آسیب دیدگی مینیسک یکی از علل شایع زانو درد است و بسیاری از افراد به علت این بیماری، مجبور به انجام عمل جراحی آرتروسکوپی می‌شوند. اما انجام این عمل جراحی ضروری است؟ آیا تمام آسیب دیدگی‌های مینیسک با یک روش درمان می‌شوند؟ در واقعیت، از عوامل متعددی برای تعیین درمان ایده‌آل پارگی و آسیب دیدگی مینیسک استفاده می‌شود. برخی از این عوامل عبارتند از سن بیمار، نتایج درمان‌های غیر جراحی و شدت آسیب دیدگی که نسبی و یا در حد پارگی مینیسک باشد. در مجموع، نوع پارگی مینیسک می‌تواند در تعیین روش درمانی موثر باشد. آسیب دیدگی مینیسک در شش دسته طبقه بندی می‌شود.
انواع پارگی مینیسک
پارگی ناقص و درونی:
این نوع آسیب دیدگی مینیسک را به طور معمول در عکس برداری با MRI می‌توان مشاهده کرد. در گوشه بالایی سمت چپ تصویر مشاهده می شود، به طور معمول پارگی درون عضلانی در حین عمل جراحی طبیعی است. این حالت اغلب نشانه‌ای از تغییرات دژنراتیو زودرس در بافت مینیسک است، اما به ندرت نشانه مشکل حادی هستند. پارگی‌های ناقص و درونی مینیسک معمولا آسیب‌هایی پایدار هستند و به طور کلی نیازی به درمان جراحی ندارند. با گذشت سن، در همه افراد از 20 یا 30 سالگی، تغییرات داخلی در بافت مینیسک در تصاویر MRI دیده می‌شود.
پارگی شعاعی:
پارگی‌های شعاعی مینیسک که در وسط ردیف بالای تصویر قرار دارند، شایع‌ترین نوع آسیب دیدگی مینیسک هستند. این پارگی‌ها درون ناحیه انحنایی مینیسک قرار دارند، جایی که هیچ خونرسانی به آن وجود ندارد و بنابراین احتمال بهبودی آنها کم است.
بنابراین، هنگامی که این پارگی‌ها نیاز به جراحی پیدا می‌کنند، معمولا تنها گزینه قابل استفاده این است که قسمت آسیب دیده مینیسک را تخلیه کنید.
پارگی افقی:
پارگی افقی پارگی است که اغلب قابل درمان است. در گوشه بالا و سمت راست تصویر، یک پارگی افقی در امتداد الیاف اطراف مینیسک دیده می‌شود. به جای از بین بردن بخش آسیب دیده مینیسک، ممکن است دو لبه پارگی افقی بتوانند به هم جوش بخورند. کلید تعیین درمان این نوع پارگی محل آن است. اگر پارگی در بخش عروقی مینیسک واقع شده باشد (در نزدیکی لبه بیرونی)، پتانسیل بهبودی وجود دارد و در نتیجه ترمیم می‌شود. اما هنگامی که بیشتر به سمت مرکز قرار داشته باشد، این پارگی‌ها حتی اگر ترمیم هم شوند بهبود نمی‌یابند.
پارگی آویزان:
پارگی منافذ مینیسک که در گوشه پایین و سمت چپ تصویر قرار دارد، یک الگوی غیر معمول از پارگی مینیسک است. در شرایطی که پارگی آویزان مینیسک باعث ایجاد علائم زانو درد می‌شود، می توان بخش آویزان مینیسک را بدون برداشتن بافت چندان زیادی حذف کرد.
پارگی پیچیده:
پارگی پیچیده به این معنی است که ترکیبی از الگوهای مختلف پارگی وجود دارد. در وسط تصویر و در ردیف پایین، پارگی پیچیده شامل الگوهای پارگی شعاعی و افقی می‌شود. به علت ماهیت پیچیده این پارگی، معمولا این نوع آسیب دیدگی مینیسک را نمی‌توان درمان کرد. در بعضی از شرایط غیر معمول، بخشی از مینیسک پاره شده را می‌توان برداشت، در حالی که بخش‌های دیگر آن را می‌توان ترمیم کرد.
پارگی دسته سبدی شکل:
در این نوع آسیب دیدگی، پارگی افقی در بخش بزرگی از مینیسک اتفاق افتاده است. این پارگی اغلب باعث می‌شود هنگامی که به بخش آسیب دیده مینسک دست می‌خورد، زانو حرکت کند. پارگی‌های دسته سبدی اغلب نیاز به درمان فوری با جراحی دارند تا بتوان زانو را دوباره خم کرد.
