ستون فقرات از تعداد زیادی مهره تشکیل شده است. مهره‌های ستون فقرات روی یکدیگر قرار دارند و بین آن‌ها دیسک‌ها قرار گرفته‌اند. دیسک‌ها باعث کاهش فشار وارد بر ستون فقرات می‌شوند. در مرکز هر دیسک ماده‌ای ژله‌مانند قرار دارد. با افزایش سن، دیسک‌ها آسیب‌پذیر شده و خاصیت انعطاف‌پذیری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.
در اثر افتادن از ارتفاع و یا فشار شدید امکان دارد که دیسک‌ها پاره بشوند. در این حالت نوکلئوس (بخش مرکزی دیسک) از دیواره دیسک خارج می‌شود و بر اعصاب مجاور فشار وارد می‌کند. در نتیجه فتق دیسک کمر ایجاد می‌شود که با کمر درد یا گردن درد همراه است. با خارج شدن نوکلئوس از دیواره دیسک، امکان دارد که بافت نوکلئوس به دیسک متصل بماند و یا از دیسک جدا بشود. ممکن است بیرون‌زدگی دیسک در هر جهتی جلو یا مرکز و بیشتر به سمت عقب و پهلوها و به سمت اعصاب نخاعی ایجاد شود.
در برخی از مواقع امکان دارد درد ناشی از کشیدگی عضلانی با درد دیسک کمر اشتباه گرفته شود. مهم‌ترین نشانه دیسک کمر، انتشار درد در دست و پا است. گزینه‌های درمانی جهت درمان دیسک کمر طبق تشخیص پزشک شامل روش‌های جراحی و غیر جراحی می‌باشند.
جهت درمان دیسک کمر ناشی از آسیب‌دیدگی و یا افزایش سن بایستی به جراح و متخصص ستون فقرات مراجعه شود.
تیم پزشکی ما در جهت تسکین درد فتق دیسک در قسمت کمر و گردن به بیماران کمک می‌کند. در ابتدا روش‌های غیرجراحی جهت بهبود دیسک کمر ارزیابی می‌شوند. جراحان ستون فقرات در این کلینیک دارای مهارت کافی در رفع فشار ستون فقرات، خارج کردن و تعویض دیسک و فیوژن ستون فقرات هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک دکتر حیدریان می‌توانید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۱۹ – ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۲۹ تماس حاصل فرمایید.
دلایل ایجاد دیسک کمر
در اثر افتادن از ارتفاع و یا فشار شدید امکان دارد که دیسک‌ها پاره بشوند. در این حالت نوکلئوس (بخش مرکزی دیسک) از دیواره دیسک خارج می‌شود و بر اعصاب مجاور فشار وارد می‌کند. در نتیجه فتق دیسک کمر ایجاد می‌شود که با کمردرد یا گردن‌درد همراه است. برای مثال نشستن برای مدت طولانی و سپس بلند کردن اشیاء سنگین می‌تواند باعث ایجاد دیسک کمر شود.
عوارض ناشی از دیسک کمر
به ندرت امکان دارد عوارض شدید در اثر دیسک کمر ایجاد شوند؛ با این حال اطلاع از این عوارض اهمیت زیادی دارد. در صورت بروز هر یک از نشانه‌های زیر بایستی سریعاً به پزشک مراجعه شود:
- دشواری در دفع ادرار
- بی‌اختیاری ادرار
- بی‌اختیاری مدفوع
- بی‌حسی در ناحیه پرینه (میان‌دوراهی)
- ضعف یا اختلال سریع و پیش‌رونده در عملکرد پا
- از دست دادن هماهنگی در اندام تحتانی
- ایجاد شدن علائم ناشی از دیسک کمر در اندام تحتانی و فوقانی بدن
عوارض فوق در بیشتر بیماران به ندرت ایجاد می‌شوند. این علائم بوسیله فیزیوتراپی و تمارین ورزشی ویژه در منزل بهبود پیدا می‌کنند.
