درد مچ دست یکی از مشکلاتی است که بسیاری از افراد از آن شکایت می کنند. این درد معمولاً در نتیجه رگ به رگ شدن ، نیمه در رفتگی و ترک خوردن استخوان در نتیجه آسیب های وارد شده ایجاد می شود. با این وجود درد مچ دست می تواند در نتیجه مشکلات بلند مدت همچون فشار مداوم، آرتروز، و سندروم تونل کارپال نیز ایجاد شود. به خاطر اینکه بسیاری از فاکتورها می توانند بر درد مچ دست تاثیر داشته باشند، تشخیص دقیق علت اصلی مشکل گاهی اوقات می تواند دشوار و سخت باشد. به هر حال، تشخیص دقیق علت درد مچ دست برای درمان مناسب این مشکل از اهمیت خاص برخوردار است.
دست و مچ دست شما چگونه عمل می‌کنند؟
مچ دست و دست، ساختارهای پیچیده‌ای هستند که از استخوانهای بیشمار، مفاصل بین این استخوان‌ها، رباط‌هایی که آنها را ثابت نگه می‌دارند و ماهیچه‌هایی که قدرت و حرکت شما را فراهم می‌کنند، تشکیل شده است. شما در طول یک روز، در حین فعالیت‌هایی مانند آماده شدن صبحگاهی، خوردن غذا، تایپ کردن و نوشتن از دست، انگشتان و مچ دست خود استفاده بسیاری می‌کنید. ماهیچه‌هایی که انگشتان شما را حرکت می‌دهند در دست قرار دارند و به سوی مچ دست کشیده شده‌اند که شبکه‌های بسیار پیچیده‌ای را ایجاد می‌کند. مشکلات دست و مچ آن می‌تواند ناشی از استفاده بیش از حد، آسیب دیدگی یا تغییراتی که به طور طبیعی در بدن شما ایجاد می‌شود، باشد.
این ساختار پیچیده را می‌توان به سه قسمت تقسیم کرد: انگشتان، دست و مچ دست. هر انگشت، از سه استخوان تشکیل شده است؛ به جز انگشت شست که دو استخوان دارد. پنج استخوان متاکارپال، دست را تشکیل می‌دهند. مچ دست از هشت استخوان کوچک تشکیل شده است که در مجموع استخوانهای کارپال نامیده می‌شوند. استخوانهای ساعد، یعنی استخوان زند زبرین و زند زیرین، به کارپال متصل می‌شوند و آنچه که ما آن را مفصل مچ دست می‌دانیم را تشکیل می‌دهند.
مچ دست دارای رباط‌های مختلفی است که هر یک از استخوانهای کارپال را به سایر استخوانهای ساعد و انگشتان متصل می‌کنند. استخوان‌ها با رباط به یکدیگر متصل می‌شوند که به فراهم شدن ثبات کمک می‌کنند. رباط‌های بسیاری وجود دارند که هر یک از استخوان‌ها را به مچ و دست، متصل می‌کنند. هرگونه آسیب به هر یک از این رباط‌ها می‌تواند منجر به درد و بی‌ثباتی در دست یا مچ دست شود.
در درون دست، عضلات بسیاری وجود دارد که به حرکت هر یک از انگشتان دست کمک می‌کنند. برخی از این عضلات دارای تاندون‌هایی هستند که از مچ دست تا استخوانی به نام تونل کارپال کشیده شده‌اند و تونل کارپال با بافت نرمی که می‌تواند التهاب را در این تاندون‌ها به دام بیاندازد، پوشانده شده است. التهاب در این ناحیه می‌تواند منجر به درد، ضعف و حتی بی‌حسی در دست و انگشتان دست شود.