محل پارگی
علاوه بر توصیف نوع پارگی، اغلب به کمک MRI و گزارش‌های جراحی محل پارگی را می‌توان توصیف کرد. پارگی در بخش‌های قدامی کمتر شایع است که در جلوی مینیسک قرار دارند. در صورتی که پارگی در بخش عقبی بسیار شایع‌تر است که در پشت مینیسک قرار دارند. پارگی‌های مرکزی نیز در سمت داخلی مینیسک قرار می‌گیرند. این بخش از مینیسک فاقد خون رسانی عروقی است و بنابراین قابل ترمیم نیست. اشکال محیطی آسیب دیدگی بیشتر در خارج از مینیسک قرار دارند و این نوع پارگی‌ها گاهی اوقات می‌توانند ترمیم شوند.
علل
اغلب، پارگی مینیسک ناشی از آسیب دیدن حاد زانو است، که معمولا به دلیل حرکات ناگهانی زانو در هنگام نشستن یا افتادن در طول فعالیت‌های ورزشی اتفاق می‌افتند. برخی از ورزش‌هایی که باعث افزایش خطر ابتلا به آسیب دیدگی مینیسک می‌شوند عبارتند از:
- فوتبال
- بسکتبال
- بیسبال
- اسکی
- کشتی
اما آسیب دیدگی‌های مینیسک ممکن است به علت تغییرات دژنراتیو (تغییرات ناشی از سایش و پارگی) (استئوآرتریت زانو) نیز رخ دهند. با افزایش سن افراد، مینیسک آنها ضعیف و شکننده‌تر می‌شود و آسیب می‌بیند. حرکات روزمره مثل بلند شدن غلط از پشت صندلی می‌تواند صدمه‌ای را ایجاد کند که سبب ایجاد پارگی و آسیب دیدگی مینیسک می‌شود.
علائم پارگی مینیسک
نشانه‌های پارگی مینیسک ممکن است برای هر فردی متفاوت باشد، اما برخی از شایع‌ترین نشانه‌های آن عبارتند از:
- درد در مفصل زانو: معمولا در ناحیه داخل (مدیاال)، یا خارج (لبه) یا پشت زانو است.
- ورم
- گرفتن یا قفل شدن مفصل زانو
- محدود شدن حرکات و ناتوانی در باز کردن کامل زانو
- لنگیدن
علائم آسیب دیدگی مینیسک بسیار شبیه سایر مشکلات و بیماری‌ها است. در نتیجه همیشه برای تشخیص آن باید به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص آسیب دیدگی مینیسک
اگر مشکوک به پارگی مینیسک باشید، ارتوپد شما یک تاریخچه پزشکی کامل و تست از زانو انجام خواهد داد و همچنین می‌تواند از اشعه ایکس و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تایید تشخیص و ارزیابی بیشتر مفصل زانو استفاده کند:
اشعه ایکس
اشعه ایکس یک آزمایش تشخیصی است که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت‌ها، استخوان و اندام‌های داخلی استفاده می‌کند. هنگامی که تصویر اشعه ایکس استاندارد به اندازه کافی دقیق نباشد، اشعه ایکس همراه با کنتراست رنگ ممکن است مورد استفاده قرار گیرد تا بررسی مفصل زانو یا ران بهتر انجام گیرد.
MRI
MRI یک روش تشخیصی است که ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، رادیوفرکانس و یک رایانه است و برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می‌شود؛ عکس‌های MRI اغلب می‌تواند آسیب یا بیماری را در رباط یا عضلات اطراف آن ایجاد کند.
درمان پارگی مینیسک
درمان مخصوص پارگی مینیسک توسط دکتر شما بر اساس این موارد تعیین می‌شود:
- سن شما
- سلامت کلی و تاریخچه پزشکی
- شدت آسیب شما چقدر است؟
- چقدر می‌توانید داروها، عمل و درمان‌های خاص را تحمل کنید
- مدت زمان لازم برای بهبودی
- نظر یا اولویت شما
گزینه‌های غیر جراحی
درمان اولیه پارگی مینیسک شامل پروتکل R.I.C.E می‌باشد:
- استراحت به همراه فعالیت اصلاح شده
- یخ یا کمپرس سرد روی زانو خود بگذارید، هر مرتبه به مدت 15 تا 20 دقیقه، و این کار را چند بار در روز تکرار کنید.
