اگرچه پا درد عموماً پی‌آمد بروز سانحه و صدمه دیدن است، اما گاهی درد پا در ابتلا به عارضه‌ها یا دلایل غیر تروماتیک (بدون ضربه دیدن) ریشه دارد. پا درد گاهی از آسیب یا التهاب هر یک از ساختارهای موجود در پا، مانند استخوان‌ها، مفصل‌ها، عضله‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها (لیگامان‌ها)، رگ‌های خونی، عصب‌ها و پوست ناشی می‌شود. ممکن است درد کف پا ناشی از مشکلات پاشنه پا باشد. معمولاً درد پاشنه به‌تدریج افزایش‌یافته و به‌مرور زمان بدتر می‌شود. اغلب درد این عارضه شدید بوده و زمانی احساس می‌شود که وزن بدن روی پاشنه قرار بگیرد.وجود مشکلی در پا می‌تواند منجر به درد کف پا شود، دردهای کف پا بیماری دردناکی است که ناحیه زیر پا را تحت تاثیر قرار می دهد التهاب بافتی معمولاً علت پا درد است. درد می‌تواند از نقاط دیگری از بدن نیز انتشار یابد و در پا حس شود. بیماری‌های مزمن کمر و پشت بدن نیز می‌تواند علت پا درد و کرختی پا باشد. اتساع شریان ایلیاک (لگنی) و آئورت شکمی نیز در بعضی موارد با پا درد همراه است. لخته شدن خون در سیاهرگ‌های بزرگ واقع در شکم نیز از دیگر علت مواجهه با علائم پا درد و درد ساق پا به شمار می‌رود.
درد پا ممکن است برای کودکان نیز اتفاق بیفتد. درد ساق پا و زانو در کودکان توسط عوامل آسیب‌زا و یا شرایط مختلفی ایجاد می‌شود. با مشاهده علائم زیر در کودک حتما به پزشک مراجعه فرمایید: فلج شدن پا، از دست دادن حس در پا، عدم نبض در پاها، عدم توانایی حرکت مفصل زانو، خونریزی شدید یا غیرقابل‌کنترل، تب بالا (بیشتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد)، یا درد غیرقابل‌کنترل.
علائم و نشانه ها
پا درد بسته به عارضه، اختلال یا بیماری اصلی و زیربنایی می‌تواند با علائم دیگری نیز همراه باشد. در صورت تب داشتن، پا درد احتمالاً پی‌آمد عفونت یا التهاب است. درد پای ناشی از آرتریت (التهاب مفصل) نیز با سفتی، خشکی و کاهش دامنه حرکتی همراه است. بروز درد در مچ پا و مفصل ران و درد کشاله ران نیز شایع است.که در صورت بروز علائم برای درمان درد کشاله ران، مفصل ران و پا به پزشک مراجعه نمود.
پا درد گاهی اوقات با علائم زیر همراه است:
- خستگی مزمن
- تب
- درد مفصل
- کاهش دامنه حرکتی مفصل
- برآمدگی پوستی
- گشاد شدن سیاهرگ‌ها (نقرس)
پا درد در بعضی موارد با علائم دیگری همراه است که بیانگر ابتلا به عارضه‌ای کشنده است؛ بنابراین در صورت مواجهه با علائم زیر بی‌درنگ به پزشک مراجعه کنید یا با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:
- سرد شدن و رنگ پریدگی پا
- تنفس دشوار
- تب بالا (بالاتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت)
- ناتوانی در راه رفتن یا انداختن وزن روی پا
- درد پس از راه رفتن یا وارد کردن فشار جزیی
- پوست رنگ پریده یا متمایل به آبی (سیانوزیس)
- شنیدن صدای ازجا درآمدن هنگام آسیب دیدن پا
- کرختی و ضعف پیشرونده در پایین پا توأم با از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- رگه‌های قرمز رنگ
- ورم کردن و قرمز و گرم شدن پا
- ایجاد زخم‌هایی روی پا و انگشتان که کاملاً التیام نمی‌یابد.
علت ها و دلایل
درد پا گاهی از گرفتگی عضلانی ناشی می‌شود. گرفتگی پا در حاملگی نیز در زنان شایع است. دلایل متداول گرفتگی عبارت است از:
- از دست رفتن آب بدن یا کاهش میزان پتاسیم، سدیم، کلسیم یا منیزیم خون
- مصرف داروهایی مانند داروهای مدر (ادرار آور) و استاتین‌ها (پایین آورنده کلسترول خون)
- کشیدگی یا خستگی عضلانی ناشی از استفاده بیش از اندازه، ورزش بسیار شدید یا نگه داشتن عضله در موقعیتی خاص به مدت طولانی
آسیب‌های زیر نیز پا درد به دنبال خواهد داشت:
- پارگی یا کشش بیش از اندازه عضله
- ترک مویی استخوان (شکستگی فشاری)
- التهاب تاندون (تاندونیت)
- درد ساق پا در قسمت جلو در اثر استفاده بیش از اندازه (شین اسپلینت) گرچه اغلب درد هایی که در ناحیه ساق بوجود میایند بدنبال ضربه ایجاد میشوند ولی درد ساق علل دیگری هم دارد که ارتباطی به ضربه ندارد. علل درد ساق پا ممکن است در استخوان، مفصل ، عضله یا تاندون باشد و یا ممکن است علت درد در لیگامان ها، عروق، اعصاب یا حتی پوست باشد.