علائم و نشانه ها
علائم اصلی درد مچ دست به شرح زیر هستند:
• درد
• ورم
• ایجاد حساسیت و گرما اطراف محل آسیب دیده
• احساس صدا یا پارگی در مچ دست
• کبودی
علت ها و دلایل
برخی از علل درد مچ دست شامل موارد زیر هستند:
سندروم تونل کارپال
یکی از علت درد مچ دست ابتلا به سندروم تونل کارپال است. در این حالت فرد ممکن است احساس درد، سوزش، بی حسی، یا خارش در ناحیه کف دست، مچ، شست، یا انگشتان داشته باشد. به این ترتیب عضلات شست می تواند ضعیف شده و گرفتن اجسام دشوار می شود. علاوه بر این در این شرایط درد ممکن است به سمت آرنج کشیده شود.
سندروم تونل کارپال زمانی ایجاد می شود که عصب میانی مچ دست به خاطر ورم تحت فشار قرار گیرد. این عصب مسئولیت انتقال احساس و حرکت بخش های مختلف دست را بر عهده دارد. علت درد مچ دست و التهاب و ورم می تواند در شرایط زیر ایجاد شود:
• انجام حرکت های تکراری با مچ دست مثل تایپ کردن بر روی صفحه کلید کامپیوتر، استفاده از ماوس کامپیوتر، بازی کردن با راکت یا انجام ورزش هندبال، دوزندگی، نقاشی، نوشتن، یا استفاده از ابزارهای لرزشی
• باردار شدن، یائسگی، یا افزایش وزن
• ابتلا به دیابت، سندروم پیش از قائدگی، کم کاری تیروئید، یا ابتلا به آرتریت روماتوئید (آرتروز)
آسیب دیدگی
درد مچ دست در صورتی که با ورم و کبودی همراه باشد، معمولاً در نتیجه یک آسیب دیدگی ایجاد می شود. علائم مربوط به شکستگی احتمالی استخوان می تواند شامل تغییر شکل مفاصل و عدم توانایی حرکت مچ، دست، یا یک انگشت باشد. سایر مواردی که می توانند باعث مشاهده این علائم در بیمار شوند، شامل رگ به رگ شدن، پیچ خوردن، تاندونیت، و بورسیت است. اکثر موارد درمان رگ به رگ شدن دست را می‌توان به‌طور اولیه با مراقبت، استراحت، یخ، فشار و بالا بردن انجام داد. از مچ خود مراقبت کنید تا آسیب بیشتری نبیند. می‌توانید از مچ‌بندهای مخصوص برای مراقبت از مفصل و کاهش حرکت آن استفاده کنید. استراحت اهمیت زیادی دارد. از مچ خود استفاده نکنید چراکه این کار تنها باعث شدیدتر شدن آسیب خواهد شد.
آرتروز
آرتروز یکی دیگر از دلایل عادی درد، ورم، و سفتی مچ دست است. آرتروز مچ دست انواع مختلف و گوناگون به شرح زیر دارد:
• استئو آرتریت با بالا رفتن سن و استفاده زیاد از مفاصل ایجاد می شود.
• آرتریت روماتوئید معمولاً مچ هر دو دست را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
• آرتریت پسوریاتیک با بیماری پسوریازیس همراه است.
• آرتریت عفونی یک بیماری حاد است که باید به صورت اورژانسی تحت معالجه قرار گیرد. علائم عفونت در این حالت می تواند شامل قرمز و گرم شدن مچ، تب بالای ۱۰۰ درجه، و ابتلا به یک بیمار عفونی باشد.
سایر دلایل
سایر دلایل درد مچ دست به شرح زیر هستند:
• بیماری نقرس: این مشکل زمانی ایجاد می شود که سیستم بدن بیش از اندازه لازم اسید اوریک که یک ماده دفعی است تولید می کند. تولید بیش از حد اسید اوریک باعث می شود به جای دفع این ماده توسط بدن، کریستال های خاص در مفاصل تشکیل شده و باعث ایجاد مشکل برای بدن شود.
• بیماری شبه نقرس: این شرایط زمانی ایجاد می شود که کلسیم در مفاصل تجمع کرده و باعث ایجاد درد، قرمزی، و ورم شود. در اکثر مواقع مچ ها و زانوها به این مشکل دچار می شوند.
