ماهیچه پیریفورمیس، عضله کوچک، مسطح و مثلثی در درون نشیمنگاه است. سندروم پیریفورمیس یک سندروم عصبی-عضلانی است که بر عصب سیاتیک اثر گذاشته و منجر به درد در ناحیه باسن و لگن می‌شود. دلیل سندروم پیریفورمیس همیشه واضح نیست اما به نظر در اثر صدمه ایجاد می‌شود. استراحت، گذاشتن یخ و اعمال گرما می‌تواند به کاهش نشانه‌ها کمک کند. پزشک یا فیزیوتراپ می‌تواند برنامه تمرینی و جرگات کششی به منظور کاهش فشار وارده بر عصب سیاتیک در اختیارتان قرار دهد.
دلایل بروز سندروم پیریفورمیس
پیریفورمیس هر روز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن به هنگام راه رفتن و یا چرخاندن قسمت پایین بدن استفاده می‌کنید. حتی زمانی که می‌خواهید وزنتان را از یک سمت به سمت دیگر بیاندازید نیز از آن استفاده می‌کنید. این عضله ممکن است در اثر دوره های طولانی مدت عدم فعالیت و یا فعالیت های بیش از حد صدمه ببیند. برخی دلایل شایع بروز سندروم پیریفورمیس عبارتند از:
• تمرینات بیش از حد
• دویدن و فعالیتهای دیگری که برای مدت مدیدی پاها را درگیر می‌کند
• نشستن طولانی مدت
• بلند کردن اجسام سنگین
• بیش از حد از پله بالا رفتن
صدمات وارده می‌تواند به عضله آسیب زده و آن را به سمت پایین فشرده و بر عصب سیاتیک فشار وارد نماید. از دلایل شایعی که بر پیریفورمیس صدمه وارد می‌کند عبارتند از :
• چرخش ناگهانی لگن
• افتادن
• وارد شدن ضربه ای مستقیم در ورزش
• تصادف وسیله نقلیه
• زخم عمیقی که به این عضله برسد.
پارامترهای موثر بر روی ایجاد این سندروم
هر کس که برای مدتی طولانی می‌نشیند، برای مثال افرادی که تمام مدت روز روی میز و در مقابل تلویزیون می‌نشینند، تحت خطر بالاتری از ابتلا به سندروم پیریفورمیس قرار دارند. همچنین افرادی که تمارین شدیدی در قسمت پایین تنه انجام می‌دهند نیز در مقایسه با دیگران از احتمال بالاتری در ابتلا به این سندروم برخوردار است.
علائم و نشانه های سندروم پیریفورمیس
سیاتیک اصلی ترین نشانه سندروم پیریفورمیس به شمار می‌آید؛ با این وجود ممکن است با نشانه های دیگری نیز مواجه شوید. معمولا درد ناشی از آن در قسمت های دیگری از بدن مانند پشت پاها احساس می‌شود. به این درد، درد ارجاعی می‌گویند. برخی علائم شایع دیگر سندروم پیریفورمیس می‌تواند عبارت باشد از :
• بی حسی و احساس سوزش در کفل که تا پشت پاها ادامه خواهد داشت .
• وجود حساسیت در عضلات سرینی (کفل)
• مشکل در راحت نشستن
• درد در هنگام نشستن و بدتر شدن آن با نشستن به مدت طولانی
• درد در کفل و پشت پاها و بدتر شدن با انجام فعالیت
در موارد شدید سندروم پیریفورمیس، درد کفل و پاها به حدی خواهد بود که قدرت حرکت را از شما خواهد گرفت. ممکن است قادر به انجام فعالیت های روزانه‌تان مانند نشستن پشت کامپیوتر، رانندگی برای هر مدت زمانی و انجام کارهای عادی و روزمره خانه داری نباشد.
