سرطان زمانی شروع می‌شود که سلولهای بدن به طرز غیر قابل کنترلی شروع به رشد کنند. تقریباً تمامی سلولهای بدن می‌توانند مبتلا به سرطان شوند و این بیماری می‌تواند به سایر بخش‌های بدن نیز گسترش یابد.
سرطان استخوان زانو شایع‌ترین نوع سرطان است که در استخوان‌های زانو شروع شده و حدود ۳ درصد از سرطان‌ها را در بین کودکان شامل می‌شود. سلولهای سرطانی در این تومورها شبیه به سلولهای تازه استخوانی هستند که معمولاً به ساخت بافت جدید استخوان کمک می‌کنند ولی بافت استخوانی در بیماری سرطان استخوان زانو به سختی بافت‌های طبیعی استخوانی نیستند. اکثر موارد سرطان استخوان زانو در بین کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. نوجوانان بیش از هر گروه سنی دیگری در معرض سرطان استخوان زانو قرار دارند ولی این بیماری می‌تواند افراد در هر گروه سنی را مبتلا کند.
از آن جایی که سرطان استخوان زانو معمولاً در استئوبلاست‌ها شکل می‌گیرد (سلول‌هایی که باعث رشد استخوان می‌شود)، این بیماری اکثراً نوجوانانی را مبتلا می‌گویند که در دوره رشد خود قرار دارند. پسران بیشتر از دختران در معرض ابتلا به سرطان استخوان هستند و این بیماری اکثراً زانو را درگیر می‌کند.
اکثر موارد سرطان استخوان زانو از خطاهای اتفاقی و غیرقابل پیش بینی در دی ان ای سلولهای استخوانی در حال رشد و در اوج زمان رشد استخوان‌ها رخ می‌دهد. در حال حاضر هیچ راه موثری برای پیشگیری از این نوع سرطان وجود ندارد. ولی با تشخیص و درمان صحیح، اکثر کودکان مبتلا به سرطان استخوان زانو بهبود خواهند یافت.
سرطان استخوان زانو از کجا آغاز می‌شود؟
سرطان استخوان زانو در کودکان و نوجوانان در مناطقی آغاز می‌شود که آن استخوان سریعاً رشد می‌کند. اکثر تومورها در استخوان‌های اطراف زانو رشد می‌کنند، یا در استخوان دیستال فمور (قسمت تحتانی استخوان ران) و یا در پروگزیمال تیبیا (قسمت فوقانی استخوان ساق پا در زیر زانو).
انواع سرطان استخوان زانو
بر اساس شکل سلول‌ها زیر میکروسکوپ می‌توان سرطان استخوان زانو را به سه دسته با شدت بالا، متوسط یا کم تقسیم بندی کرد. درجه تومور به پزشک نشان می‌دهد که چقدر احتمال دارد که سرطان رشد کرده و به سایر بخش‌های بدن گسترش یابد.
سرطان استخوان زانو با شدت بالا
این نوع از سرطان استخوان زانو سریع‌ترین رشد را در بین سایر انواع این سرطان دارد. وقتی که سلول‌ها زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند، ظاهر آنها مانند استخوان‌های طبیعی نیست و بسیاری از سلول‌ها در مرحله تقسیم شدن به سلولهای جدیدتر قرار دارند. اکثر موارد سرطان استخوان زانو در کودکان و نوجوانان از نوع سرطان استخوان زانو با درجه بالاست. انواع زیادی از سرطان استخوان زانو با شدت بالا وجود دارد (هرچند سه مورد اول شایع‌ترین آنها است).
- استئوبلاستیک
- کندروبلاستیک
- فیبروبلاستیک
- سلولهای کوچک
- تلانژکتیک
- سطحی با درجه بالا (ژوکستا کورتیکال با شدت بالا)
سایر انواع سرطان استخوان زانو با درجه بالا عبارتند از:
- پاژه‌ای: توموری که در مبتلایان به بیماری پاژه استخوان رشد می‌کند.
- خارج اسکلتی: توموری که در بخش دیگری بجز استخوان رشد می‌کند (ولی باز هم بافت استخوان ایجاد می‌کند)
- پس از پرتو درمانی: توموری که در استخوان پس از درمان با پرتو درمانی رشد می‌کند.