چه زمانی باید با یک پزشک متخصص تماس گرفت؟
در صورت وجود موارد زیر به دنبال مراقبت فوری باشید:
- اگر نتوانید مچ دست، دست یا یکی از انگشتان خود را حرکت دهید.
- مچ دست، دست یا انگشتان شما شکل نادرستی دارند.
- به میزان قابل توجهی خونریزی دارید.
در صورت وجود هریک از موارد زیر، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
- تب بالای ۱۰۰ درجه فارنهایت (۳۷.۷ درجه سانتی گراد)
- التهاب پوست
- تورم و سرخی مچ دست
- یا اگر اخیراً دچار نوعی بیماری مانند ویروس یا یک عفونت شده‌اید.
اگر دچار هر یک از موارد زیر شدید، با ارائه دهنده خدمات پزشکی خود تماس بگیرید.
- تورم، قرمزی یا سفتی در یک یا چند ناحیه از مچ دست
- بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف در مچ دست، دست یا انگشتان آن همراه با درد.
- از دست دادن هر گونه توده عضلانی در مچ دست یا انگشتان
- اگر حتی پس از دو هفته مراقبت‌های درمانی همچنان درد دارید
تشخیص
به منظور تشخیص پیچ خوردن و رگ به رگ شدن مچ دست، پزشک وضعیت مچ شما را مورد معاینه قرار می دهد. در این حالت ممکن است به موارد زیر نیاز باشد:
• عکس برداری رادیولوژی
• اسکن ام آر آی (MRI)
• آرتروگرافی که یک نوع خاص از عکس برداری رادیولوژی یا اسکن ام آر آی است که پس از تزریق یک ماده رنگی در مچ دست انجام می شود.
• آرتروسکوپی که یک روش جراحی با سطح تهاجم پایین است و در آن یک دوربین به محل مفصل مچ دست وارد شده و وضعیت مچ از نزدیک بررسی می شود.
موارد پیچ خوردن مچ دست می تواند به سه گروه اصلی طبقه بندی شود:
• نوع ۱: در این حالت درد با آسیب دیدگی جزئی رباط همراه است.
• نوع ۲: در این حالت درد و آسیب وارد شده به رباط شدید تر است، بیمار احساس لق شدن در محل مفصل دارد و نمی تواند بعضی از فعالیت های عادی مفصل را انجام دهد.
• نوع ۳: در این حالت درد به همراه پارگی کامل رباط، لق شدن شدید مفصل، و از دست دادن کامل عملکرد عادی مچ دست مشاهده می شود.
راه ها و روش های درمان
درمان بدون جراحی
در صورتی که مشکل به موقع تشخیص داده شود، روش های غیر جراحی می توانند به بهبود علائم ناشی از سندرم تونل کارپ کمک موثر نمایند. این روش های درمانی به شرح زیر هستند:
مصرف دارو
در موارد خاص، مصرف داروهای مختلف می تواند باعث کاهش درد و التهاب ایجاد شده به واسطه سندروم تونل کارپال شود. در واقع، داروهای ضد التهاب غیر استروئید مثل آسپیرین، ایبو پروفن، و سایر داروهای مسکن مانند آن می توانند باعث کاهش علائم ایجاد شده در کوتاه مدت در نتیجه انجام فعالیت های شدید شوند. مصرف داروهای خوراکی دیورتیک (مثل قرص های ضد عفونی و تصفیه کننده آب) نیز می تواند باعث کاهش ورم بیمار شود.
داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs)
مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید مثل ایبو پروفن (آدویل، مورتین، و موارد مانند آن) می تواند به کاهش و درمان درد مچ دست ناشی از سندروم تونل کارپال در کوتاه مدت کمک کند. به هر حال، درباره تاثیرگذاری این داروها بر بهبود سندروم تونل کارپال شواهد دقیقی در دست نیست.
