فیبرومیالژیا یا درد مزمن عضلات شرایطی است که با درد و ناراحتی در عضلات، تاندون ها و مفاصل تمام بدن و بطور خاص ستون فقرات همراه است. در بعضی افراد مبتلا به فیبرومیالژیا، تغییرات قابل توجه در مواد شیمیایی بدن و عملکرد اندام ها مشاهده می شود. این تغییرات می تواند عامل اصلی مشاهده علائم خاص در فرد مورد نظر باشد. به هر حال، این مشکل با آسیب دیدگی عضله، عصب، یا مفصل، درمان نامناسب مشکلات عضله، یا ابتلا به بیماری های خاص ارتباط ندارد. علاوه بر این، افراد دچار این مشکل در معرض ریسک بالاتر ابتلا به سایر بیماری های عضلانی اسکلتی نیستند.
علت ها و دلایل
تا کنون هیچ علت مشخصی برای درد فیبرومیالژیا شناسایی نشده است، اما علائم این بیماری معمولاً بعد از یک آسیب دیدگی فیزیکی یا احساسی مشاهده می شود. علاوه بر این، مسائل ژنتیک و عفونت نیز می تواند باعث ایجاد درد فیبرومیالژیا شود. محققان اعتقاد دارند یک فرآیند به نام حساس شدگی مرکزی دلیل ایجاد علائم دردناک برای بیمار است و باعث می شود افراد مبتلا به فیبرومیالژیا دارای آستانه درد به نسبت پایین تر در مقایسه با سایر افراد باشند. در واقع حساس شدگی مرکزی باعث می شود حساسیت مغز به سیگنال های عصبی افزایش پیدا کند. تحقیقات جاری انجام شده در این حوزه نشان می دهد افراد مبتلا به این بیماری دارای سطح بالاتری از یک ماده شیمیایی به نام عامل P هستند. علاوه بر این، یک ماده شیمیایی دیگر به نام سروتونین در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا پایین تر است. با تحریک عصب به صورت مکرر، این بیماری می تواند باعث ایجاد تغییر در وضعیت مغز و فرآیند پردازش سیگنال های درد شود. این تغییرات در نهایت می تواند باعث ایجاد اختلال در درک مغز نسبت به درد در بیماران مبتلا به فیبرومیالزیا و حساسیت بسیار بالای آنها به سیگنال های درد شود.
عوامل خطر برای فیبرومیالژیا چیست؟
عوامل خطر شناخته شده برای فیبرومیالژیا عبارتند از:
- سن. فیبرومیالژیا می‌تواند در همه سنین از جمله کودکان رخ دهد. با این حال، بیشتر افراد در سنین میانسالی دچار این بیماری می‌شوند و هرچه سن افراد بیشتر شود احتمال ابتلا به این بیماری در آنها بیشتر خواهد شد.
- لوپوس یا آرتریت روماتوئید. اگر مبتلا به لوپوس یا آرتریت روماتوئید (RA) هستید، به احتمال زیاد به فیبرومیالژیا مبتلا خواهید شد.
برخی دیگر از عوامل نیز به طور ضعیفی به شروع فیبرومیالژیا مرتبط هستند، اما تحقیقات بیشتری برای اثبات واقعی بودن آنها لازم است. این عوامل خطر احتمالی شامل موارد زیر است:
- جنسیت. احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا در زنان دوبرابر مردان است.
- حوادث استرس زا یا آسیب‌زا، مانند تصادفات رانندگی، اختلال اضطراب پس از حادثه (PTSD).
- صدمات تکراری. صدمات ناشی از فشار مکرر روی مفصل، مانند خم شدن مکرر زانو.
- بیماری (مانند عفونت‌های ویروسی).
- سابقه خانوادگی.
- چاقی
علائم و نشانه‌های فیبرومیالژیا چیست؟
شایع ترین علائم فیبرومیالژیا عبارتند از:
- درد و سفتی در تمام بدن.
- احساس موفتگی و خستگی.
- افسردگی و اضطراب.
