آنژیوگرافی: کاربردها، مزایا و مراقبت ها

آنژیوگرافی چیست؟

آنژیوگرافی یک آزمون تشخیصی رگهای خونی است . متخصص قلب و عروق با تزریق ماده رنگی به عروق خونی جریان خون را بررسی میکند ، مشاهده جریان از طریق فلوروسکوپی انجام میدهد. انژیوگرافی برای تشخیص بیماری عروق محیطی، بیماری عروق کرونر، نارسایی وریدی ، و عمق ترومبوز وریدی انجام میگیرد. خطرات ناشی از آنژیوگرافی شامل خونریزی و یا عفونت در محل تزریق و واکنش به رنگ است. مراقبت بعد از آنژیوگرافی از اهمیت بسزایی برخوردار است .
در روش آنژیوگرافی ابتدا ماده خاصی به درون شریانی که قصد تصویربرداری از آنرا داریم تزریق میکنیم. این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود خون هم مانع عبور اشعه شده و در نتیجه سایه شریان حاوی خون مانند استخوان بر روی فیلم دیده شود.
آنژیوگرافی نوعی عکس برداری رنگی است.
به كمك آنژيوگرافي تعداد عروق كرونر مسدود شده، محل انسداد و ميزان آن مشخص مي‌شود و مستقيم‌ترين راه كشف مشكلات شريان‌هاي كرونري قلب استفاده از آنژيوگرافي است. اين روش با تزريق يك ماده رنگي حاجب به وسيله يك لوله بلند، نازك و قابل انعطاف بنام كاتتر انجام مي‌شود.
اگرچه هنگامي كه لوله كاتتر به قلب مي‌رسد ممكن است فرد مقداري دچار تپش قلب شود ـ كه اين وضعيت طبيعي است ـ اما به طوركلي هنگام انجام آنژيوگرافي فرد چيزي احساس نمي‌كند.
در اين روش پس از اين‌كه كاتتر از طريق شريان يا وريدي كه در كشاله ران وجود دارد به سمت قلب فرستاده شده و در قلب يا مدخل عروق تغذيه‌كننده آن قرار گرفت، ماده حاجب ـ كه به وسيله اشعه ايكس قابل رويت است ـ تزريق و از زواياي مختلف قلب عكسبرداري مي‌شود.
گاهي اوقات از شريان‌هاي موجود در مچ دست يا آرنج نيز براي انجام آنژيوگرافي استفاده مي‌شود.

آنژیو گرافی برای تشخیص محل گرفتگی رگ

همان گونه که برای درمان هر بیماری، شیوه‌های مختلفی وجود دارد که متخصص پس از بررسی وجوه مختلف و با توجه به شرایط بیماری بهترین آنها را انتخاب می‌کند، برای تشخیص بیماری‌ها نیز روش‌های گوناگونی متصور است و بیماری‌های قلبی نیز از این قاعده کلی مستثنی نیستند.

پس بیماران باید توجه داشته باشند آنژیوگرافی یک روش تشخیصی است و نه درمانی، که با انجام آن محل تنگی رگ و رگ‌های گرفته‌شده مشخص می‌شود.
در واقع به کمک آنژیوگرافی می‌توانیم به طور دقیق تصمیم بگیریم چه کاری باید برای بیمار انجام شود

همچنین در افرادی که دردهای قلبی آنها را آزار می‌دهد و پاسخ تست ورزش‌شان نیز مثبت است، استفاده می شود. البته باید به دردهایی توجه داشت که هنگام فعالیت بدنی وجود دارند و با استراحت بهبود می‌یابند و هنگام بروز به دست‌ها هم انتشار پیدا می‌کنند.

آنژیوگرافی عروق کرونر یک اقدام تشخیصی است که جهت پیدا کردن انسداد عروق کرونر که می‌تواند منجر به سکته قلبی شود انجام می‌گیرد

نحوه انجام آنژیوگرافی

آنژیوگرافی عروق کرونر معمولاً با لوله‌گذاری قلبی انجام می‌گیرد.
قبل از شروع آزمایش، یک داروی آرام‌بخش ضعیف جهت کاهش اضطراب بیمار به وی داده می‌شود، اما در طول انجام آزمایش، بیمار هوشیار است تا در صورت احساس درد قفسه سینه به پزشک گزارش دهد.

معمولا لوله آنژیوگرافی یا کاتتر، از یکی از شریان‌های اصلی بازویی یا رانی وارد عروق می‌شود. محل ورود کتتر در بازو یا ران با استفاده از یک ماده بی‌حسی، بی‌حس می‌شود.
سپس متخصص قلب با استفاده از یک سوزن به شریان دسترسی می‌یابد، سپس کتتر را وارد سرخرگ کرده و به آرامی آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. در این هنگام با استفاده از عکس‌های رادیولوژیک محل کتتر مشخص می‌شود.

زمانی‌که لوله در محل خود قرار گرفت یک نوع ماده رنگی حاجب، جهت واضح‌تر شدن عکس‌ها به داخل لوله تزریق می‌شود. سپس چندین عکس رادیولوژیک پشت سرهم گرفته می‌شود تا مشخص شود که رنگ چگونه در طول رگ منتشر می‌شود.
در چنین حالتی، وضعیت عروق ها کاملا قابل مشاهده می‌شود و از این طریق متوجه می شویم در چه قسمت‌هایی تنگی عروق ایجاد شده است.
پس از آن کتتر به آرامی از محل خارج شده و با اعمال فشار، محل ورود آن بسته می‌شود.