تشخیص دیسک کمر
تشخیص دیسک کمر و تعیین بهترین گزینه درمانی به کمک موارد زیر انجام می‌شود :
- بررسی سابقه پزشکی: ارزیابی دقیق سابقه پزشکی در تعیین دلایل ایجاد درد کمر و گردن و انتخاب گزینه درمانی مناسب به پزشک کمک می‌کند.
- معاینه بدنی: معاینه بدنی به پزشک کمک می‌کند تا علت ایجاد درد را تعیین کند. امکان دارد آزمایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلانی نیز انجام شود.
- تصویربرداری با اشعه ایکس: معمولاً تصویربرداری با اشعه ایکس اولین قدم جهت تشخیص دیسک کمر است. این تصاویر نشان‌دهنده استخوان‌ها و فضای بین استخوان‌ها می‌باشند. البته عضلات و رباط‌ها در تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس مشخص نمی‌باشند.
- ام آر آی (تصویرسازی تشدید مغناطیسی): این روش جهت ایجاد تصاویر با کیفیت بالا از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌کند. با توجه به این که تصویربرداری با اشعه ایکس تنها استخوان‌ها را نمایش می‌دهد، جهت نشان دادن بافت‌های نرم مانند دیسک‌ها در ستون فقرات از ام آر آی استفاده می‌شود.
- سی تی اسکن/ میلوگرام: سی تی اسکن مانند ام آر آی برای بررسی ساختارهای داخلی ستون فقرات استفاده می‌شود. میلوگرام برای تشخیص فتق دیسک، تومور یا تغییرات در استخوان‌های اطراف طناب نخاعی یا اعصاب استفاده می‌شود. به این منظور بی‌حسی موضعی در قسمت تحتانی کمر تزریق می‌شود. سپس پونکسیون (سوراخ) در ناحیه کمری ایجاد می‌شود. جهت تشخیص محل آسیب‌دیدگی، رنگ در طناب نخاعی تزریق می‌شود.
- آزمایش نوار عصب و عضله: این آزمایش جهت بررسی اعصاب و طناب نخاعی استفاده می‌شود و شامل آزمایش‌های الکترومیوگرافی (EMG) و یا بررسی پتانسیل برانگیخته جسمی- حسی (SSEP) می‌باشد و به پزشک در تشخیص چگونگی آسیب‌دیدگی اعصاب یا طناب نخاعی کمک می‌کند.
- اسکن استخوان: این روش جهت تشخیص عفونت، بررسی تشدید و پیشروی عارضه، ارزیابی شکستگی و التهاب مفاصل استفاده می‌شود. اسکن استخوان همچنین برای نمونه‌برداری یا خارج کردن ضایعات از بدن استفاده می‌شود.
- دیسکوگرافی: این روش جهت بررسی ساختارهای داخلی دیسک به کار برده می‌شود. دیسکوگرافی با استفاده از بی‌حسی موضعی و تزریق رنگ درون دیسک (به کمک اشعه ایکس) انجام می‌شود. برای بررسی ساختار دیسک از اشعه ایکس یا سی تی اسکن استفاده می‌شود. پزشک هر گونه درد مرتبط با تزریق در روش دیسکوگرافی را ارزیابی می‌کند. به کمک این روش پزشک می‌تواند دیسک آسیب‌دیده که باعث ایجاد درد شده است را مشاهده و بررسی کند. در نتیجه میزان موفقیت و دقت جراحی افزایش پیدا می‌کند.
- تزریق: از تزریق جهت کاهش کمردرد استفاده می‌شود. پزشک همچـنین به کـمک تزریـقات می‌تواند در مورد عارضه ایجاد شده در ستون فقرات اطلاعات بیشتری به دست بیاورد.
بهترین روش‌های درمانی دیسک کمر
روش‌های متداول درمان دیسک کمر شامل تزریق کورتیزون، تزریق اپیدورال، مصرف داروهای مُسکن مانند داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs)، سونوگرافی، تحریک الکتریکی و فیزیوتراپی می‌باشند.