- مشکلات خواب
- مشکلات تفکر، حافظه و تمرکز.
- سردرد، از جمله میگرن.
سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در دست و پا.
- درد در صورت یا فک، از جمله اختلالات فک که به عنوان سندرم مفصل گیجگاهی فکی شناخته می‌شود (به عنوان TMJ نیز شناخته می‌شود).
- مشکلات گوارشی مانند درد شکم، نفخ، یبوست و حتی سندرم روده تحریک‌پذیر (که به عنوان IBS نیز شناخته می‌شود).
عوارض فیبرومیالژیا چیست؟
فیبرومیالژیا می‌تواند باعث درد، ناتوانی و کیفیت پایین زندگی شود. بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است عوارضی مانند موارد زیر را تجربه کنند:
- بستری بیشتر. اگر فیبرومیالژیا دارید، دو برابر بیشتر از افرادی که فیبرومیالژیا ندارند در بیمارستان بستری خواهید شد.
- کیفیت پایین زندگی. زنان مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است کیفیت پایین زندگی را تجربه کنند.
- میزان افسردگی بیشتر. بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا بیش از 3 برابر بیشتر از بزرگسالانی که فیبرومیالژیا ندارند افسردگی را تجربه خواهند کرد. غربالگری و درمان افسردگی بسیار مهم است.
- مرگ و میر بیشتر در اثر خودکشی و جراحات. میزان مرگ و میر ناشی از خودکشی و جراحات در بین بیماران فیبرومیالژیا بیشتر است، اما به طور کلی مرگ و میر در بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا مشابه جمعیت عمومی است.
- نرخ بالاتر ابتلا به سایر بیماری‌های روماتیسمی. فیبرومیالژیا اغلب با انواع دیگری از آرتروز مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، اریتماتوز لوپوس سیستمیک و اسپوندیلیت آنکیلوز همراه است.
تشخیص
تشخیص ابتلا به فیبرومیالژیا بر اساس ترکیبی از فاکتورهای مختلف انجام می شود که این فاکتورها به شرح زیر هستند:
- اطلاع از سابقه کامل بیماری و انجام معاینات فیزیکی به منظور حذف سایر بیماری های احتمالی که می توانند علائم مشابه این بیماری را داشته باشند. برای مثال از این بیماری ها می توان از آرتریت روماتوئید، التهاب عضلانی، بورسیت و یا تاندونیت نام برد.
- بررسی وجود درد گسترده در نواحی مختلف بدن به همراه بعضی از سایر علائم ابتلا به فیبرومیالژیا.
- بررسی وجود نواحی بسیار حساس (نقاط حساس) در بدن فرد. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا با حساسیت غیر عادی در هنگام وارد شدن فشار اندک به بسیاری از نقاط بدن خود مواجه می شوند.
راه ها و روش های درمان
معمولاً، روش های درمان فیبرومیالژیا شامل دارو درمانی و خود مراقبتی است. در این حالت تاکید بر حداقل کردن علائم بیماری و بهبود وضعیت سلامتی فرد است. توجه داشته باشید که هیچ روش درمانی مشخصی نمی تواند برای همه علائم بیماری مورد استفاده قرار گیرد. در این حالت متخصصان کنترل درد می توانند تمام انواع دردهایی که در نتیجه فیبرومیالژیا ایجاد شده است را درمان نمایند. به هر حال قبل از زمان بندی ملاقات با یک متخصص در این حوزه، مطمئن شوید که فرد مورد نظر دارای تخصص در درمان این بیماری است، زیرا بسیاری از متخصصان نمی توانند این نوع خاص از دردها را درمان نمایند.