تشخیص سندروم پیریفورمیس
اگر با بی حسی یا دردی در کفل یا پاها مواجه شدید که بیش از چند هفته به طول انجامیده، به پزشک مراجعه نمایید. سیاتیک، بسته به عامل بروزش می‌تواند برای چند هفته یا بیشتر باقی بماند. همچنین اگر این نشانه‌ها گاه و بیگاه و به شکل دوره ای ظاهر می‌شوند نیز باید به پزشک مراجعه کنید. جلسه ملاقات شامل بررسی سابقه پزشکی، نشانه هایتان و هر دلیل احتمالی بروز این درد خواهد بود. آماده باشید تا از مشکل به شکلی جزئی صحبت کنید. اگر اخیرا افتاده اید و یا اعمال فشاری در حین ورزش کردن بر عضله را به یاد می‌آورید، حتما این اطلاعات را در اختیار پزشک قرار دهید. مهم نیست که از نقش آن در بروز این نشانه‌ها مطمئن هستید یا خیر. پزشکتان نیز آزمایشاتی فیزیکی اجرا خواهد نمود. در موقعیت های فیزیکی مختلفی قرار خواهید گرفت تا مشخص شود، کدامیک با خود درد به همراه خواهد داشت. استفاده از برخی آزمایشات عکس برداری به منظور تعیین دلایل دیگر وجود درد ضروری است. MRI و سی تی اسکن می‌تواند به پزشک در تعیین اینکه آیا آرتروز یا دیسک کمرعامل درد است یا خیر، کمک نماید. اگر مشخص شود که سندروم پیریفورمیس عامل بروز این نشانه‌ها است، آزمایش فراصوت از عضله می‌تواند در تشخیص مشکلات موثر باشد.
درمان سندروم پیریفورمیس
روش های زیر برای درمان سندروم پیریفورمیس موثر است.
به عضلات استراحت بدهید
اگر دچار درد ناشی از سندروم پیریفورمیس هستید، یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید، استراحت دادن به بدن است. سندروم پیریفورمیس می‌تواند نتیجه ای صدمات وارده از تمرینات یا اشکال دیگری از فعالیتهای شدید باشد. اگر شغلی فیزیکی دارید و یا اینکه دوست دارید هر روز تمرین و ورزش کنید، این توصیه می‌تواند برای شما چالشی باشد. اما استراحت و خودداری از وارد آوردن صدمات بیشتر بر پیریفورمیس، امکان بازیابی توان و بهبود را فراهم خواهد نمود.
گرما درمانی
گرما درمانی روشی موثر در کمک به کاهش درد ناشی از سندروم پیریفورمیس است. همچنین گرما درمانی روشی موثر در گرم کردن عضلات پیش از کشش آنها است. از اعمال پدهای حرارتی بر نواحی متاثر یا دوش آب گرم به منظور پوشش نقاط بیشتر به طور همزمان استفاده نمایید.
از یخ استفاده نمایید
قرار دادن یخ پس از تمرین می‌تواند روش موثری در کاهش درد و تورم همراه سندروم پیریفورمیس به شمار رود. به منظور استفاده از یخ، آن را در بسته ای قرار دهید و یک تکه پارچه یا حوله به دور آن بپیچید. سپس آن را بر روی قسمتی که بیشترین درد را در آن احساس می‌کنید، قرار دهید. بسته یخ را به همین صورت به مدت ۲۰ دقیقه قرار دهید و سپس آن را بردارید. برای انجام دوباره آن، حداقل دو ساعت صبر کنید.
مسکن های درد NSAID
داروی غیراستروئیدی ضد التهاب به کاهش درد و تورم کمک خواهد نمود. آنها عموما در درمان درد و التهاب ناشی از سندروم پیریفورمیس توصیه می‌شوند. از جمله داروهای NSAID شایع می‌توان به آسپیرین، ایبوپروفن (موترین و ادویل)، و ناپروکسن اشاره نمود. پیش از استفاده از NSAIDها با پزشک خود مشورت کنید. آنها ممکن است تداخلی با دیگر داروهای مصرفی و یا شرایط پزشکی دیگری ایجاد نمایند. اگر NSAIDها مسکن مناسبی نبودند، ممکن است شل کننده های عضلانی از سوی پزشک تجویز شود. از آنها مطابق دستورالعمل استفاده نمایید.
