یکی از رایج‌ترین بیماری هایی که منجر به مراجعه بیمار به پزشک میشود، کمر درد است. به ندرت می‌توان فردی را یافت که از کمر درد شکایت نداشته باشد. تخمین زده میشود که ۸۰% کل جمعیت جهان در مقطعی از زندگی به این درد مبتلا می‌گردند؛ و ۳۰% نیز در زمانی مشخص دچار گونه‌ای از کمردرد می‌شوند. درمان دردهای ستون فقرات شامل درمانهای دارویی، درمانهای فیزیکی و درمانهای جراحی می گردد مثلا جراحی بسته ستون فقرات نیز روشی هست که می توان جایگزین جراحی های باز ستون فقرات کرد.
اغلب کمر درد ها به دنبال آسیب رخ میدهد هرچند افرایش سن در بروز درد کمر موثر است .ممکن است هر فردی در زمانهایی از زندگی خود به دلیل کمردرد در فعالیتهای عادی زندگی خود دچار اختلال شود . کمردرد در زنان باردار معمولاً در محل اتصال لگن خاصره و ستون فقرات در مفصل ساکروایلیاک رخ میدهد. مدت زمان ابتلا متفاوت بوده و گاهی بعد از چند هفته اختلال شرایط بهتر می گردد.
فشار وارد کردن دیسک برجسته به ریشه‌های عصبی علت کمر درد، کرختی و ضعف در ناحیه‌ای از بدن میشود که اعصاب از آن می‌گذرند. پارگی دیسک کمر موجب درد و کرختی کمر، باسن و پایین پا میشود که آن را در اصطلاح سیاتیک می‌نامند. سیاتیک رایج‌ترین علامت بیرون زدگی و پارگی دیسک کمر است. اگر در نتیجه فتق دیسک فشاری به عصب وارد نشود، احتمال کمر درد وجود دارد، هر چند گاهی هیچ دردی حس نمی‌شود.
علائم و نشانه ها
یکی از رایج ترین علائم کمر درد، بروز درد در پایین کمر است که با سختی، گرفتگی و درد شدید همراه است. انواع کمر درد شامل موارد زیر است:
درد پایین کمر: کمر درد اغلب روی ناحیه تحتانی مفصل کمر تاثیر میگذارد، اما ممکن است این درد در نواحی دیگری از بدن مانند درد پایین کمر، جلو، طرفین یاپشت ساق پاهم ایجاد شود. درد کمربه صورت ناگهانی بعد از بلند کردن یک جسم سنگین، یا خم شدن نا صحیح مفصل کمر یا به صورت تدریجی با گذشت زمان با انجام روش های غلط قرارگیری مفصل کمر ایجاد میشود، خوشبختانه درد کمر علت خاصی ندارد درد مفصل کمر اغلب درهنگام شب، درحین انجام فعالیت های روزمره،بعداز نشستن های طولانی مدت دریک موقعیت مانند نشستن های زیاد برروی صندلی درسفر تشدید میشود و درازکشیدن برروی یک سطح صاف میتواند باعث کاهش درد شود.
درد درناحیه بالایی و میانی مفصل کمر: دردهای ناحیه فوقانی ومیانی مفصل کمر درهر قسمت از مفصل کمر میتواند، ایجاد شود مثلا میتواند از مرکز گردن تا پایین قفسه سینه ایجاد شود این ناحیه به عنوان ستون مهره های سینه ای یا قفسه سینه شناخته شده است. در صورتیکه آسیب دیدگی عصب در مفصل کمر در پشت قفسه سینه ایجاد شود کمر درد با درد در نواحی دیگری از بدن مانند بازو،ساق پا و سینه مواجه میشوید درد های ناحیه میانی و بالایی مفصل کمر نسبت به دردهای تحتانی کمر کمتر رخ میدهد به دلیل اینکه استخوان های این ناحیه از مفصل کمر کم انعطاف تر از ناحیه تحتانی کمر و گردن است. درد کمر در نواحی بالایی و میانی مفصل کمر اغلب خفیف است و باسوزش همراه است و یا میتواند به صورت شدید هم ایجاد شود ماهیچه های این ناحیه ازمفصل کمر هم ممکن است دچار گرفتگی یا سخت شوند، هم چنین در صورتیکه با علائم زیر مواجه شدید حتما به دنبال راه های درمان کمر درد باشید:
۱- بروز درد در ساق پا و یا بازو
۲- ایجاد سوزش در ساق پا، بازو، سینه یا شکم
۳- عدم کنترل ادرار یا مدفوع
تشخیص
در اواخر دهه ۱۹۹۰ این‌گونه پنداشته می‌شد که در حدود ۹۰% از افراد مبتلا به کمردرد از مشکلاتی نامعلوم مرتبط با مسائل روان‌شناختی رنج می‌برند که هیچ راه درمانی هم ندارند. حتی در سال ۲۰۱۰ نیز بسیاری از پزشکان همچنان بر این باور بودند؛ و هر زمان که نمی توانستند دلیل این عارضه را با استفاده از عکس‌های رادیوگرافی، سی. تی. اسکن و MRI پیدا کنند، می گفتند که کمردرد از مسائل روان‌شناختی نشأت می‌گیرد و بنابراین هیچ کاری نمی‌توان انجام داد.