دارو درمانی
دارو درمانی می تواند به کاهش درد ناشی از فیبرومیالژیا و بهبود وضعیت خواب فرد کمک کنند. داروهای قابل استفاده در این حالت به شرح زیر هستند:
- داروهای مسکن درد: داروهای مسکن همچون استامینوفن (تیلنول و سایر داروهای مانند آن)، ایبو پروفن (آدویل، مورتین IB، و سایر داروهای مانند آن) یا ناپروکسین سدیم (آلیو و سایر داروهای مانند آن) می توانند به کاهش علائم بیماری کمک موثر کنند. پزشک می تواند برای بیمار داروهای مسکن قوی تر همچون ترامادول (آلترام، کان زیپ) را نیز تجویز نماید. در این حالت بهتر است داروهای مخدر برای بیمار استفاده نشود، زیرا مصرف این داروها می تواند باعث وابستگی فرد به دارو شده و یا حتی درد بیمار را با گذشت زمان تشدید نماید.
- داروهای ضد افسردگی: دولوکستین (سیمبالتا) و میلناسیپران (ساولا) نیز می توانند به کاهش درد و خستگی ایجاد شده به خاطر فیبرومیالژیا کمک موثر کنند. علاوه بر این برای بهبود وضعیت خواب فرد، پزشک ممکن است داروهای آمي تريپتيلين یا فلوکستين (پروزاک) برای بیمار تجویز نماید.
- داروهای ضد تشنج: داروهای ساخته شده به منظور درمان بیماری صرع معمولاً می توانند برای کاهش انواع خاص درد مفید باشند. داروی گاباپنتین(نيورونتين، گرالیز) گاهی اوقات می تواند در کاهش علائم فیبرومیالژیا سودمند باشد، پره گابالین (لیریکا) اولین داروی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان فیبرومیالژیا است.
- تزریق به نقاط حساس: گاهی اوقات تزریق به نقاط حساس (TPIs) می تواند برای درمان نواحی بسیار دردناک بدن مورد استفاده قرار گیرد. در این روش پزشک یک سوزن کوچک را بطور مستقیم در نقطه حساس وارد کرده و به این ترتیب مواد بی حسی موضعی همچون لیدوکائین یا پروکائین یا کورتیکو استروئید را در محل درد تزریق می کند. انجام این تزریق می تواند باعث ایجاد گرفتگی یا درد در ناحیه مورد نظر شود که این علائم برای چند دقیقه دوام و ماندگاری دارند. به این ترتیب بیماران معمولاً خلاص شدن از درد خود را پس از چند جلسه درمان مشاهده خواهند کرد.
روش های درمان دستی
روش های درمان دستی قابل استفاده برای فیبرومیالژیا به شرح زیر هستند:
- ماساژ: معمولاً ماساژ حرفه ای یکی از روش های درمانی است که بیشترین تاثیر را در بین روش های غیر دارویی بر بهبود درد عضلات ناشی از فیبرومیالژیا دارد. برای استفاده از خدمات ماساژ باید یک فرد متخصص پیدا کرد که بتواند ماساژ آرام و با فشار کم را برای بهبود وضعیت عضلات بر روی بدن انجام دهد.
- درمان دستی استخوان ها: متخصص درمان دستی، فردی است که دارای دانش و تجربه کافی در ارتباط با روش های درمان دستی به منظور کاهش درد عضلات است. برای استفاده از روش ماساژ کانتر استرین (یا اصلاح وضعیت) می توان امکان ریلکس کردن عضلات سفت شده و شل کردن گره هایی که باعث ایجاد درد در نقاط حساس شده را فراهم کرد. علاوه بر این شما می توانید از آموزش های لازم برای انجام بعضی از این روش ها در خانه نیز برخوردار شوید.
- اصلاح وضعیت عصبی عضلانی: عضلات کوچک در نزدیک مفاصل متعدد در ستون فقرات می توانند با ایجاد نقاط حساس میوفاشیال در بدن ارتباط داشته باشند. به این ترتیب استفاده از روش های درمان دستی در ناحیه ستون فقرات و نواحی نزدیک آن می تواند باعث کاهش درد در ناحیه کمر و بهبود بعضی از انواع سر درد شود، هر چند تاثیر ناشی از این مکانیزم درمانی هنوز بطور کامل شناخته شده نیست.