سرطان استخوان زانو با شدت متوسط
این تومورهای نادر بین سرطان استخوان زانو با شدت بالا و کم قرار می‌گیرند. (این نوع تومور معمولاً به همان شیوه‌ای درمان می‌شود که سرطان استخوان زانو با شدت کم را درمان می‌کنند.
سرطان استخوان زانو با شدت کم
این نوع سرطان کندترین رشد را در بین انواع سرطان استخوان زانو دارد. تومورهای این نوع از سرطان در زیر میکروسکوپ ظاهری شبیه به استخوان طبیعی دارند و زیر میکروسکوپ تنها چند سلول در حال تقسیم مشاهده می‌شود.
- پاروستئال (ژوکستا کورتیکال با شدت کم)
- مرکزی یا بین استخوانی به خوبی متمایز شده (مرکزی با شدت کم)
شدت این بیماری نقش مهمی را در تعیین مرحله بیماری و نوع درمان مورد استفاده ایفا می‌کند.
علل سرطان استخوان زانو
علت سرطان استخوان زانو ناشناخته است ولی چند ریسک فاکتور شناخته شده برای این بیماری وجود دارد:
- رشد سریع استخوان: خطر ابتلا به سرطان استخوان زانو در دوره رشد کودک افزایش می‌یابد.
- قرار گرفتن در معرض تشعشع: این سرطان می‌تواند در نتیجه درمان نوع دیگری از سرطان ایجاد شود. سال‌ها طول می‌کشد تا این عامل منجر به سرطان شود.
- عوامل ژنتیکی: سرطان استخوان زانو یکی از چندین نوع سرطان نادر در میان کودکان و نوجوانان است. این سرطان می‌تواند با ژن رتینوبلاستوما مرتبط باشد، این ژن منجر به سرطان‌های چشم در میان کودکان کم سن و سال یا رشد تومورهای دیگر در کودکان و نوجوانان می‌شود که در آن در ژن p35 جهش اتفاق می‌افتد.
علائم سرطان استخوان زانو
شایع‌ترین علائم سرطان استخوان زانو عبارتند از درد و ورم در زانو. این سرطان بیشتر در استخوان‌های بلند بدن رشد می‌کند – مثل استخوان فوقانی یا تحتانی زانو.
درد ناشی از سرطان با ورزش کردن و شب‌ها وخیم‌تر می‌شود، همچنین در ناحیه مبتلا به سرطان تا چند هفته بعد از آغاز درد ورم و توده زیر پوستی وجود دارد. احساس دردی که غالباً کودک را از خواب بیدار کند یا احساس درد هنگام استراحت نگران کننده است.
در سرطان استخوان زانو، کودک بدون دلیل لنگ می‌زند. در برخی از موارد، اولیه نشانه بیماری شکستگی استخوان است. این علامت به این خاطر رخ می‌دهد که سرطان استخوان را تضعیف کرده و آن را مستعد شکستگی می‌نماید.
خطرات سرطان استخوان زانو در کودکی
سرطان استخوان زانو بیشتر در پسران نوجوان دیده می‌شود. نوجوانانی که مبتلا به سرطان استخوان زانو تشخیص داده شوند معمولاً نسبت به سن خود قد بلندتری دارند و این نشانه‌ای از رشد سریع استخوان است که منجر به رشد تومور می‌شود.
کودکانی که یکی از سندروم‌های سرطان کمیاب را به ارث برده باشند نیز بیشتر از سایر کودکان مستعد ابتلا به سرطان استخوان زانو هستند. این سندروم‌ها عبارتند از رتینوبلاستوما(نوعی تومور بدخیم که در شبکیه چشم کودکان زیر دو سال رخ می‌دهد، و سندروم لی فرامنی (نوعی جهش ژنتیکی ارثی یا تغییر در ژن‌های فرد).
از آنجایی که قرار گرفتن در معرض تشعشع یکی از عوامل جهش دی ان ای است، کودکانی که برای درمان سرطان‌های قبلی پرتو درمانی شده‌اند بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان استخوان زانو هستند.
تشخیص سرطان استخوان زانو
برای تشخیص سرطان استخوان زانو، پزشک با انجام معاینه جسمانی و گرفتن سابقه مفصل پزشکی و تجویز عکس رادیولوژی سعی می‌کند تا هرگونه تغییر در ساختار استخوان را بررسی و کشف کند.
