رگ به رگ شدن یا کشیدگی گردن پی‌آمد آسیب دیدن عضلات، رباط‌ها و تاندون‌های مهره‌های گردنی است. عضلات گردن در نتیجه این آسیب‌دیدگی خشک و سفت می‌شود، شانهها درد می‌گیرد و حرکت و فعالیت بیمار محدود می‌شود. استراحت و مصرف داروهای ضدالتهاب معمولاً مشکلات ناشی از رگ به رگ شدن گردن را برطرف می‌کند، اما اگر علائم دیگری مانند بی‌حسی یا درد انفجاری وجود داشته باشد، احتمالاً اعصاب تحت فشار قرار گرفته یا مشکل بزرگتری وجود دارد.
رگ به رگ شدن گردن چیست؟
مهره‌های گردنی از هفت استخوان تشکیل می‌شود که هر یک به عضلات و رباط‌ها متصل است. رگ به رگ شدن گردن نتیجه کشیده شدن رباط‌های داخل گردن یا پارگی آنها است. پارگی رباط‌های گردن و رگ به رگ شدن ناشی از آن از نظر شدت به سه درجه تقسیم‌بندی می‌شود:
- رگ به رگ شدن درجه ۱: در این حالت رباط‌های گردن کشیده می‌شود، اما پاره نمی‌شود.
- رگ به رگ شدن درجه ۲: در این حالت رباط‌های گردن به طور جزئی پاره می‌شود و عملکرد و دامنه حرکتی گردن را محدود می‌کند.
- رگ به رگ شدن درجه ۳: رباط‌های گردن کاملاً پاره می‌شود. این آسیب دیدگی به درمان و جراحی فوری نیاز دارد.
علل رگ به رگ شدن گردن
علل شایع رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات گردن عبارت است از:
- حرکت ناگهانی گردن در اثر تصادف خوردو (ویپلش)
- وارد شدن ضربه مستقیم به سر
- شرکت کردن در ورزش‌های پربرخورد یا خشن
- کشیدگی عضلات شانه یا بالای کمر
عامل‌های خطر رگ به رگ شدن گردن
عامل‌های خطر رگ به رگ شدن گردن به شرح زیر است:
- شرکت در ورزش‌های خشن و پربرخوردی مانند فوتبال یا کشتی
- اشتغال در حرفه‌هایی مانند ساخت و ساز یا رانندگی که با خطر سقوط یا تصادف همراه است.
لازم به ذکر است که صدق کردن عامل خطر لزوماً به معنای ابتلا به عارضه نیست. عامل خطر احتمال ابتلا به عارضه را افزایش می‌دهد. بعضی عامل‌های خطر مهم‌تر از بقیه هستند. از طرف دیگر نبود عامل خطر به این معنا نیست که فرد کاملاً از آن عارضه در امان است.
نشانه‌های رگ به رگ شدن گردن
علائم همواره از ابتدای آسیب دیدگی وجود ندارد. گاهی اوقات یک تا دو روز طول می‌کشد تا درد شروع شود. علائم شایع رگ به رگ شدن گردن عبارت است از:
- گردن دردی که با حرکت کردن تشدید می‌شود.
- خشکی و گرفتگی عضلات گردن که دامنه حرکتی گردن را کاهش می‌دهد.
- درد یا گرفتگی عضلات بالای کمر و یا شانهها
- سردردی که معمولاً در پشت سر حس می‌شود.
- گلو درد
- سرگیجه
- زنگ زدن گوش
- تحریک‌پذیری
- خستگی مزمن
- اختلالات خواب
- دشواری در تمرکز کردن
- گزگز، بی‌حسی یا ضعف دست یا بازو
اگر بعد از کشیدگی و رگ به رگ شدن گردن با علائم فوق مواجه شدید، برای ارزیابی و تشخیص افتراقی مشکلی جدی‌تر مانند آسیب دیدن نخاع به پزشک مراجعه کنید. ضعف پا یا بازو، دشواری در راه رفتن و ناتوانی در کنترل کردن مثانه یا روده از نشانه‌های آسیب‌دیدگی نخاع به شمار می‌آید.
تشخیص رگ به رگ شدن گردن
پزشکان برای تشخیص رگ به رگ شدن گردن از روش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌کنند:
- معاینه بالینی و بررسی سابقه پزشکی
- رادیوگرافی گردن: با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از گردن گرفته می‌شود که در تشخیص افتراقی دیگر علل احتمالی ناراحتی گردن، مانند شکستگی ستون فقرات به پزشک کمک می‌کند.
- ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) از ناحیه آسیب دیده: MRI اسکن دقیق‌تری است که در آن از میدان مغناطیسی برای تهیه تصاویر استفاده می‌شود. هر گونه آسیب دیدگی استخوان و بافت نرم در تصاویر MRI دیده می‌شود و به تایید تشخیص اولیه کمک می‌کند.
- سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای): سی تی اسکن تصاویری را از استخوان‌ها و بافت‌های نرمی مانند رباط به دست می‌دهد که مفاصل را به هم متصل می‌کند. پزشک با توجه به تصاویر سی تی اسکن می‌تواند گستردگی آسیب‌دیدگی را تعیین کند.
- نمونه برداری از مایع مغزی ـ نخاعی: نمونه برداری برای اطمینان از عدم وجود عفونت انجام می‌شود.
نشانه‌ها و علائم بسیاری از عارضه‌ها مشابه علائم رگ به رگ شدن گردن است. پزشک دستور آزمایش‌های دیگری را نیز برای رد احتمال ابتلا به عارضه‌های دیگر و تشخیص قطعی می‌دهد.
درمان کشیدگی و رگ به رگ شدن گردن
درمان کشیدگی و رگ به رگ شدن گردن به دو روش جراحی و غیرجراحی انجام می‌شود. البته اکثر موارد رگ به رگ شدن گردن نیازی به جراحی ندارد.
روش های غیر جراحی رگ به رگ شدن گردن
در این بخش روش‌های درمان غیرجراحی رگ به رگ شدن گردن را توضیح می‌دهیم.
درمانهای اولیه
- از انجام دادن هر گونه فعالیتی که وضعیت گردن را وخیم‌تر می‌کند، خودداری کنید. ممکن است پزشک معالج بیمار را از شرکت در بعضی فعالیت‌ها منع کند تا درد و علائم دیگر بهتر شود.
- حمایت از گردن: دستمال دور گردن ببندید یا پیراهن یقه اسکی بپوشید تا گردن را در طول روز نگه دارد. همچنین می‌توانید هنگام کار کردن بالش مخصوص گردن را پشت سر بگذارید. بستن گردنبند طبی سفت معمولاً لازم نیست، اگر عادت به گردنبند طبی سفت نداشته باشید، ممکن است بستن گردنبند مشکلتان را تشدید کند یا باعث احساس درد در دیگر نقاط بدن، مانند کمر و پشت بدن بشود. استفاده از بالش طبی گردنی یا گردنبند نرم معمولاً کفایت می‌کند.
- استفاده از کمپرس گرم و سرد: یک بطری آب گرم یا پد گرمایی را به مدت ۲۰ ـ ۱۵ دقیقه روی گردن بگذارید تا عضلات گردن شل شود، درد و تنش از بین برود و با بهبود یافتن جریان خون مواد مغذی بیشتری به عضلات برسد تا فرایند التیام تسریع شود. حرارت مرطوبی مانند دوش آب داغ نیز مفید است و می‌توانید به تناوب از حرارت مرطوب و کمپرس سرد استفاده کنید. کیسه یخ را هر بار به مدت ۲۰ ـ ۱۵ دقیقه روی گردن بگذارید. سرما التهاب ناشی از آسیب‌دیدگی یا رگ به رگ شدن عضلات را کاهش می‌دهد و درد را کمتر می‌کند.
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب خوراکی: داروهایی مانند ایندومتاسین و ناپروکسین برای درمان رگ به رگ شدن گردن تجویز می‌شود. این داروها درد و ورم را کم می‌کند.
- درمانهای موضعی مانند کرم، لوسیون و پچ درد ناشی از رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات گردن را تسکین می‌دهد.
فیزیوتراپی
- اولتراسوند: دستگاه اولتراسوند امواج صوتی با فرکانس بالایی تولید می‌کند که با استفاده از پروب با سر گرد به ناحیه خاصی از بدن رسانده می‌شود. امواج صوتی در عمق بافت‌هایی مانند عضله نفوذ می‌کند و حرارت ملایمی را ایجاد می‌کند. متخصص فیزیوتراپی معمولاً ژل هیپوآلرژنیک را روی پوست می‌زند تا سطحی بدون سایش ایجاد شود. متخصص پروب را چند دقیقه به صورت دورانی و آرام روی پوست حرکت می‌دهد.
- تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS): برای درمان گردن درد به روش TENS لازم است که دو الکترود در بخش پایینی پشت گردن، ترجیحاً در هر دو طرف ناحیه دردناک قرار داده شود. متخصص دو الکترود دیگر را بالا یا کنار کتف در دو طرف ستون فقرات قرار می‌دهد. سپس متخصص دستگاه را به گونه‌ای تنظیم می‌کند تا تحریک، گردن درد را تسکین دهد. سرعت پالس و پهنا یا طول پالس را می‌توان تنظیم کرد تا اثر تسکین دهندگی مناسب به دست بیاید.
- ماساژدرمانی گردن: انواع مختلفی از ماساژدرمانی برای تسکین گردن درد انجام می‌شود:
- ماساژ سوئدی: ماساژ سوئدی با ضربات آهسته و مالش همراه با استفاده از لوسیون یا روغن انجام می‌شود. افرادی که تا به حال ماساژ را امتحان نکرده‌اند، معمولاً درمان را با ماساژ سوئدی شروع می‌کنند.
- ماساژ بافت عمقی: این نوع ماساژ لایه‌های عمقی‌تری از بافت پیوندی و عضله را درگیر می‌کند. ماساژ بافت عمقی برای درمان گرفتگی یا درد مزمن عضلات، مشکلات وضعیت اندامی و کشیدگی مکرر به کار برده می‌شود. برخی بیماران هنگام ماساژ عمقی قدری دچار ناراحتی می‌شوند، چون متخصص بر روی لایه‌های عمیق‌تر عضلات کار می‌کند. بیماران بعد از ماساژ دچار درد می‌شوند.
- شیاتسو: شیاتسو نوعی ماساژ ژاپنی است. ازآنجایی که ماساژ شیاتسو از روی لباس انجام می‌شود، این روش برای افرادی مناسب است که ترجیح می‌دهند لباسشان را درنیاورند. متخصص با انگشت فشاری موضعی را روی نقاط خاصی از بدن وارد می‌کند. چون فشار موضعی است، فشار شیاتسو در عمق بافت حس می‌شود.
تزریق در ستون فقرات
دارو در روش تزریق در ستون فقرات مستقیماً در منشأ مشکل تزریق می‌شود.
- تزریق در فضای اپیدورال گردن: این تزریق فضای اپیدورال، یعنی فضای دور غشائی را هدف می‌گیرد که ستون فقرات و ریشه‌های عصب‌ها را می‌پوشاند. عصب‌ها از فضای اپیدورال وارد گردن، شانه و بازوها می‌شوند. اگر ریشه عصب در فضای اپیدورال ملتهب شود، درد گردن، شانه یا بازو شروع می‌شود. بنابراین پزشک داروی ضدالتهابی را در فضای اپیدورال گردنی تزریق می‌کند تا التهاب ریشه‌های عصب کمتر شود. تزریق در فضای اپیدورال گاهی درد را کاملاً و برای همیشه تسکین می‌دهد و گاهی درد را فقط برای چند ماه آرام می‌کند.
- تزریق در نقاط ماشه‌ای: این عمل در موارد شدیدتر انجام می‌شود. نقاط ماشه‌ای گره‌های عضلانی هستند که در اثر شل و آرام نشدن عضلات ایجاد می‌شوند. تزریق در نقاط ماشه‌ای اثر تسکین دهندگی دارد. البته این تزریق معمولاً تنها روش درمان نیست و پزشکان معمولاً ورزش درمانی (طب فیزیکی) را نیز برای افزایش قدرت، انعطاف‌پذیری و توانایی حرکتی توصیه می‌کنند.
درمان جراحی کشیدگی گردن
درمان جراحی رگ به رگ شدن گردن با هدف درمان عوارضی مانند فتق دیسک انجام می‌شود.
- برای درمان رگ به رگ شدن درجه ۲ گردن ترکیبی از روش‌های جراحی و غیرجراحی، با توجه به شدت نشانه‌ها و علائم به کار برده می‌شود.
- برای درمان کشیدگی درجه ۳ گردن لازم است که جراحی برای ترمیم پارگی رباط‌های گردن انجام شود.
ورزش برای رگ به رگ شدن گردن
ورزش درمانی با هدف تقویت عضلات گردن، بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش خشکی و گرفتگی عضلات انجام می‌شود.
