اصلاح پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان با حرکات ورزشی
پای پرانتزی عارضه‌ای است که در طی آن پاها به طرف خارج خم شده و زمانی که کف پاها در کنار یکدیگر قرار داده شوند، زانوها از هم دور خواهند بود. نوزادان به دلیل موقعیتی که در رحم مادر دارند به طور طبیعی با پای پرانتزی متولد می‌شوند و این حالت در آن‌ها طبیعی است. پاهای نوزاد زمانی که او شروع به راه رفتن کرده و بر روی پاهای خود وزن وارد می‌کند شروع به صاف شدن می‌کنند ولی در برخی از موارد ممکن است این عارضه تا زمان بزرگسالی باقی بماند.
چه چیزی باعث پای پرانتزی می‌شود؟
پای پرانتزی که با راه رفتن کودک شما اصلاح نشود ممکن است به دلیل عارضه‌های جدی‌تری مثل موارد زیر ایجاد شده باشد:
- نرمی استخوان، عارضه‌ای مربوط به رشد استخوان که به دلیل کمبود ویتامین D یا کلسیم ایجاد می‌شود.
- بیماری بلانت، عارضه‌ای مربوط به رشد استخوان که در استخوان ساقن (درشت نی) دیده می‌شود.
- رشد غیرطبیعی استخوان‌ها
- عدم بهبودی صحیح شکستگی‌ها
- مسمومیت با سرب یا فلوراید
علائم پای پرانتزی
پای پرانتزی معمولاً به راحتی دیده می‌شود ولی اکثر موارد آن تا سن ۳ سالگی به طور خود به خودی درمان می‌شوند. در صورتی که کودک شما هریک از علائم زیر را پس از سن ۳ سالگی نشان می‌دهد به متخصص اطفال مراجعه کنید:
- پای پرانتزی که پس از سن ۳ سالگی باقی مانده یا بدتر شده است
- عدم تماس زانوها در زمانی که کودک ایستاده و مچ و کف پاهای او با هم در تماس‌اند
- خم بودن یکسان پاها (متقارن)
- کاهش دامنه‌ی حرکتی در مفصل ران
- درد زانو یا مفصل ران که در اثر آسیب ایجاد نشده است
پای پرانتزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص اطفال معمولاً تنها با مشاهده‌ی کودک می‌تواند پای پرانتزی را تشخیص دهد. ازجمله آزمایشات دیگری که ممکن است برای تشخیص پای پرانتزی یا عارضه‌های مربوطه استفاده شوند عبارت‌اند از:
- اندازه گیری فاصله‌ی بین زانوها در زمانی که کودک به پشت خوابیده است
- مشاهده‌ی نحوه‌ی راه رفتن کودک برای تشخیص بدشکلی‌ها
- آزمایش خون برای تشخیص کمبود ویتامین D یا کلسیم
- عکس برداری با اشعه‌ی ایکس برای بررسی مشکلات مربوط به رشد استخوان پا
چرا پای پرانتزی نیاز به درمان دارد؟
افراد مبتلا به این عارضه معمولاً از ناراحتی‌های زانو و مچ پا شکایت می‌کنند و نگران بروز آرتروز در آینده خواهند بود. برخی از افراد نیز تنها از ظاهر پاهای خود ناراضی بوده و از خطراتی که آینده‌ی آن‌ها را تهدید می‌کند آگاهی ندارند.
ممکن است زانوهای شما آسیب ببینند
در افرادی که به پای پرانتزی مبتلا هستند، زانوها متحمل فشار نامتعادلی شده که برای تحمل آن طراحی نشده‌اند. این امر سبب فشار بیش از حد و پاره شدن منیسک داخلی زانو و غضروف‌های مفصلی شده و ممکن است باعث بروز سندرم درد ایلیوتیبیال شود. در درون مفصل نیز غضروف‌ها پاره شده و لایه لایه از بین می‌روند تا جایی که استخوان‌ها بر روی یکدیگر کشیده شوند. عوامل متعددی می‌توانند تخریب مفصل زانو را تسریع کنند: چاقی، سابقه‌ی فامیلی آرتروز و فعالیت فیزیکی بالا. به عبارت دیگر، هم افراد چاق و هم افراد لاغر در معرض خطرات ناشی از پای پرانتزی قرار خواهند گرفت.