تزریق کورتیکو استروئیدها
پزشک ممکن است از تزریق به تونل کارپال با یک داروی کورتیکو استروئید همچون کورتیزون به منظور کاهش درد استفاده کند. در واقع کورتیکو استروئیدها می توانند با کاهش فشار بر عصب میانی باعث کاهش التهاب و ورم ایجاد شده در مچ دست شوند. به هر حال توجه داشته باشید که داروهای خوراکی کورتیکو استروئید در مقایسه با تزریق کورتیکو استروئید برای درمان سندروم تونل کارپ اثربخشی کمتری دارند.
اسپلینت مچ دست
استفاده از اسپلینت مچ دست در زمان خواب می تواند به کاهش علائم شبانه مربوط به سوزش و بی حسی مچ دست کمک کند. در حقیقت اسپلینت شبانه یک انتخاب مناسب در زمانی است که زنان باردار به مشکل سندروم تونل کارپال مبتلا شوند.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی می تواند از روش های درمانی خاص و تمرین های حرکتی برای درمان آسیب دیدگی های مچ دست و مشکلات مربوط به آن استفاده کند. در صورتی که شما نیاز به عمل جراحی داشته باشید، متخصص فیزیوتراپی می تواند به توان بخشی شما پس از عمل جراحی کمک موثر کند. علاوه بر این شما می توانید از بررسی های ارگونومیک انجام شده توسط متخصص فیزیوتراپی در ارتباط با فاکتورهایی که ممکن است در محل کار باعث آسیب دیدگی مچ دست شده باشد، بهره مند شوید.
TENS
TENS به معنای تحریک عصب الکتریکی از راه پوست است و برای افرادی که دچار درد حاد و مزمن هستند و می‌خواهند تسکین پیدا کنند، انجام می‌گیرد. اولین اثرات این روش را می‌توان پس از مدت کوتاهی احساس کرد.
TENS بر مبنای اصول تحریک الکتریکی است در این روش از طریق الکترود، جریان‌های محرک ملایمی از طریق پوست به مجاری عصبی هدایت می‌شوند تا آنها را مسدود کنند؛ در نتیجه سیگنال‌های درد دیگر نمی‌توانند به مغز برسند و باعث تسکین درد می‌گردد. این روش عوارض جانبی بسیار نادری دارد.
تمرین های حرکتی
تمرین های کششی و تقویتی می توانند برای افرادی بطور خاص مفید باشند که علائم مشکل آنها کاهش پیدا کرده باشد. این تمرین های حرکتی می بایست زیر نظر متخصص فیزیوتراپی آموزش دیده برای درمان آسیب های فیزیکی انجام شود یا برای این کار باید از نظرات یک متخصص کار درمانی که دارای آموزش و تجربه لازم برای ارزیابی آسیب های فیزیکی و کمک به افراد در ارائه اطلاعات مورد نیاز جهت بهبود وضعیت سلامتی و نحوه درست انجام فعالیت های بدنی است، استفاده شود.
اگر به دنبال تسکین درد مچ دست هستید، به نقطه مناسبی رسیده‌اید: تمرینات مچ دست، ساده‌ترین و آسان‌ترین حرکات کششی هستند که می‌توانید انجام دهید. این تمرینات را می‌توان روی صندلی، در تختخواب، به صورت ایستاده یا نشسته انجام داد. تفاوتی ندارد کجا هستید، اگر چند دقیقه وقت اضافی در طول روز دارید، می‌توانید تمرینات درد مچ دست را انجام داده و گام‌های کوچکی به سوی سلامت بیشتر بردارید. هنگامی که در حال انجام حرکات کششی مخصوص درد مچ دست یا ورزش کردن هستید، اطمینان حاصل کنید که آن را به درستی و با پوشیدن پشتیبان مچ دست انجام دهید. این محصول برای پشتیبانی از مچ دست شما در حین انجام تمرینات و حرکات کششی طراحی شده است. بنابراین از هرگونه آسیب یا درد بیشتر پیشگیری می‌کند. در حین پوشیدن پشتیبان مچ دست، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های شما محافظت می‌شوند.
