ملتهب که دامنه حرکت کمی دارند می‌شود. راه رفتن روی زمین ناهموار یکی از علل اصلی پیچ خوردگی مچ پا است. اگر نتوانستید موارد ذکر شده را رعایت کنید، مثلا در حین سفر به یک شهر تاریخی پر از تپه بودید، مواردی که در بالا در مورد کفش مناسب ذکر شد را رعایت کرده و کفش مناسب بپوشید.
- به شکل صحیح بنشینید: به صورت دو زانو در حالی که انگشتان پا زیر بدن و رو به زمین قرار گیرند ننشینید زیرا در این حالت به انگشتان پا فشار وارد شده و باعث درد و سفتی مچ پا می‌گردد.
بهترین حالت برای نشستن سر میز این است که کف پا به حالت صاف و کشیده روی زمین قرار گیرد. اگر پاشنه‌ی پاها روی زمین قرار نمی‌گیرند، به پاهایتان استراحت دهید.
- ورزش‌های خود را تغییر دهید: برای حفظ سلامت مچ پا، از انجام حرکات ورزشی پر برخورد (های ایمپکت)، مانند دویدن، و یا ورزش‌هایی مانند بسکتبال، تنیس و فوتبال که به رفتن از سمتی به سمت دیگر نیاز دارند، خودداری کنید.
از انجام ورزش گلف که ظاهرا ورزش ملایمی است پرهیز کنید. (اکثر زمین‌های گلف هموار نیستند). اگر با یک فرورفتگی مصنوعی در میدان گلف روبرو شوید، مجبور هستید از آن عبور کنید و در چنین شرایطی احتمال پیچ خوردگی پا افزایش خواهد یافت.
ورزش‌های کم برخورد (لو ایمپکت)، مانند دوچرخه سواری، شنا، یا دیگر ورزش‌های آبی انجام دهید. نیروی شناوری آب باعث کاهش وزن و فشار وارد به مچ پا شده و بدون اینکه فشاری به مفصل مچ پا وارد آید، عضلات را قوی می‌کند. هر ورزشی انجام می‌دهید، قبل و بعد از ورزش، مچ پایتان را به طور مناسب بکشید.
- مراقب وزن خود باشید. اضافه وزن باعث اعمال فشار زیاد به مفاصل مچ پا می‌شود. حتی افرادی که کمی اضافه وزن دارند نیز از عواقب افزایش سریع التهاب رنج می‌برند. علاوه بر رعایت موارد ذکر شده، فعال باشید تا وزن سالمی داشته و مچ پایتان قوی و انعطاف پذیر بماند.
سوالات رایج
آیا انجام حرکات ورزشی با وجود التهاب مفصل کار صحیحی است؟
نه تنها ورزش کردن با وجود التهاب مفصل کار صحیحی است بلکه احتمالا ورزش بخشی از برنامه درمان نیز خواهد بود. انجام حرکات ورزشی مناسب باعث افزایش دامنه حرکات، انعطاف بیشتر و تقویت عضلات محافظ مفاصل ملتهب می‌شود. علاوه بر این، توانایی کاهش وزن و حفظ وزن سالم می‌تواند فشار و نیروی وارده به پا و مفاصل ملتهب را کاهش دهد. البته، آگاهی از نحوه‌ی صحیح انجام حرکات ورزشی به منظور بهبود التهاب از اهمیت بسیاری برخوردار است. آشنایی با ورزش‌های مناسب و عدم انجام بیش از حد یک حرکت ورزشی امری مهم است.
چگونه برای جراحی مچ پا آماده شویم؟
به طور کلی، قبل از جراحی باید موارد زیر را انجام دهید:
- هفت روز قبل از جراحی مصرف آسپرین یا ادویل (ایبوپروفن) را قطع کنید.
- به محض تصمیم‌گیری برای جراحی، سیگار را ترک کرده و تا بهبودی کامل هرگز سیگار نکشید.
چه داروهایی برای کاهش درد مچ پا به کار می‌رود؟
- استامینوفن (تیلنول، تیلنول برای دردهای التهابی، تیلنول اکسترا، ضد تب، ضد درد برای تب کودکان)
- کتوپروفن (برندهای متوقف شده عبارتند از: Nexcede، اریدوس، Oruvail ،Actron)
- ناپروکسن (آلو، آناپروکس، ناپرلان، ناپروسین)