چرخش غیرطبیعی پا
بسیاری از افراد مبتلا به پای پرانتزی به چرخش غیرطبیعی پا نیز مبتلا می‌شوند. در این حالت، کف پا نسبت به زانو به طرف داخل یا خارج می‌چرخد. در مطالعه‌ای که اخیراً بر روی بیماران مبتلا به پای پرانتزی انجام شد مشخص شده که حدوداً نیمی از افراد مبتلا به این عارضه، به چرخش غیرطبیعی پا نیز دچار هستند. این چرخش ممکن است واضح بوده و یا در بسیاری از موارد نامحسوس باشد. برای مثال افراد مبتلا به چرخش خارجی استخوان درشت نی به هنگام راه رفتن پاهای مستقیمی داشته ولی زانوهای آن‌ها به طرف داخل کج شده است.
این حالت زمانی واضح است که این افراد شروع به دویدن کرده و پا و ساق آن‌ها شبیه به هلیکوپتر است. این افراد برای دوچرخه سواری نیز دچار مشکل می‌شوند چراکه زانوهای آن‌ها به بدنه‌ی دوچرخه گیر می‌کند. این چرخش باعث چرخیدن زانو (و مچ پا) شده و می‌تواند منجر به پارگی در منیسک و غضروف‌های مفصلی شود.
بازیابی ساختار مناسب استخوان‌ها می‌تواند عملکرد را بهبود بخشد
وجود توازن در پاها می‌تواند اثر مثبتی بر روی کل بدن داشته باشد. عضلات و تاندون‌ها بر روی مسیر خاص خود حرکت کرده و کارایی آن‌ها بالا می‌رود. رباط‌ها که مفاصل را نگه می‌دارند متحمل فشار غیرضروری نخواهند شد. جالب است بدانید ورزشکارانی که با مشکل پای پرانتزی به پزشک مراجعه می‌کنند می‌توانند پس از انجام جراحی با کارایی و عملکرد بهتری به ورزش بپردازند. بهترین نتایج را زمانی می‌تواند دید که زانو هنوز دچار آرتروز نشده باشد.
درمان پای پرانتزی
کودکان مبتلا به پای پرانتزی معمولاً نیازمند درمان نیستند مگر اینکه عارضه بسیار شدید بوده و یا عارضه‌های دیگری با آن همراه باشند. در این موارد می‌توان از گزینه‌های زیر استفاده کرد:
- مراجعه به پزشک حداقل هر ۶ ماه یک بار تا متخصص اطفال بتواند رشد پاهای کودک شما را تحت نظر داشته باشد
- مکمل‌های ویتامین D و کلسیم برای درمان نرمی استخوان
- بریس و دیگر وسایل ارتوپدی برای کودکان زیر ۳ سال که به بیماری بلانت و یا دیگر عارضه‌های جدی مبتلا هستند
- عمل جراحی برای کودکان بالای ۳ سال که به بیماری بلانت و یا دیگر عارضه‌های جدی مبتلا هستند
در بزرگسالان نیز برای جلوگیری از عوارض مربوط به پای پرانتزی، باید از روش درمانی صحیح استفاده کرد.
درمان پای پرانتزی در کودکان چگونه است؟
در زیر به مواردی اشاره می‌کنیم که رعایت آن‌ها در زندگی روزانه می‌تواند به بهبودی این عارضه کمک کند:
حفظ حالت مناسب بدن در هنگام راه رفتن
اولین کاری که والدین باید انجام دهند، کمک به کودک برای راه رفتن صحیح است. مطمئن شوید که کودک به هنگام راه رفتن، نشستن و حتی خوابیدن کمر خود را صاف نگه می‌دارد.