امکان دارد پزشک تجویز نماید تا یک سی تی اسکن یا اسکن تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (ام آر آی) از ناحیه مشکوک به بیماری گرفته شود تا بهترین ناحیه برای انجام بیوپسی (بافت برداری) مشخص شده و احتمال گسترش یافتن سرطان استخوان زانو به عضلات و چربی اطراف استخوان بررسی شود. بیوپسی را می‌توان با بریدن یا ساییدن قسمت کوچکی از بافت یا برداشتن نمونه‌ای از بافت با کمک سوزن و سرنگ انجام داد.
در بیوپسی با سوزن، پزشک از یک سوزن تو خالی بلند استفاده می‌کند تا نمونه‌ای از تومور گرفته شود. معمولاً برای انجام بیوپسی از داروی بی‌حسی موضعی (دارویی که ناحیه تحت بیوپسی را بی‌حس می‌کند تا شخص دردی را احساس نکند) استفاده می‌شود. یا ممکن است پزشک بیوپسی باز انجام دهند، در این روش کودک با استفاده از داروی بیهوشی عمومی بیهوش می‌شود و سپس بخشی از تومور در اتاق عمل برداشته می‌شود.
اگر پزشک به تشخیص سرطان استخوان زانو برسد، چند سی تی اسکن از ناحیه قفسه سینه و اسکن استخوان و گاهی اوقات چندین اسکن ام آر آی تجویز خواهد کرد. پس از شروع درمان، تکرار این آزمایشات به پزشک کمک می‌کند تا نحوه اثر گذاری درمان را ببیند و پخش شدن سرطان را بررسی نماید.
درمان سرطان استخوان زانو
درمان سرطان استخوان زانو در کودکان شامل شیمی درمانی (استفاده از دارو برای کشتن سلولهای سرطانی و آب کردن تومور سرطانی)، که بعد از آن جراحی (برای برداشتن سلول‌ها یا تومورهای سرطانی) انجام می‌شود و سپس شیمی درمانی مجدد (برای کشتن باقیمانده سلولهای سرطانی و کاهش احتمال بازگشت سرطان) می‌شود. غالبا می‌توان با جراحی سرطان استخوان را خارج کرد و شیمی درمانی نیز می‌تواند باقیمانده سلولهای سرطانی را در بدن از بین ببرد.
درمان جراحی
درمان جراحی برای سرطان استخوان زانو شامل قطع عضو یا جراحی حفظ اندام است. امروزه اکثر نوجوانان مبتلا به سرطان استخوان زانو را می‌توان بجای قطع عضو با جراحی حفظ عضو درمان کرد. در جراحی حفظ عضو استخوان و عضلات مبتلا به سرطان استخوان زانو قطع می‌شوند، که یک فاصله خالی را داخل استخوان باقی گذاشته و این فاصله با گرافت استخوان (معمولاً تهیه شده از بانک استخوان) یا در بیشتر مواقع با پروتز مخصوص فلزی (عضو مصنوعی) پر می‌کنند. پروتز و گرافت استخوان را می‌توان نسبت به اندازه استخوان قطع شده درست کرد. خطر عفونت و شکستگی برای گرافت استخوان بیشتر است و بنابراین برای بازسازی استخوان بعد از خارج کردن تومور بیشتر از پروتز فلزی استفاده می‌شود.
اگر سرطان به عصبها و عروق خونی پیرامون تومور اصلی گسترش یافته باشد، قطع عضو (قطع کردن بخشی از دست یا پا به همراه بخش مبتلا به سرطان) معمولاً تنها گزینه است. وقتی که سرطان استخوان به ریه‌ها یا سایر مناطق بدن گسترش یافته باشد می‌توان از جراحی برای برداشتن تومور در این مناطق بهره برد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی معمولاً پیش و پس از جراحی انجام می‌شود. شیمی درمانی باعث آب شدن تومور می‌شود که در نتیجه جراحی را ساده‌تر خواهد کرد. همچنین با شیمی درمانی می‌توان از توده‌های کوچک سلولهای سرطانی در بدن خلاص شد، حتی سلولهای سرطانی بسیار کوچک که در اسکن پزشکی دیده نمی‌شود.