معمولاً چنانچه درد شدید باشد، پزشک به بیمار توصیه می‌کند که برای چند روز استراحت کند.
روش‌های جراحی دیسک کمر دو هدف اصلی را دنبال می‌کنند: برداشتن فشار از روی اعصاب و تثبیت مفاصل. روش‌های دیگری که برای درمان دیسک کمر استفاده می‌شوند شامل موارد زیر می‌باشند:
مصرف مقدار زیاد آب همراه با لیموترش
تقریباً ۷۰ درصد از ماده سازنده دیسک‌های ستون فقرات را آب تشکیل می‌دهد؛ به همین دلیل مصرف مقدار کافی آب در طول روز اهمیت زیادی دارد. در صورتی که بدن بیش از حد اسیدی باشد، احتمال ایجاد بیماری‌های گوناگون افزایش پیدا می‌کند. پس بهتر است همراه با آب از لیمو ترش نیز استفاده شود. مصرف مقداری آب لیمو ترش همراه با آب باعث تنظیم PH خون می‌شود.
چنانچه بدن اسیدی باشد، تبادل مواد مغذی و مواد زائد در سلول‌های عضلات به درستی انجام نمی‌شود و همچنین عضلات دچار انقباض می‌شوند. در نتیجه خستگی و درد در بدن ایجاد می‌شود.
در واقع عدم تعادل PH خون، بر تمام فعالیت‌های سلـولی بدن تأثیر می‌گذارد و مـنجر به ایـجاد انواع علائم و بیماری‌ها می‌شود. لیمو ترش دارای خاصیت قلیایی است و به همین دلیل مصرف آب و لیمو ترش راهی مناسب جهت تسکین درد و بهبود دیسک کمر می‌باشد.
تغییر در رژیم غذایی
رژیم غذایی تأثیر به سزایی بر بهبود کمردرد دارد. مصرف انواع میوه و سبزی، پروتئین و چربی‌های سالم باعث تأمین مواد مورد نیاز بدن، ترمیم فتق دیسک و جلوگیری از آسیب‌دیدگی تدریجی ستون فقرات می‌شود.
مصرف ماهی، میوه و سبزیجات تازه باعث قلیایی شدن بدن می‌شوند. در حالی که مصرف شکر، غذاهای فرآوری شده و الکل باعث اسیدی شدن بدن، ایجاد درد و بیماری‌های گوناگون می‌شوند.
کاهش استرس
علاوه بر سلامت جسمانی و مراقبت از ستون فقرات، سلامت ذهنی نیز در بهبود دیسک کمر بسیار مؤثر است. در صورتی که فرد به طور مداوم در معرض استرس و فشار روحی قرار داشته باشد، مقداری زیادی هورمون استرس (کورتیزول) در بدن ترشح می‌شود. این هورمون در حالت عادی مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌کند؛ ولی ترشح بیش از حد کورتیزول و دیگر هورمون‌های استرس، باعث تشدید التهاب و افزایش درد در بدن می‌شود.
استرس بر سیستم ایمنی و افزایش وزن نیز تأثیر دارد. بنابراین فرد بایستی به طور مداوم در طول روز اقداماتی را جهت کاهش استرس انجام دهد. این اقدامات شامل ورزش و استفاده از حمام آب گرم می‌باشند.
پزشکان انجام مراقبه (مدیتیشن) را برای کاهش استرس و بهبود وضعیت روحی و حفظ سلامتی توصیه می‌کنند.
کاهش وزن
وزن اضافی باعث وارد آمدن فشار بر دیسک‌ها می‌شود و در نتیجه سرعت روند تخریب دیسک و احتمال فتق دیسک افزایش پیدا می‌کند. به جای استفاده از رژیم‌های سریع لاغری، بهتر است از روش‌های مناسب و سالم جهت کاهش وزن استفاده شود.