- برای جلوگیری از تورم اضافی، زانوی خود را با یک بریس یا زانو بند بپوشانید تا از تورم اضافی جلوگیری شود.
- در هنگامی که از کمپرس یخ استفاده می‌کنید یا در هنگام استراحت پا را از سطح قلب خود بالاتر بیاورید.
به منظور کاهش درد و تورم، پزشک ممکن است مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی خوراکی (NSAID) را به شما توصیه کند. گاهی اوقات تزریق استروئید (کورتیزون) به مفصل زانو به منظور کاهش التهاب و کاهش درد صورت می‌گیرد.
درمان فیزیکی و ورزش برای رفع آسیب دیدگی مینیسک زانو
اغلب درمان‌ها با فیزیوتراپی شروع می‌شود: کشش عضله همسترینگ، کشش فلکسور لگنی، تقویت چهار سر ران، حرکات بیومکانیکی صحیح را برای کمک به رهایی فشار وارد شده به زانو فراهم می‌کند و فرصتی برای درمان را ایجاد خواهد کرد. شما باید در حین راه رفتن به پاهای خود نگاه کنید تا اطمینان حاصل شود که هیچ خمیدگی وجود ندارد و در صورت وجود، مراجعه به یک ارتوپد ممکن است راهکار مفیدی باشد. در واقع تلاش و هدف اصلی، یادگیری بیومکانیک حرکتی صحیح است. در طول مسیر درمان، گاهی اوقات استفاده از داروهای خوراکی می‌تواند برای کنترل درد و کاهش میزان التهاب مفید باشد. بعضی از شیوه‌های غیر فعال وجود دارند که می‌توانند همراه با فیزیوتراپی انجام شوند مانند اولتراسوند، محرک‌های الکتریکی و ماساژ درمانی که به کنترل درد و به کاهش میزان التهاب کمک می‌کنند.
تزریق برای درمان آسیب دیدگی مینیسک
گاهی اوقات اگر درد با فیزیوتراپی و گذشت زمان بهبود نیابد، انجام تزریق به داخل زانو با استفاده از یکی از داروهای متداول می‌تواند مفید باشد تا بتوانید التهاب را کنترل کرده و حرکت عضله را تسهیل کنید. این بستگی به ماده‌ای دارد که برای شما تزریق می‌شود . شما می‌توانید به زانو استروئید تزریق کنید؛ استروئید یک ضد التهاب قوی است که به کاهش التهاب کمک می‌کند. این تزریق آسیب دیدگی مینیسک را برطرف نمی‌کند، بلکه فقط التهاب را از بین می‌برد.
اگر فرد به علت درد نتواند حرکات فیزیوتراپی را انجام دهد یا در صورت انجام تمرینات و سایر توصیه‌ها، التهاب از بین نرود، پس از تزریق برخی از استروئیدها به زانو، فرصت مناسبی فراهم می‌شود که در طی آن شخص می‌تواند تمرینات فیزیوتراپی را بیشتر انجام دهد و بر روی بیومکانیک حرکتی خود کار کند زیرا درد تا چند ماه یا یک سال بعد به سراغش نمی‌آید.
جراحی
تا وقتی علائم اولیه پارگی مینیسک مکانیکی هستند، جراحی بهترین نتایج را نشان خواهد داد. این بدان معنی است که پارگی مینیسک موجب احساس گرفتن یا قفل شدن زانو می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی پارگی مینیسک تنها موجب درد می‌شود، نتایج جراحی ممکن است به این اندازه قابل اعتماد و مفید نباشد.
سه نوع جراحی رایج برای درمان پارگی مینیسک وجود دارد:
ترمیم مینیسک
ترمیم مینیسک یک روش جراحی برای ترمیم مینیسک آسیب دیده است. ترمیم مینیسک می‌تواند آناتومی زانو را به حالت طبیعی بازگرداند و زمانی که موفقیت آمیز باشد اثرات طولانی مدت بهتری خواهد داشت. با این حال، ترمیم مینیسک یک عمل جراحی است، و دوره نقاهت طولانی دارد و به دلیل محدودیت خونرسانی به مینیسک، همیشه امکان پذیر نیست.
پیوند مینیسک
پیوند مینیسک شامل قرار دادن مینیسک یک فرد اهدا کننده (فوت شده) به فردی است که مینیسک خود را از دست داده است. بیمار ایده آل برای پیوند مینیسک، فردی است که مینیسک خود را برداشته و سپس درد زانوی وی شروع شده است. پیوند مینیسک برای پارگی حاد مینیسک انجام نمی‌شود، بلکه زمانی انجام می‌شود که برداشتن مینیسک باعث درد مداوم زانو می‌شود.