از دیگر علل رایج پا درد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لخته شدن خون (ترومبوز عمیق وریدی) به دلیل استراحت مطلق دراز مدت
- عفونت استخوان (استئومیلیت) یا عفونت پوست و بافت نرم (سلولیت)
- التهاب مفصل‌های پا در اثر ابتلا به نقرس یا آرتریت (التهاب مفصل)
- آسیب عصبی رایج در بیماران مبتلا به دیابت، مصرف کنندگان دخانیات و دائم‌الخمرها.
- گشاد شدن سیاهرگ (واریس)
اما علل با درصد شیوع کمتر عبارت‌اند از:
- تومورهای سرطانی استخوان (استئوسارکوم، سارکوم یوئینگ)
- بیماری پرتس پا ـ ساق پا: کاهش جریان خون در مفصل ران، رشد معمول پا را آهسته یا متوقف می‌سازد.
- تومورها (غده‌های) غیرسرطانی یا کیست‌های استخوان ران (فمور) یا درشت نی (تیبیا) (ورم استخوان)
- درد عصب سیاتیک (درد منتشر شونده در پایین پا) ناشی از لغزش دیسک در کمر و پشت بدن
- لغزش اپی‌فیز (شاخ) سر استخوان ران: متداول در پسران و کودکان ۱۱ تا ۱۵ ساله دارای اضافه وزن
- درد پا و ساق پا یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است. اغلب مادران (حتی کسانی که برای بار چندم باردار شده‌اند) علاوه بر حال بد در صبح، درد کمر، حالت تهوع و استفراغ و ترک‌های پوستی از پا درد در بارداری نیز شکایت دارند. اکثر مادران تصور می‌کنند که درد پا امری عادی است که جزئی از دوران بارداری محسوب می‌شود اما کاملاً هم اینطور نیست. استفاده تکنیک‌های مختلف فیزیوتراپی مانند کفی و کفش طبی، ورزش‌های مناسب و ماساژ پا می‌تواند از مهم‌ترین عوامل برطرف‌کننده این مشکل باشد.
راه ها و روش های درمان
پا درد با توجه به علت اصلی بروز درد درمان می‌شود. درمان درد پا شامل استراحت، کمپرس سرد، بالا گذاشتن پا، استفاده از چوب زیر بغل، بستن باند کشی، محافظ، اسپلینت یا آتل، مسکن‌های غیراستروئیدی ضد التهاب و جراحی می‌شود. برای درمان پا درد ناشی از عفونت از کمپرس گرم و آنتی بیوتیک نیز استفاده می‌شود.
خود مراقبتی
عصب سیاتیک غالباً با استراحت، کمپرس سرد یا گرم، ماساژ، مصرف مسکن و حرکت‌های کششی ملایم بهبود می‌یابد. می‌توان با چند بار قرار دادن کمپرس یخ در روز طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت نخست پس از بروز درد، هر بار به مدت ۲۰ دقیقه، درد و التهاب عضله را کاهش داد. پس از آن دوش آب گرم یا کمپرس گرم به شل شدن عضلات کمک می‌کند. استراحت و خوابیدن کوتاه مدت نیز مجاز است، البته به یاد داشته باشید که استراحت مطلق بیش از چند روز بیش از آن که مفید باشد مضر است. چنانچه علی‌رغم رعایت نکات فوق، درد پس از چند روز بهبود نیافت، به پزشک مراجعه کنید.
دارو
مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)، مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسین، باعث تسکین درد می شود این داروها را می‌توان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد. شل کننده‌های عضلانی نیز برای رفع گرفتگی تجویز می‌شود. پزشک در صورت شدید بودن درد، مسکن و ضد دردی را تجویز می‌کند که می‌توان آن را همراه با NSAIDs یا شل کننده‌های عضلانی مصرف کرد.
تزریق
استروئیدها ورم و التهاب عصب را کاهش می‌دهند. این داروها را می‌توان به صورت خوراکی با کاهش تدریجی میزان دارو طی یک بازه زمانی ۵ روزه مصرف کرد یا این که دارو به طور مستقیم درون ناحیه دردناک تزریق شود. (بخش مربوط به تزریق در فضای اپیدورال و مفصل فاست ملاحظه شود.) استروئیدها درد را به سرعت ظرف ۲۴ ساعت کاهش می‌دهند.
فیزیوتراپی
در اکثر موارد پا درد از بیمار خواسته می‌شود تا از همان ابتدای بروز درد برنامه روزمرّه معمول خود را پی بگیرد و تغییر چندانی در آن ایجاد نکند. فیزیوتراپی علاوه بر این که به بیمار کمک می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن مانند گذشته فعالیت کند، از آسیب دیدگی مجدد نیز جلوگیری می‌کند. متخصص فیزیوتراپی روش صحیح بلند کردن اشیاء و راه رفتن را آموزش می‌دهد و تمرین‌های مخصوصی را برای تقویت و کشش عضله‌های کمر، پا و شکم در نظر می‌گیرد. از ماساژ، اولتراسوند، دیاترمی، گرما و تراکشن (کشش) نیز معمولاً برای مدتی کوتاه استفاده می‌شود. طب سوزنی، درمان دستی یا کایروپراکتیک و یوگا نیز برای بیماران مفید خواهد بود.
عمل جراحی
در صورتی که وضعیت شما شدید یا مستمر باشد، برای درمان بیشتر به یک متخصص ارجاع داده می شوید. پزشک آزمایش‌های تصویر برداری مانند ام ار ای یا سی تی اسکن را برای پیدا کردن علت درد پا انجام می دهد. در صورتی که آزمایش‌ها مشکلی را نشان دهند که با جراحی اصلاح می شود، پزشک جراحی را برای بهبود پا درد تجویز می کند