سر را به آرامی به چپ و راست بچرخانید
هنگام چرخاندن گردن می‌توانید بایستید یا بنشینید. سر را صاف در موقعیت خنثی نگه دارید، سپس سر را به آرامی تا جایی که می‌توانید، به سمت چپ بچرخانید. این کشش را ۳۰ ـ ۱۰ ثانیه حفظ کنید، سپس سر را به آرامی تا جایی که می‌توانید به راست بچرخانید. این کشش را نیز ۳۰ ـ ۱۰ ثانیه حفظ کنید. گردن را ۱۰ ـ ۵ بار به هر طرف بچرخانید. گردن را با حرکتی آهسته و پیوسته بچرخانید و از انجام حرکات ناگهانی خودداری کنید.
حرکت کششی خم کردن گردن به پهلو
سر را در موقعیت خنثی نگه دارید و شانهها را شل کنید. شانهها را ثابت نگه دارید و سر را به آرامی به طرف چپ خم کنید. گوش چپ را تا جایی که می‌توانید، تا نزدیکی شانه چپ پایین بیاورید. این کشش را ۱۵ ثانیه حفظ کنید. سپس سر را به آرامی به وضعیت خنثی برگردانید و حرکت را برای سمت راست تکرار کنید. این تمرین را ۱۰ ـ ۵ بار برای هر طرف انجام دهید.
کشش قطری گردن به طرفین
سر را در موقعیت خنثی نگه دارید، سپس سر را به آرامی به طرف پایین و چپ بچرخانید، انگار می‌خواهید به جیب شلوارتان نگاه کنید. این کشش را ۱۵ ثانیه حفظ کنید، سپس سر را به آرامی به موقعیت اولیه برگردانید و حرکت را برای سمت راست تکرار کنید. این تمرین را ۱۰ ـ ۵ بار برای هر طرف انجام دهید و حتماً گردن را آرام و ملایم حرکت دهید. هنگام انجام این حرکت کششی قطری می‌توانید بنشینید یا بایستید.
بالا بردن و چرخاندن شانهها
بنشینید یا بایستید، سر را صاف نگه دارید و شانهها را شل کنید. شانهها را تا گوش‌ها بالا ببرید و ۳ ثانیه نگه دارید. سپس شانهها را به آرامی به طرف پایین و پشت بچرخانید تا به وضعیت اولیه برگردید. چرخش و بالا بردن شانهها را ۱۰ بار انجام دهید. سر را هنگام چرخاندن و بالا بردن شانهها صاف و رو به جلو نگه دارید.
بالا بردن سر در حالت طاقباز
به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و کف پاها را صاف روی زمین بگذارید. همان طور که بالاتنه و شانهها را صاف روی زمین نگه داشته‌اید، سر را بلند کنید و چانه را روی قفسه سینه فشار دهید. سپس سر را به آرامی روی زمین برگردانید. حرکت بالا بردن سر را ۱۰ ـ ۵ بار تکرار کنید. تغییر وضعیت سر را به آرامی انجام دهید و سر را ناگهان حرکت ندهید. روی تشک دراز بکشید و حوله لوله شده‌ای را زیر گردن بگذارید تا گردن را نگه دارد و راحت باشید.
بالا بردن سر در حالت خوابیده روی پهلو
به پهلوی چپ دراز بکشید و سعی کنید شانهها را در یک خط صاف، عمود به زمین نگه دارید. سر را تا جایی که می‌توانید و احساس ناراحتی نمی‌کنید، به طرف شانهها ببرید. سپس سر را روی زمین برگردانید، حرکت را ۱۰ ـ ۵ بار تکرار کنید. سپس روی پهلوی راست بخوابید و مراحل را تکرار کنید.
حرکت دادن سر در مقابل مقاومت جانبی
بنشینید یا بایستید، سر را در موقعیت خنثی نگه دارید، دست راست را روی سر، دقیقاً بالای گوش راست بگذارید. دستتان را به آرامی روی سر فشار دهید و عضلات گردن را منقبض کنید تا در برابر نیروی دست مقاومت کنند. فشار بیش از حدی وارد نکنید که باعث ناراحتی‌تان شود. فشار را به آرامی افزایش دهید و عضلات را ۳۰ ـ ۱۰ ثانیه منقبض نگه دارید. فشار را به آرامی کاهش دهید، سپس دست چپ را روی سر بگذارید. حرکت را ۱۰ ـ ۵ بار برای هر سمت تکرار کنید.