تغییر در نحوه انجام حرکات
جهت کاهش فشار وارد بر دیسک و بهبود دیسک کمر، بایستی در نحوه انجام حرکات روزانه تغییر ایجاد شود. به این منظور از کفش‌های پاشنه‌بلند استفاده نکنید و از خوابیدن بر روی شکم، ایستادن و نشستن برای مدت طولانی خودداری کنید. در هنگام بلند کردن اشیاء سنگین، پشت بدن خود را در حالت صاف نگه دارید (به گونه‌ای که فشار به جای کمر بر زانوها وارد شود). از خم شدن به طور مداوم اجتناب کنید و هنگان نشستن یا ایستادن، وضعیت صحیح بدنی را حفظ کنید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی باعث بهبود درد ناشی از دیسک کمر می‌شود و همچنین از ایجاد درد گردن و کمر در آینده جلوگیری می‌کند. برنامه فیزیوتراپی مطابق با وضعیت جسمانی هر فرد با توجه به سابقه دیسک کمر، دلایل ایجاد کمردرد و علائم دیسک کمر طراحی می‌شود. به همین دلیل طراحی یک برنامه کلی فیزیوتراپی برای همه اشخاص جهت درمان دیسک کمر امکان‌پذیر نیست. البته بیشتر برنامه‌های فیزیوتراپی شامل موارد زیر هستند:
- تمارین ویژه جهت تسکین درد
- درمان دستی جهت بهبود دامنه حرکتی مفاصل ستون فقرات
- تقویت عضلات مرکزی بدن جهت محافظت از ستون فقرات
- تقویت عضلات ران و لگن
- انجام حرکات کششی
- آموزش در ارتباط با رعایت وضعیت صحیح بدنی
- تغییر در نحوه انجام حرکات روزانه
در فیزیوتراپی از گزینه‌های درمانی مختلفی جهت تسکین درد و بهبود علائم دیسک کمر استفاده می‌شود. برنامه فیزیوتراپی بایستی با توجه به وضعیت جسمانی هر فرد بوسیـله متـخصص فـیزیوتراپی طراحـی شود. نکته قابل توجـه این که مدالـیته‌های الکتریکی غیر فعال بایستی به شکل محدود و تنها با هدف کاهش درد به کار گرفته شوند.
تمارین ویژه ورزشی جهت درمان دیسک کمر
در فیزیوتراپی از تمارین ورزشی ویژه و حرکات کششی جهت تسکین درد ناشی از دیسک کمر استفاده می‌شود. متخصص فیزیوتراپی نحوه انجام این حرکات را جهت کاهش فشار وارد بر دیسک‌های ستون فقرات به فرد آموزش می‌دهد. تقویت عضلات باعث می‌شود که فشار کمتری بر کمر وارد بشود و در نتیجه درد بهبود پیدا می‌کند.
ورزش‌هایی ماند پیلاتس، یوگا و شنا برای بهبود دیسک کمر بسیار مفید هستند. البته جهت رفع عدم تعادل عضلانی بایستی از تمارین ورزشی ویژه زیر نظر متخصص فیزیوتراپی استفاده شود؛ چرا که حرکات ورزشی و کششی بایستی مطابق با وضعیت جسمانی هر شخص انجام شوند.
چه زمانی از جراحی برای درمان دیسک کمر استفاده می‌شود؟
در صورتی که انواع روش‌های درمانی تاثیری در بهبود دیسک کمر نداشته باشند، از جراحی استفاده می‌شود. امکان دارد جراحی در بعضی از افراد به عنوان اولین روش درمان دیسک کمر در نظر گرفته شود. در برخی از موارد ممکن است بیرون‌زدگیِ دیسک بر طناب نخاعی یا اعصاب مجاور فشار وارد کند. امکان دارد این فشار آنقدر شدید باشد که بر عملکرد روده و مثانه تأثیر بگذارد و یا باعث ایجاد درد و اختلال در عملکرد برخی از نقاط بدن بشود.
برای انتخاب بهترین گزینه درمانی جهت بهبود دیسک کمر با جراح و متخصص ستون فقرات مشورت کنید.