ورزش
تمریناتی برای کمک به بهبودی پای پرانتزی در کودکان وجود دارند. برای مثال می‌توان کودک را به پشت خوابانده و پاهای او را خم کرد تا جایی که زانوها به شکم برسند. این کار باید صبورانه و با دقت انجام شود.
همچنین می‌توانید پاهای کودک را روی هم انداخته، یک دست را پشت گردن برده و آن را با دست دیگر بگیرید. این کار به تقویت عضلات کمر کمک کرده و حالت بدن را به هنگام نشستن و راه رفتن بهتر می‌کند. شما می‌توانید در زمان انجام این تمرینات برای کودک خود آواز بخوانید و یا برای او قصه بگویید تا کودک خسته نشود.
انجام تمرینات پیلاتس نیز راه حل مناسبی است. پیلاتس حالت بدن را بهتر کرده و به تقویت زانوها و ران‌ها کمک می‌کند.
یوگا نیز می‌تواند تکنیک مناسبی برای بهبودی توازن و انعطاف پذیری اندام کودک شما باشد. ممکن است انجام تمرینات یوگا در ابتدا برای کودک دشوار باشد ولی با گذشت زمان به آن عادت خواهند کرد.
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان چگونه است؟
اسکوات با وزن بدن
بایستید و پاهای خود را کمی بیشتر از عرض شانه باز کنید در حالی که شست پای شما کمی به طرف خارج قرار گرفته است. دست‌های خود را بر روی ران‌ها و یا بر روی سینه قرار دهید. زانوهای خود را خم کرده و به آرامی به حالت چمباتمه بنشینید. کمر خود را صاف و سر را به سمت بالا نگه دارید. در پایین‌ترین موقعیت اندکی مکث کرده و سپس به آرامی بلند شوید. به طور ناگهانی چمباتمه نزنید و این کار را به آرامی و با کنترل کامل انجام دهید. شما برای تقویت عضلات و بافت‌های اطراف زانو این کار را انجام می‌دهید و سعی دارید مسیر کشکک زانو را اصلاح کنید.
تمرین ایزومتریک عضله‌ی اداکتور ران
عضلاتی که پاهای شما را به طرف داخل می‌کشند (اداکتور) معمولاً در افراد مبتلا به پای پرانتزی ضعیف می‌شوند. شما می‌توانید این تمرین ساده را در هر زمانی که نشسته‌اید انجام دهید. پاهای خود را نزدیک کنید تا جایی که با هم تماس پیدا کنند. سپس سعی کنید مچ پاها و سپس زانوهای خود را به هم برسانید. بدون استفاده از دست سعی کنید پاهای خود را تا زمان ممکن در کنار هم نگه دارید تا این عضلات تقویت شوند.
بالا بردن پا از یک طرف
این تمرین عضلات ابداکتور (عضلاتی که پا را از خط وسط بدن دور می‌کنند) ران را درگیر می‌کند. به پهلو بخوابید و یک دست را در جلوی بدن قرار داده و دست دیگر را در زیر سر خود بگذارید. در این حالت یکی از پاهای شما روی پای دیگر قرار خواهد گرفت. در حالی که پای خود را مستقیم نگه داشته‌اید، به آرامی پای خود را تا جایی که می‌توانید بالا ببرید. کمی مکث کرده و به آرامی پای خود را پایین بیاورید تا به موقعیت اولیه بازگردید. ۱۰ تا ۱۲ بار این حرکت را تکرار کنید و سپس این تمرین را برای پای دیگر خود انجام دهید.
بالا رفتن روی ساق پا
برای کشیدن، تقویت و توازن مچ پا، روبروی یک پله با ارتفاع حدود ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر قرار بگیرید. سینه‌ی یک پا را روی پله قرار داده و بدن خود را بر روی این پا بالا ببرید. به آرامی تا حد امکان بالا بروید. کمی مکث کرده و به آرامی پایین بیایید تا جایی که کشش عضلات ساق را احساس کنید و پاشنه‌ی پای شما پایین‌تر از کف پا قرار گرفته باشد. این حرکت را با پای دیگر خود تکرار کنید.