تزریق
اگر با درد پیوسته در ناحیه پیریفورمیس مواجه بودید، با پزشک راجع به تزریق موضعی – موادی همچون استروئید، بی حسی، استروئید یا بوتاکس – صحبت کنید. تزریق بی حسی هایی همچون لیدوکائین و بوپیواکائین که مستقیما به نقطه ماشه ای تزریق می‌شود، در ۸۵ درصد موارد با همراهی فیزیوتراپی به نتیج خوبی خواهد رسید. اگر تزریق موضعی بی حسی موجب کاهش درد نشد، ممکن است توصیه پزشک به تزریق استروئید یا سم بوتولینیوم نوع A (بوتاکس) باشد که هر دو نتایج بسیار خوبی در کاهش درد عضلانی از خود نشان داده اند.
برق درمانی
برق درمانی در برخی موارد سندروم پیریفورمیس موثر خواهد بود. از پزشک یا فیزیوتراپ راجع به احتمال استفاده از تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) برای کمک به درمان سندروم پیریفورمیس خود سوال کنید.
روش های جایگزین
کایروپراکتی یوگا، طب سوزنی و ماساژ همگی روشهایی به منظور درمان سندروم پیریفورمیس به شمار می‌رود. از آنجایی که این روش های جایگزین به مانند روش های قدیمی مورد تحقیق و مطالعه قرار نگرفته، می‌توانید پیش از به کارگیری آنها، ابتدا با پزشک راجع به آن صحبت کنید.
درمان نقطه ماشه ای
گاهی اوقات سندروم پیریفورمیس در اثر نقاط ماشه ای که عموما تحت عنوان گره های ماهیچه ای شناخته می‌شوند ایجاد می‌شود. این گره‌ها معمولا در عضلات پیریفورمیس و یا سرینی وجود دارند. فشار وارد بر این نقاط می‌تواند دردهای موضعی و ارجاعی را ایجاد نماید. اکثر اوقات نقاط ماشه ای می‌تواند علائمی همانند سندروم پیریفورمیس را به همراه داشته باشد. این مساله یکی از دلایلی است که بسیاری از آزمایشات فیزیکی با نتایج منفی روبرو می‌شوند و در نتیجه زشکان قادر به تشخیص درست مشکل نخواهند بود. اگر عامل این دردها نقاط ماشه ای باشند، ترکیبی از فشار بر این نقاط، تمرینات کششی و تمرینات تقویتی توصیه می‌شود.
جراحی
جراحی به عنوان آخرین روش درمانی سندروم پیریفورمیس شناخته می‌شود و مادامی که از تمامی روش ها به منظور درمان آن استفاده نشده بود، این روش به کار بسته نمی شود. با این حال اگر هیچ یک از روش های دیگر قادر به تسکین دردتان نبودند، می‌توانید با پزشکتان راجع به امکان انجام عمل جراحی مشاوره نمایید. فشارزدایی از روی عضله پیریفورمیس با استفاده از عمل جراحی، تنها زمانی که با مشکل عصبی مواجه باشیم، کارآیی خواهد داشت. پزشک از برق نگاری ماهیچه ای و دیگر آزمایش‌ها به منظور تعیین ضرورت اجرای جراحی نوروپاتی فشاری به منظور آزادسازی عصب سیاتیک و تسکین درد، بهره خواهد جست.
ورزش مناسب برای درمان سندروم پیریفورمیس
دیده شده که برخی حرکات کششی بخصوص در تسکین برخی دردهای همراه سندروم پیرفورمیس موثر خواهد بود.
حرکات کششی در حالت نشسته
آینشتات می‌گوید که کلید انجام موفق حرکات کششی پیرفورمیس، صاف نشستن است. ” اگر باز قصد بر انقباض در ماهیچه است، فایده ایجاد کشش در عضلات چیست؟ ”
• اول، حوله را به شکل شکلات رول کنید.
• سپس بر روی یک سطح صاف و سخت بنشینید و استخوان لگن – دو استخوانی که در پایین قسمت کمر قرار دارد – را بیابید.
• مستقیما بر روی این دو استخوان بنشینید.
• حوله را در پشت استخوان‌ها و زیر عضلات سرینی قرار دهید.