طب سوزنی
این روش درمانی می تواند به کاهش درد و خستگی بیمار کمک کند، اما تاثیر ناشی از این روش بر درمان فیبرومیالژیا ممکن است متفاوت باشد. به این ترتیب لازم است از خدمات یک فرد متخصص که دارای تجربه و دانش کافی در درمان این بیماری است، استفاده شود. تحقیقات انجام شده در این حوزه نشان می دهد استفاده از تکنیک حجامت به همراه طب سوزنی می تواند نتایج بهتری را برای بیمار به همراه داشته باشد. علاوه بر این شما می توانید از طب فشاری چینی و ریلکس کردن عضلات دارای گرفتگی با گرما درمانی در خانه نیز استفاده کنید.
فیزیوتراپی و انجام تمرین های حرکتی
فیزیوتراپی در واقع یک روش درمان دستی است که می تواند درد ناشی از حساسیت بیش از حد نقاط خاص بدن را کاهش دهد. به هر حال، در فیزیوتراپی از روش های مختلف به صورت ملایم و موثر برای درمان مشکلات بیمار استفاده می شود و این روش ها می تواند نقش با اهمیت در کنترل علائم ناشی از فیبرومیالژیا داشته باشد.
امروزه تکنیک های مختلفی برای فیزیوتراپی وجود دارد. در روش های درمانی انفعالی بدن بیمار ریلکس شده و از ماساژ عمیق بافت، گرما درمانی، آب درمانی، تحریک الکتریکی عضله، و امواج مافوق صوت برای درمان استفاده می شود.
برنامه فیزیوتراپی معمولاً با درمان های انفعالی (غیر فعال) شروع می شود. به هر حال، هنگامی که بدن بیمار به مقدار کافی آماده شد، روش های درمان فعال شروع خواهد شد. این روش های درمانی می تواند نقش کلیدی در پایداری، انعطاف پذیری، نیرومندی، و حرکت مفاصل و عضلات مرکزی بدن داشته باشد. استفاده از این روش ها نه تنها می تواند از عود مجدد درد پیش گیری کند، بلکه علاوه بر این می تواند بر سلامت کلی فرد نیز تاثیر داشته باشد. به این ترتیب متخصص فیزیوتراپی با شما بطور نزدیک کار می کند تا بر اساس علائم خاص بیماری و سابقه درمانی شما از یک برنامه مناسب برای بهبود شما استفاده کند.
الکتروتراپی بوسیله دستگاه تنس
تحریک عصب الکتریکی از راه پوست بوسیله دستگاه تنس درمانی است که گاهی اوقات برای درمان درد موضعی یا منطقه‌ای استفاده می‌شود. در طول درمان تنس، الکترودها پالس‌های الکتریکی را به مسیرهای عصبی مجاور منتقل می‌کنند که می‌تواند به کنترل یا تسکین برخی از درد ها کمک کند. تنس اغلب برای درمان آرتروز، درد مزمن و درد بعد از عمل استفاده می‌شود.
درد فیبرومیالژیا محدود به یک ناحیه خاص نیست، بنابراین معمولاً از الکتروتراپی بعنوان یک روش درمانی استفاده نمی‌شود. اما برخی تحقیقات نشان داده اند که تنس ممکن است در کاهش درد در افرادی که فیبرومیالژیا دارند، بخصوص در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند ورزش، موثر باشد.
سوالات متداول
چرا بیماران فیبرومیالژیا خواب آرام ندارند؟
بسیاری از بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا خواب آرام ندارند. درد و اختلال خواب ناشی از فیبرومیالژیا می‌تواند به یک چرخه معیوب تبدیل شود: درد خواب را دشوار می‌کند و کمبود خواب درد را بدتر می کند. با این وجود، غالباً وقتی بیماران بتوانند استراحت خوبی داشته باشند، علائم درد بهبود می‌یابد.