در ادامه چند کشش مخصوص درد مچ دست آمده است که سریع و آسان هستند:
کشش دعا کننده
کف دست‌های خود را در مقابل قفسه سینه و در حالیکه آرنج‌های شما به سمت بیرون بدن قرار دارند، در یک شکل دعاگونه به یکدیگر فشار دهید. مچ دست‌های خود را پایین بیاورید تا جایی که کشش را در مچ‌های خود احساس کنید. این حرکت را ۲۰ ثانیه نگه داشته و آزاد کنید و سپس ۱۰ بار تکرار کنید.
فشار توپ تنیس
یک توپ تنیس را در کف دست خود بگیرید. انگشتان خود را در اطراف آن پیچیده و آن را تا حد امکان فشار دهید تا ۱۰ ثانیه نگه دارید و رها کنید و این حرکت را ۱۰ بار تکرار نمایید.
کشش مچ دست
ساعد خود را روی یک میز یا سطح مشابه دیگری قرار دهید؛ در حالی که دست شما از لبه آن آویزان باشد. مچ دست خود را به آرامی خم کنید به نحوی که انگشتان شما به سمت زمین قرار بگیرند و سپس آن را به سمت بالا خم کنید این حرکت را روی هر دست ۱۰ بار تکرار کنید.
خم کردن و کشیدن
یک دمبل سبک یا چیزی مشابه آن را در دست نگه دارید. انگشتان خود را دور آن بپیچید. ساعد خود را مستقیماً بلند کنید، به نحوی که کف دست شما به سمت بالا قرار بگیرد. به آرامی مچ دست خود را به سمت جلو، یعنی به سوی بدن خود خم کنید و ۱۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. آن را به عقب خم کنید و به خم کردن آن ادامه دهید تا جایی که دیگر نتوانید آن را حرکت دهید. ده ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. این حرکت را روی هر دست، ۵ بار تکرار کنید.
روش های درمانی جایگزین
طب سوزنی و درمان دستی نیز می تواند برای بعضی بیماران مفید باشد، اما اثربخشی این روش های درمانی هنوز به صورت علمی تایید نشده است. یک استثنا برای این روش های درمانی استفاده از یوگا است که نتایج بررسی ها نشان دهنده تاثیرگذاری این روش بر کاهش درد و بهبود وضعیت عضلات بیماران مبتلا به سندروم تونل کارپال است.
اگر استخوان شما در محل مچ دست شکسته باشد، لازم است که تکه های استخوان در موقعیت مناسب قرار گیرند تا به این ترتیب امکان بهبود بیمار فراهم شود. استفاده از قالب و اسپلینت می تواند به نگه داشتن تکه های استخوان در کنار یکدیگر تا زمان بهبود کامل شکستگی کمک موثر نماید.
اگر مچ دست شما پیچ خورده یا دچار کشیدگی تاندون دست شده است، با استفاده از اسپلینت می توان از تاندون یا رباط آسیب دیده تا زمان بهبود آن حفاظت کرد. اپلینت ها می تواند بطور خاص در مواردی مفید باشند که آسیب دیدگی به خاطر انجام حرکت های تکراری ایجاد شده باشد.
اگر سندروم تونل کارپال به خاطر آرتروز التهابی همچون ابتلا به آرتریت روماتوئید ایجاد شده باشد، آنگاه درمان آرتروز می تواند باعث کاهش علائم سندروم تونل کارپال شود، اما این شرایط نیز دارای تاییدیه رسمی از مراجع حرفه ای نیست.
درمان های خانگی
درمان های خانگی قابل استفاده برای رفع درد مچ دست به شرح زیر هستند:
• مطمئن شوید که صفحه کلید کامپیوتر شما پایین تر از مچ است تا به این ترتیب مچ دست در هنگام تایپ کردن رو بالا قرار نگیرد.