حرکت دادن سر در مقابل مقاومت رو به جلو و عقب
در موقعیت خنثی قرار بگیرید و هر دو دست را روی پیشانی بگذارید. دستها را به آرامی روی سر فشار دهید و عضلات را منقبض کنید تا در برابر این فشار مقاومت کند. همان طور که عضلات را به مدت ۳۰ ـ ۱۰ ثانیه منقبض نگه داشته‌اید، فشار را به آرامی افزایش دهید. عضلات گردن را شل کنید، سپس دستها را پشت سر بگذارید و حرکت را تکرار کنید. تمرین را ۱۰ ـ ۵ بار در هر وضعیت تکرار کنید.
بالا بردن سر در حالت دمر
روی شکم دراز بکشید، پایین شکم و مفاصل ران را روی زمین نگه دارید، قفسه سینه را بالا ببرید و بازوها را آنقدر خم کنید تا آرنج‌ها صاف روی زمین قرار بگیرد. آرنج‌ها باید وزن بالاتنه را نگه دارد و سر را باید آنقدر پایین بیاورید تا چانه به قفسه سینه فشرده شود. سرتان را به آرامی و تا جایی که راحت هستید، رو به بالا و عقب به طرف کتف‌ها بیاورید. سر را ۵ ثانیه رو به بالا و عقب نگه دارید، سپس سر را به آرامی پایین بیاورید و چانه را به قفسه سینه فشار دهید. حرکت را ۱۰ ـ ۵ بار تکرار کنید.
پیشگیری از رگ به رگ شدن گردن
برای این که دچار کشیدگی و رگ به رگ شدن گردن نشوید، باید هنگام انجام دادن فعالیت‌های بدنی مانند ورزش یا حتی فعالیت‌های معمول روزمره‌ای که احتمال بروز سانحه و تصادف در آنها وجود دارد، مراقب و محتاط باشید. همچنین باید ایمنی کودکان را هنگام کار، بازی یا درس خواندن تامین کنید. هر گونه خطر احتمالی را باید پیش‌بینی کنید و اقدامات لازم را برای پیشگیری از آن به عمل بیاورید.
- کفش مناسب و اندازه بپوشید تا زمین نخورید و دچار سانحه نشوید.
- هنگام ورزش کردن از وسایل و تجهیزات ایمنی لازم استفاده کنید.
- هنگام رانندگی یا سفر در ماشین یا اتوبوس کمربند ایمنی ببندید.
در یک کلام
ستون فقرات گردن از هفت استخوان تشکیل شده است که توسط رباط‌ها با یکدیگر در ارتباطند. کشیدگی گردن در زمان پاره شدن و یا کشیدگی این رباط‌ها اتفاق می‌افتد. کشیدگی گردن در هر سنی اتفاق می‌افتد اما عواملی مانند ورزش، آسیب به سر و گردن و تصادفات می‌تواند احتمال کشیدگی گردن را افزایش دهد. کشیدگی گردن معمولا با درد گردن، خستگی، گرفتگی گردن، درد کمر، شانه، کتف و سردرد همراه است. کشیدگی گردن توسط روش‌های جراحی و غیر جراحی وابسته به نوع آن درمان می‌شود. اجتناب از فعالیت‌های شدید، استفاده از کمپرس گرم و سرد، بریس گردن، داروهای ضد درد خوراکی، کرم‌های ضددرد، فیزیوتراپی شامل التراسوند، ماساژ درمانی، TENS و تزریق نخاعی می‌تواند در کاهش درد و درمان کشیدگی گردن موثر باشد. همچنین ورزش‌ها می‌توانند به کاهش گرفتگی گردن و افزایش انعطاف آن کمک کنند. پوشیدن کفش مناسب، استفاده از وسایل ایمنی در زمان ورزش و بستن کمر بند ایمنی در پیشگیری از کشیدگی گردن موثر است.
سوالات رایج
چه افرادی مستعد کشیدگی و رگ به رگ شدن گردن هستند؟
- رگ به رگ شدن گردن محدودیت سنی، نژادی و قومی ندارد.
- هم مردان و هم زنان ممکن است دچار کشیدگی گردن شوند، هرچند این آسیب‌دیدگی در میان زنان شایع‌تر است.
- این عارضه در میان جوانان، به ویژه جوانان فعال و ورزشکار شایع‌تر است.
عوارض جانبی رگ به رگ شدن گردن چیست؟
عوارض ناشی از رگ به رگ شدن گردن عبارت است از:
- فتق دیسک داخل گردن
- ناتوانی دائمی
- درد مزمن و طولانی مدت
- گیرافتادگی ریشه عصب‌های گردن
- آسیب دیدن نخاع