اگرچه به طور کامل درک نشده است، اما به نظر می‌رسد بین خواب و درد ارتباط وجود دارد. مطالعات نشان داده است که بیمارانی که دچار درد بعد از عمل هستند، خواب آنها با کاهش سریع حرکت چشم (REM) مختل شده است، اما با بهبودی و احساس درد کمتر، الگوی خواب آنها به حالت عادی یرمی‌گردد. تصور می‌شود افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است با تغییر موج آهسته خواب خود، عمیق ترین مرحله، تجربه مشابهی داشته باشند.
چرا به نظر می‌رسد که فیبرومیالژیا و افسردگی مرتبط هستند؟
به نظر می‌رسد که فیبرومیالژیا و افسردگی با هم مرتبط هستند. هر دو بیماری در فاکتورهای خطر مشترک هستند و درمان‌های مؤثر برای یک بیماری ممکن است برای دیگری نیز مؤثر واقع شود. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا نسبت به سایر افراد بیشتر از افسردگی و سایر بیماری‌های روانی رنج می‌برند.
آیا فیبرومیالژیا یک بیماری دژنراتیو است؟
طبق تعریف پزشکی بیماری دژنراتیو، “به هر بیماری که در آن زوال ساختار یا عملکرد بافت رخ دهد بیماری دژنراتیو گفته می‌شود.” با این تعریف، فیبرومیالژیا یک بیماری دژنراتیو محسوب نمی‌شود زیرا هیچ مدرکی در مورد زوال واقعی بافت وجود ندارد.
پیش بینی اینکه روند فیبرومیالژیا در هر فرد چگونه پیش خواهد رفت دشوار است. برخی از افراد به تدریج و با گذشت زمان بهبود می‌یابند، در حالی که به نظر می‌رسد در برخی دیگر این بیماری وخیم‌تر می‌شود. فیبرومیالژیا با توجه به ماهیت خود، اوج و فرود زیادی دارد، به این معنی که بعضی اوقات بدتر و گاهی بهتر است. بیشتر بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا با روزهای خوب و بد روبرو می‌شوند. هدف از درمان و کنترل بیماری، افزایش تعداد روزهای خوب و کاهش تعداد روزهای بد است. بیمارانی که در درمان بیماری خود پیشگام هستند و تمام توان خود را در یادگیری درمورد فیبرومیالژیا و مراقبت از آن می‌گذارند و ترکیبات مختلف داروها، درمان‌های مکمل و تنظیم شیوه زندگی خود را امتحان می‌کنند، و مسئولیت مراقبت‌های بهداشتی خود را بر عهده دارند، روزهای خوب بیشتری را تجربه خواهند کرد.
آیا می‌توانم با وجود ابتلا به فیبرومیالژیا کار کنم؟
تخمین زده می شود که 60٪ از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا می‌توانندبه طور تمام وقت کار کنند. در حالیکه کار کردن با فیبرومیالژیا آسان نیست، اما اگر قادر به انجام این کار باشید مزایای مهمی برای شما خواهد داشت. علاوه بر مزایای بارز مالی، کار کردن می‌تواند به احساس خود ارزشی کمک کند، فرصت‌هایی را برای تعامل اجتماعی فراهم کند، چالش‌های فکری ارائه دهد و حتی به دور کردن ذهن شما از بیماری خود در مدت زمانی که روی کار خود تمرکز کرده‌اید، کمک کند.
در بیشتر موارد، اصلاحاتی در کار، برنامه یا فضای کاری شما وجود دارد که می‌تواند توانایی شما در ادامه کار و افزایش بهره‌وری شما را بهبود ببخشد.
آیا آب و هوا بر علائم بیماری تأثیر می‌گذارد و اگر چنین است، چه نوع آب و هوایی برای فیبرومیالژیا بهتر است؟
فقط چند مطالعه در مورد این موضوع انجام شده است، و بیشتر نشان می‌دهد که تغییرات فشار بارومتریک(که هنگام حرکت یک جبهه طوفان رخ می‌دهد) ممکن است علائم بیماری را بدتر کند. علاوه بر این، هوای سرد شدید و بادهای خنک می‌تواند باعث لرز شما شود و این باعث می‌شود عضلات سفت و منقبض شده شما درد بیشتری نشان دهند.