• هنگام انجام فعالیت هایی که باعث ایجاد درد می شوند، از تعداد دفعات کافی برای استراحت کردن استفاده کنید. در صورتی که تایپ می کنید، در فواصل زمانی مناسب فعالیت را متوقف کرده و به دست خود حداقل برای چند لحظه استراحت بدهید.
• یک متخصص می تواند به شما روش های مناسب برای کاهش درد و ورم و متوقف کردن فرآیند بازگشت سندروم را آموزش دهد.
• مصرف داروهای مسکن و ضد درد مثل ایبوپروفن یا ناپروکسین می تواند باعث کاهش درد و ورم مچ دست شوند.
• امروزه انواع مختلف ابزارهای کمکی و اسپلینت ها (بریس ها) برای مچ دست وجود دارند که می توانند درد در این ناحیه از بدن را کاهش دهند. این ابزارهای کمکی می توانند به کاهش علائم بیماری کمک موثر کنند. به این ترتیب لازم است از انواع مختلف این ابزارها به منظور شناسایی مناسب ترین آنها برای کاهش علائم بیماری استفاده شود.
• علاوه بر این شما می توانید از یک اسپلینت مچ در زمان خوابیدن استفاده کنید. این ابزار می تواند باعث کاهش ورم در ناحیه مچ دست شود. اگر این استفاده از این ابزار نتوانست به کاهش علائم مشکل و رفع آنها کمک کند، ممکن است لازم باشد از این ابزار در طول روز نیز استفاده شود.
• از کمپرس آب گرم و سرد برای چند مرتبه در طول روز استفاده کنید.
درمان های خانگی قابل استفاده برای یک آسیب دیدگی که اخیراً ایجاد شده به شرح زیر هستند:
• به مچ دست خود استراحت داده و آن را رو به بالا نگه دارید.
• از یخ بر روی نواحی دارای ورم و ناراحتی استفاده کنید.
• داروهای مسکن همچون ایبوپروفن و استامینوفن مصرف نمایید.
• از اسپلینت برای چند روز استفاده کنید. اسپلینت های مچ دست را می توان از بسیاری از داروخانه ها و فروشگاه های عرضه ملزومات پزشکی تهیه کرد.
درمان های خانگی قابل استفاده برای آرتروز غیر عفونی به شرح زیر هستند:
• از تمرین های تقویتی و انعطاف پذیری به صورت روزانه استفاده کنید. در این رابطه لازم است با یک متخصص فیزیوتراپی به منظور آموزش نحوه انجام این حرکت ها به نحو صحیح و به صورت کاملاً بی خطر برای درمان مچ دست، ملاقات نمایید.
• سعی کنید این تمرین ها را پس از حمام گرم انجام دهید تا به این ترتیب عضلات مچ شما گرم بوده و سفتی کمتری داشته باشند.
• هنگامی که مچ دست شما دچار التهاب شده، تمرین های حرکتی را انجام ندهید.
• مطمئن شوید که به مفصل مچ دست به مقدار کافی استراحت داده می شود. هر دوی استراحت و انجام تمرین های حرکتی در هنگام ابتلا به آرتروز از اهمیت خاص برخوردار هستند.
عمل جراحی
در بعضی موارد، عمل جراحی می تواند برای درمان مشکلات مچ دست لازم و ضروری باشد. برای مثال در این زمینه می توان از موارد زیر نام برد:
• شکستگی شدید استخوان: در این حالت جراح ممکن است بخش های جدا شده استخوان را با استفاده از میله های مخصوص فلزی به یکدیگر متصل می کند.
• سندروم تونل کارپال: اگر علائم بیماری شما شدید باشد، ممکن است نیاز به باز کردن تونل کارپال برای کاهش فشار وارد شده به عصب وجود داشته باشد.
• ترمیم تاندون یا رباط: گاهی اوقات عمل جراحی برای ترمیم پارگی و کشیدگی تاندون مچ دست مورد استفاده قرار می گیرد.