• وقتی که بهترین نقطه برای استخوان های لگن برای تکیه را یافتید، به آرامی به پشت دراز بکشید و بالا تنه خود را شل کنید؛ بخصوص ناحیه گردن و شانه را.
• پشت خود را قوس داده و در حالی که لگنتان به زمین چسبیده، سینه خود را جلو دهید.
• در همین حالت که پاها صاف بر روی زمین قرار گرفته اند، پای راست را بلند نموده و قوزک پا را بر روی زانوی پای دیگر قرار دهید.
• به مدت ۲۰ ثانیه در همین حالت باقی بمانید و سپس آن را در طرف دیگر تکرار کنید.
بر روی زمین به حرکات کششی بپردازید
تمارین پیرفورمیس را بر روی زمین نیز می‌توان انجام داد:
• بر روی زمین دراز بکشید، دستانتان را در دو طرف قرار داده و کف دستانتان به سمت زمین باشد.
• در یک فوتی (حدودا ۳۰ سانتی متری) دیوار قرار گرفته و پاهایتان را کاملا بالا بکشید تا پاشنه هایتان را به دیوار تکیه دهید.
• در همین زاویه یکی از زانوها را بر روی دیگری قرار دهید (درست به شکل حالت نشستن)
• ۲۰ ثانیه در همین حالت بمانید و سپس این حرکت را در سمت مقابل تکرار کنید.
پیشگیری از سندروم پیرفورمیس
توجه به نکات زیر برای پیشگیری از سندروم پیریفورمیس مفید است.
پیش از تمرین گرم کنید
گرم کردن عضلات به مدت پنج دقیقه می‌تواند به پیشگیری از وارد آمدن صدمه کمک نموده و همچنین روش مناسبی در پیشگیری از سندروم پیرفورمیس به شمار می‌رود. حتما پیش از هر فعالیت شدیدی زمانی را به گرم کردن اختصاص دهید. در گرم کردن، حرکات سبک تر همان چیزهایی که قرار بر انجامش را دارید، انجام دهید. برای مثال اگر قصد بر دویدن دارید، پنج دقیقه پیاده روی تند پیش از ورزش را در برنامه خود بگنجانید.
سطوح صاف را برای دویدن یا پیاده روی انتخاب کنید
سطوح ناهموار در مقایسه با سطوح صاف منجر به وارد آمدن فشار بیشتری بر عضلات خواهد شد. به منظور جلوگیری از وقوع این مساله و رفع این پارامتر احتمالی، سطوح صاف را به منظور تمرین انتخاب نمایید. برای مثال اگر در منطقه شیبداری زندگی می‌کنید، برای پیاده روی یا دویدن به پیست بروید.
پس از تمرین به حرکات کششی بپردازید
عضلات پس از تمرین به شکل منقبض در می‌آیند، و انجام حرکات کششی پس از تمرین به منظور شل کردن آنها ضروری است. پس از اتمام تمرین، چند دقیقه را صرف کشش تمامی گروه عضلات بزرگ نمایید. حرکات کششی گردن، دست ها، پاها و کمرتان را انجام دهید.
صاف بایستید
طرز ایستادن نامناسب نیز، بخصوص در حین تمرین می‌تواند منجر به سندروم پیریفورمیس شود. همچنین حتما در حین پیاده روی و دویدن نیز این حالت صاف را حفظ نمایید. بعلاوه در مابقی زمان‌ها نیز به حالت ایستادن خود دقت کنید.
اگر تمرین منجر به درد و ناراحتی‌تان می‌شود، آن را قطع کنید
انجام بیش از حد تمارین نیز می‌تواند منجر به سندروم پیریفورمیس شود، بنابراین حفظ محدودیت های خود ضروری است. اگر در حین تمرین با حس درد روبرو می‌شوید، تمرین را متوقف کرده و استراحتی کنید. اگر درد همچنان ادامه داشت، تمرین را قطع کنید؛ استراحت کنید و منتظر بمانید تا درد فروکش نماید؛ اگر چنین نشد با پزشک خود تماس بگیرید.