تقویت پا
- به روی شکم خود بر روی نیمکت بنشینید (اگر نیمکت ندارید می‌توانید از یک میز و یا حتی زمین استفاده کنید، می‌توانید چند بالش بر روی زمین گذاشته و بر روی آن‌ها دراز بکشید. حتماً یک بالش در زیر زانوی خود قرار دهید تا احساس ناراحتی نکنید).
- زانوهای خود را خم کرده و یک وزنه‌ی ۵ کیلوگرمی بین پاهای خود قرار دهید. از یک نفر بخواهید این کار را برای شما انجام دهد. اگر از نیمکت استفاده می‌کنید ممکن است یک میله در انتهای آن وجود داشته باشد که می‌توانید وزنه‌ها را بر روی آن قرار داده و از آن استفاده کنید.
- زمانی که وزنه در جای خود قرار گرفت، زانوهای خود را خم کنید تا جایی که کف پا (یا وزنه) با باسن شما تماس پیدا کند سپس پای خود را راست کرده و به موقعیت اولیه بازگردید.
- این کار را ۱۰ بار تکرار کرده و سپس کمی استراحت کنید (۳۰ ثانیه یا یک دقیقه). پس از آن دوباره این تمرین را دو مرتبه‌ی دیگر تکرار کنید.
- این کار را ۳ تا ۴ بار در هفته انجام دهید. زمانی که این تمرین برای شما آسان شده و نیازی به استراحت نداشتید، وزنه‌ها را افزایش دهید.
در حالی که این تمرین ممکن است برای موارد شدید تأثیر چندانی نداشته باشد، می‌تواند برای موارد خفیف بسیار مؤثر بوده و حتی برخی از موارد خفیف را به طور کامل بهبود دهد. این تمرین عضلات اطراف زانو را تقویت کرده و نهایتاً فشار وارد شده بر روی مفاصل و تاندون‌ها را کاهش می‌دهد.
رول پیلاتس
- به پشت بر روی زمین و یا روی زیرانداز بخوابید و پاهای خود را در کنار هم قرار دهید. در حالی که دست‌ها و انگشتان خود را مستقیم نگه داشته‌اید، دستان خود را مستقیم به طرف سقف نشانه بگیرید. در حالی که دستان شما به طرف بالا قرار گرفته‌اند یک نفس عمیق بکشید و آماده شوید.
- در حالی که نفس خود را بیرون می‌دهید چانه‌ی خود را به سمت سینه برده و بالاتنه‌ی خود را لوله کرده و از زیرانداز یا زمین جدا شوید. درست مانند اینکه در حال انجام دراز و نشست هستید. دستان خود را مستقیم به طرف جلو بگیرید.
- تا جایی که می‌توانید به طرف جلو خم شوید، سر شما باید به طرف پاها قرار گرفته و دستان شما موازی پاها باشند.
- دوباره نفس گرفته و به آرامی به موقعیت اولیه‌ی خود بازگردید سپس نفس خود را بیرون دهید. دستان شما باید دوباره به طرف سقف نشانه رفته باشند.
- مطمئن شوید که دستان شما در طول کل این تمرین به هم چسبیده و مستقیم قرار گرفته‌اند و شست پای شما به طرف بالا نشانه رفته است. تصور کنید پای خود را بر روی یک دیوار قرار داده‌اید.
- این تمرین را ۱۰ بار تکرار کرده و در صورت امکان آن را هر روز انجام دهید.
پیلاتس راه حلی ایده آل برای بهبود انعطاف پذیری بدن بوده و می‌تواند عضلات مرکزی بدن را تقویت کند. این تمرین عضلات شکم را درگیر کرده و به کشیدن ستون فقرات کمک می‌کند. راست نگه داشتن پاها نیز به بهبود پای پرانتزی کمک خواهد کرد.
درمان روماتیسم مفصلی پا و مچ پا با فیزیوتراپی، کفی طبی و جراحی