آرتروسکوپی
آرتروسکوپی زانو، یک روش کمتر تهاجمی می‌باشد که اغلب برای درمان آسیب دیدگی و پارگی مینیسک استفاده می‌شود. در طی آرتروسکوپی، یک لوله کوچک، نور و آرتروسکوپ از طریق یک برش کوچک به داخل مفصل وارد می‌شود. سپس تصاویری از داخل زانو بر روی یک صفحه نمایش داده می‌شود که به پزشک اجازه می‌دهد تا بخشی از مینیسک را بردارد. برای حفظ سلامتی زانو در بیماران جوان، حفظ حداکثر مینیسک ممکن است لازم و ضروری باشد. هنگامی که مینیسک ترمیم می‌شود، بخیه کردن بافت‌ها برای نگهداری لبه مینیسک، انجام می‌شود. درمان آسیب دیدگی‌های مینیسک در کودکانی که با آرتروسکوپی تحت درمان قرار می‌گیرند بهتر از سایر گزینه‌های درمانی اثر دارد.
سوالات متداول
چگونه می‌توانم از مینیسک پیشگیری کنم؟
پیشگیری از آسیب دیدگی‌های مینیسک بسیار سخت است زیرا معمولا در نتیجه یک حادثه اتفاق می‌افتد. اما برخی از اقدامات احتیاطی ممکن است خطر آسیب دیدگی زانو را کاهش دهد. شما باید:
- ماهیچه‌های ران خود را با ورزش منظم قوی نگه دارید.
- قبل از انجام ورزش بدن خود را به آرامی گرم کنید.
- به بدن خود در بین تمرینات ورزشی استراحت دهید. خستگی عضلات می‌تواند خطر آسیب دیدگی را افزایش دهد.
- اطمینان حاصل کنید که کفش‌های شما به اندازه کافی مقاوم هستند و سایز مناسبی دارند.
- حفظ انعطاف پذیری.
- هرگز شدت تمرینات خود را ناگهان افزایش ندهید. بلکه توصیه می‌شود این تغییرات را به آرامی انجام دهید.
چرا مینیسک مهم است؟
مینیسک، به علت عملکرد توزیع وزن، مانع از ایجاد تنش بیش از حد در ناحیه مفاصل می‌شود. اگر نیروهای وارد شده در حین راه رفتن به طور مداوم بر روی یک ناحیه کوچک مفصل متمرکز شوند، غضروف مفصلی با گذشت زمان، بیش از حد ساییده خواهد شد.
آیا پارگی مینیسک با سایر آسیب دیدگی‌ها مرتبط است؟
پارگی مینیسک اغلب تا 80٪ با آسیب‌های رباط صلیبی قدامی (ACL) مرتبط است. علاوه بر این، آسیب به سایر رباط‌های اطراف زانو می‌تواند در هنگام پارگی مینیسک اتفاق بیفتد. مینیسک داخلی و جانبی (خارجی) به طور مساوی درگیر هستند.
دوره نقاهت پس از جراحی مینیسک چگونه است؟
پس از اصلاح پارگی‌های مینیسک، زانوی شما باید تا 3 ماه محافظت شود. به طور کلی تحمل هیچ وزنی (راه رفتن) را تا 4 هفته اول بعد از عمل جراحی نباید تجربه کنید، سپس در حالیکه بریس باید پوشیده شود، قدرت تحمل وزن به تدریج افزایش می‌یابد. در هفته ششم پس از عمل جراحی بریس برداشته می‌شود و اجازه راه رفتن طبیعی به شما داده می‌شود. در صورتی که زانو به طور مناسب بهبود یافته باشد، فعالیت‌هایی نظیر دویدن و پریدن از ماه سوم پس از عمل آغاز می‌شود.
هنگامی که ترمیم مینیسک امکان پذیر نباشد، منطقه پاره شده در حین عمل جراحی حذف می‌شود. از آنجا که مینیسک لازم نیست خیلی سریع بهبود یابد، پس تحمل وزن نیز ایرادی ندارد. فعالیت‌هایی نظیر پرش و دویدن به طور معمول از 2-4 هفته پس از عمل ترمیمی امکان پذیر است و مدت کمی بعد از آن ورزش کردن را نیز می‌توان از سر گرفت.