داروی شیمی درمانی از طریق ورید به کودک یا نوجوان مبتلا به سرطان استخوان زانو تزریق می‌شود. داروها به جریان خون وارد شده و سلولهای سرطانی را در بخش‌هایی از بدن که سرطان به آنجا گسترش یافته مثل ریه‌ها و سایر اندام‌های بدن از بین می‌برد.
عوارض جانبی بلند مدت و کوتاه مدت
قطع عضو عوارض جانبی کوتاه مدت و بلند مدت خاص خود را دارد. معمولاً حداقل ۳ الی ۶ ماه طول می‌کشد تا فرد بتواند یاد بگیرد که از پروتز زانو (مصنوعی) استفاده کند و این تازه شروع فرآیند توانبخشی روانی و اجتماعی بیمار است.
در جراحی حفظ عضو، شخص معمولاً شروع به خم کردن زانوی خود می‌کند. شاید از دستگاه سی پی ام (حرکت منفعل مداوم) استفاده شود که دائماً زانو را خم و راست می‌کند تا حرکت را برای کودکانی که در اطراف زانوی خود تومور دارند بهبود ببخشد.
فیزیوتراپی و توانبخشی برای ۶ الی ۱۲ ماه پس از جراحی به کودک کمک می‌کند تا راه برود، ابتدا با کمک واکر یا عصای زیر بغل و بعد از آن بدون استفاده از تجهیزات کمکی.
عوارض زودهنگام پس از جراحی عبارتند از عفونت و کند بودن روند بهبودی زخم‌های جراحی. همچنین بخاطر رشد بدن شاید نیاز باشد تا پروتز فلزی یا گرافت استخوانی تعویض شود، هر چند برخی از پروتزها این امکان را دارند که با رشد کودک تنظیم شوند.
سایر مشکلات بلند مدت عبارتند از شکستگی گرافت استخوان یا شکست پیوند استخوان که نیازمند جراحی بیشتر خواهد بود.
بسیاری از داروهایی که در شیمی درمانی استفاده می‌شود خطر مشکلات کوتاه مدت و بلند مدت را با خود دارند. اثرات کوتاه مدت عبارتند از کم خونی، خونریزی غیر طبیعی و خطر فزاینده عفونت بخاطر تخریب مغز استخوان و همچنین آسیب کلیوی و ناهنجاری‌های قاعدگی.
برخی از داروها خطر التهاب مثانه و وجود خون در ادرار، از دست رفتن شنوایی و آسیب کلیوی به همراه دارند. سایر داروها باعث بروز مشکلات قلبی و پوستی می‌شوند. سال‌ها بعد از شیمی درمانی برای سرطان استخوان زانو، باز هم بیمار بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به سایر سرطان‌هاست.
درمان‌های جدید
درمان‌هایی با استفاده داروهای شیمی درمانی جدید در دست تحقیق و توسعه هستند. تحقیقات دیگری نیز بر نقش احتمالی برخی از فاکتورهای رشد بخصوص در ابتلا به سرطان استخوان زانو متمرکزند. از این تحقیقات برای ساخت داروهای جدید به منظور کند کردن این عوامل رشد به عنوان راهی برای درمان سرطان استفاده خواهد شد. برای مواردی از سرطان استخوان زانو که نمی‌توان با جراحی آنها را درمان کرد، تحقیقات بر روی داروهایی که از ترکیبات جدید شیمی درمانی و پرتو درمانی موضعی با تمرکز بیشتر بر سلولهای سرطانی استفاده می‌کنند در حال انجام است.
آیا شانسی برای درمان وجود دارد؟
نرخ زنده ماندن از سرطان استخوان زانو که فراتر از تومور پخش نشده باشد بین ۶۰ تا ۸۰ درصد است، که به موفقیت شیمی درمانی بستگی دارد. سرطان استخوان زانو که فراتر از تومور پهش شده باشد را همیشه نمی‌توان با همان درصد موفقیت درمان کرد. ضمناً در کودکانی که سرطان استخوان در زانو رشد کرده باشد معمولاً درمان و پیش بینی بیماری بهتر از کسی انجام می‌گیرد که این بیماری در قفسه سینه، تیغه استخوان شانه، ستون فقرات یا استخوان لگن رشد کرده است.