تنگی عروق را می‌توان به کمک بالون گشاد کرد، یا اگر شدت آنها زیاد باشد، باید به ناچار عمل جراحی «بای‌پس» برای بیمار انجام شود.
اما در صورتی که بیمار مشکوک باشد و به طور دقیق نتوانیم متوجه وجود یا فقدان تنگی عروق شویم، از دستگاهی به نام «سی‌تی آنژیو» استفاده می‌کنیم.

در این شیوه دیگر نیازی نیست از طریق رگ وارد قلب شده و ماده ای تزریق کنیم، بلکه این دستگاه اشعه را به قسمت‌های لایه‌ای قلب می‌تاباند و به این ترتیب، وضعیت عروقی کاملا مشخص و دیده می‌شود و ما متوجه می‌شویم کدام قسمت‌های رگ، دچار تنگی شده است.
قبل از انجام آنژیوگرافی، اگر بیمار داروهای قندخون، فشارخون، چربی خون و ضدآنژین را مصرف می کند، باید به پزشک بگوید
به طور معمول برای بیمارانی که عمل قلب شده‌ اند و یا فنر گذاشته‌اند و باز هم احساس درد دارند و می‌خواهیم متوجه شویم فنر یا رگ‌های بای‌پس‌کرده آنها باز است یا نه، از سی‌تی آنژیو استفاده می‌کنیم که این روش در مدت حدود ده دقیقه هم به پایان می‌رسد.

کاربردها

کاربرد آنژیوگرافی شناسایی عروق آسیب دیده و عروق گرفته و یا تنگ شده است. این کار در نواحی مختلفی صورت می‌گیرد که رایجترین آنها عروق قلبی است (بررسی وضعیت عروق کرونری). البته در عروق مغزی یا محیطی نیز گاه آنژیوگرافی صورت می‌گیرد)

مراقبت ها

۱. حداقل به مدت ۶-۵ ساعت روی تخت استراحت کنید.
2. تا ۱۲ ساعت از خم کردن عضوی که جهت آنژیوگرافی به کار رفته است (مفصل ران یا مچ دست ) خودداری کنید.
3. پس از ترخیص، به آهستگی قدم بزنید.
4. توصیه می شود تا چند روز از انجام فعالیت های شدید و ناگهانی خودداری کنید.
5. چنانچه درد و تورم در محل آنژیوگرافی وجود داشت، می توانید از مسکن استفاده کنید همچنین کمپرس گرم بلا مانع است.اگر درد وتورم شدید بود، به پزشک مراجعه کنید.
6. سی دی و جواب آنژیوگرافی را از بخش آنژیو تحویل گرفته و درمراجعات بعدی همراه داشته باشید

مزايا

آنژيوگرافي در زماني كوتاه وضعيت عروق قلب را به‌خوبي نشان داده و به پزشك كمك مي‌كند تا نوع درمان را با اطمينان بيشتري تعيين ‌كند. آنژيوگرافي درماني كاربرد بسيار گسترده‌اي داشته و در مقايسه با عمل جراحي از مزاياي متعدد از جمله كوتاه شدن دوره بستري، كاهش هزينه و كاهش عوارض بعد از عمل جراحي برخوردار است. به گفته وي امروزه آنژيوگرافي براي بررسي عروق كليه، مغز، قلب، ريه و دستگاه گوارش نيز به كار مي‌رود.

عوارض

خطر مرگ ( کمتراز ۱۱/۰درصد) انفارکتوس قلبی حوادث عروقی مغزی آریتمی عوارض عروقی حساسیت به ماده حاجب پارگی حفرات قلب افت فشارخون و عوارض همو دینامیک
درکل آنژیوگرافی روش بسیار کم عارضه ای است و هیچ منع مطلقی ندارد مگراینکه خود بیمار رضایت به انجام آنژیو گرافی نداشته باشد بیشتر عوارض بدلیل بیماری پیشرفته بیمار از نظر شدت بیماری یا بیماریهای همراه با بیماری عروق کرونر است .
عوارض ماژوریا اصلی آنژیو گرافی کمتر از دو درصد است که اغلب براحتی با آمادگی کامل بیمار و رعایت شرایط آمادگی و کنترل وضعیت کلیوی و دیابت و داروهای ضد انعقاد و کنترل حساسیت و قطع بعضی داروها قابل پیشگیری و درمان می باشند بجز عوارض ناخواسته و غیر قابل پیش بینی که شرایط خاصی ضرورت دارد.
ـ معمولا طول مدت بستری برای آنژیو گرافی در بیماران سر پایی ۶-۴ ساعت و اطمینان از کنترل خونریزی و تثبیت علایم حیاتی و ریتم بیمار در صورتی که بیمار نیاز به آنژیوپلاستی یا جراحی اورژانس قلب نداشته باشد بیمار مرخص و ادامه درمان دارویی یا درمان مداخله ای را پیگیری می نماید.
ـ عوارض قلبی آنژیوگرافی درگروهی ازبیماران که تنگی سه رگ کرونر یا تنگی شدید شاهرگ قلب دارند- بیمارانی که درکلاس سه و چهار قلبی هستند بیماری دریچه ای میترال یا آئورت یا دریچه فلزی دارند- درصد پمپاژقلبی کمتراز ۳۰درصد دارند تست ورزش پرخطر دارند فشار شریان ریوی بالا دارند و…بالاتر و بیشتر است .
ـ عوارض عروقی آنژیوگرافی دربیمارانی که استعداد خونریزی دارند یا وضیعت انعقادی کنترل نشده ای دارند بیماری عروق محیطی دارند یا فشار خون کنترل نشده دارند یا نارسایی شدید آئورت یا سکته مغزی اخیر دارند بیشتر است .