اما این تصور در طول یک دهه دستخوش تغییری اساسی شد. اکنون می‌دانیم که عکس‌های رادیوگرافی، سی. تی. اسکن یا MRI ها به جای خود ارزشمند هستند، اما تعیین کننده‌ی نهایی تشخیص علت کمردرد نیستند. مهم‌ترین تحول صورت گرفته در تشخیص کمردرد ظرف یک دهه گذشته استفاده از روش‌های مداخله‌ای تشخیصی است. بررسی دقیق سابقه پزشکی بیمار مبتلا به کمردرد در کنار این روش‌های تشخیصی می‌توانند معما را در نزدیک به ۹۰% موقعیت‌ها حل کنند. به مجرد یافتن دلیل درد، درمان یا مدیریت درازمدت آسان میشود.
علل
در زیر بیماری ها و مشکلاتی که معمولاً موجب کمردرد می‌شوند به ترتیب شیوع آسیب‌شناسی آورده شده‌اند:
۱- سندرم مفصل فاست
۲- درد دیسکوژنیک به دلیل فرسایش دیسک
۳- آسیب‌شناسی مفصل ساکروایلیاک
۴- افتادگی یا لغزش دیسک
۵- تنگی کانال مرکزی
۶- مشکلات ستون فقرات و گودی کمر بیش از حد
پزشک متخصص با بررسی کامل سوابق پزشکی و شرح حال بیمار و نیز انجام معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی، عارضه گودی کمر را تشخیص داده و راهکارهای رفع گودی کمر را پیشنهاد میدهد. همچنين پزشک شما اطلاعات کاملی در مورد سوابق والدین و شرایط شما در زمان تولد می‌پرسد تا بداند که آیا اعضای دیگر خانواده شما هم دچار گودی کمر هستند یا خیر.
موارد متعدد دیگری را می‌توان به فهرست فوق اضافه نمود، اما سرطان به ندرت موجب کمردرد میشود.
اسپوندیلوز عبارت است از تخریب ستون مهره‌ها که عمدتاً به دلیل بالا رفتن سن به وجود می‌آید و در رادیوگرافی ستون مهره‌های تقریباً هر فردی به چشم می‌خورد اما علتی برای کمردرد محسوب نمی‌شود.
درمان
پروتکل‌هایی که در کلینیک ما برای درمان کمردرد (برای علل رایج مربوط به کمردرد) به اجرا درمی‌آیند عبارت‌اند از:
سندرم مفصل فاست:
ارزیابی – مدیریت محافظه‌کارانه با داروی کمر درد و فیزوتراپی- تزریق تشخیصی در مفصل فاست – روش فرکانس رادیویی.
درد دیسکوژنیک به دلیل شکستن دیسک داخلی:
ارزیابی – مدیریت محافظه کارانه با دارو و فیزیوتراپی کمر درد – انجام چند تزریق استروئید اپیدورال در قسمت انتهایی- دیسکوگرام محرک – روش فرکانس رادیویی – جایگزینی یا ترمیم دیسک
تنگی کانال مرکزی:
ارزیابی – مدیریت محافظه کارانه با دارو و فیزیوتراپی – تزریق استروئید اپیدورال در قسمت انتهایی – روش فرکانس رادیویی
پرولاپس (پایین افتادن یا لغزش) دیسک:
ارزیابی – مدیریت محافظه کارانه با دارو و فیزیوتراپی – انسداد اپیدورال ترانس‌فورامینال – عمل دیسک (مانند کاهش فشار زیر پوستی دیسک، نوکلئولیز با اوزون و… ) – دیسککتومی اندوسکوپیک
درد مفصل ساکروایلیاک (SI) (درد در محل اتصال ستون مهره به لگن خاصره):
ارزیابی – مدیریت محافظه‌کارانه با دارو و فیزیوتراپی – تزریق تشخیصی به مفصل ساکروایلیاک – عمل فرکانس رادیویی
مفصل‌های فاست: رایج‌ترین دلیل کمردرد به ویژه در بیماران سالمند
در تصویر رادیوگرافی بالا از ستون مهره‌ها، مفصل‌های فاست قابل مشاهده‌اند.
در این تصویر، دیسکوگرام برای تعیین آسیب‌شناسی دیسک به چشم می‌خورد.
نویسنده: دکتر مجید حیدریان
