ورتبروپلاستی چیست؟
ورتبروپلاستی عملی زیرپوستی است که در آن سیمان استخوانی مایع، داخل جسم مهره شکسته‌ی دردناک تزریق می‌شود.
از ورتبروپلاستی برای بیمارانی با شکستگی‌های متراکم مهره‌ها به دلیل پوکی استخوان، تومورهای متاستاتیک یا تومورهای خوش‌خیمی مانند همانژیوم‌های مهره‌ای (تومور خوش‌خیم متشکل از مویرگ‌های خونی) استفاده می‌شود.
روش عمل
این عمل تحت تأثیر مسکن و بدون بیهوشی انجام می‌شود. پیش از شروع، آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی درون‌وریدی به بیمار داده می‌شود.
بیمار به اتاق فلوروسکوپی هدایت می‌شود و به شکم بر روی تخت جراحی مجهز به بالشتک‌هایی در تمام نقاط فشار و نمایشگر استاندارد دراز می‌کشد. به دلیل ستون مهره‌های پوک و خطر شکستگی دنده بالشتک‌های اضافی جهت مراقبت بیشتر از بیمار بر روی تخت قرار داده می‌شود.
سطح انجام عمل در تصویر فلوروسکوپی از عقب به جلو در خط دید قرار می‌گیرد. سپس فلوروسکوپ در موقعیتی غیرمستقیم قرار می‌گیرد تا نمای بیضی شکل پدیکل به حداکثر برسد. دیدن شکل “سگ اسکاتلندی” مانند پدیکل نشان دهنده این است که دستگاه بر روی زاویه‌ای درست تنظیم شده است و نمای قابل دید در نمایشگر مناسب است. مسطح کردن صفحه‌های انتهایی جسم‌های مهره‌ای اهمیت دارد؛ در صورت لزوم، زاویه متمایل به رأس فلوروسکوپ، تصویر بهتری را به دست می‌دهد؛ و به این ترتیب پدیکل درون جسم مهره در تصویر فلوروسکوپی به خوبی مشاهده می‌شود. باید تصویر فلوروسکوپی را آنقدر مایل کرد تا مفصل فاست در میانه‌ی جسم مهره و زائده‌های خارمانند در سمت مقابل کناری قرار گیرند. با انجام این تنظیمات قرار دادن مرکزی سوزن تسهیل می‌شود. هدف مورد نظر در زمان داخل کردن سوزن، ربع دایره‌ی کناری پدیکل در تصویر فلوروسکوپی است.
پوست پس از تعیین محل ورود سوزن بی‌حس می‌شود. برش کوچکی در پوست با تیغ جراحی شماره ۱۱ ایجاد می‌شود تا امکان وارد کردن سوزن بزرگ نمونه‌برداری فراهم شود. سوزن نمونه‌برداری استخوان با قطر ۱۱ از درون برش وارد می‌گردد و با خط سیری مانند “لوله تفنگ” در نمای فلوروسکوپی مایل طبق تصویر نمایشگر جلو می‌رود. نمای مایل، انتهای بدنه سوزن (مقطع) را به شکل دایره‌ای در مرکز پدیکل نشان می‌دهد. به محض برخورد سوزن به استخوان، جاسازی از درون قشر استخوان با حرکت پیچشی سوزن یا ضربه زدن ملایم به سوزن با چکشی ضدّعفونی شده صورت می‌گیرد. قرار دادن سر سوزن در جایگاه دقیق ورود اهمیت بسیار دارد.
در نمای جانبی، سوزن باید در نقطه میانی فوقانی پدیکل به گونه‌ای قرار گیرد که سوزن در نقطه میانی پدیکل پیشروی داشته باشد. سوزن باید در مسیری به موازات لبه‌های فوقانی و تحتانی پدیکل پیش برود. سوزن تا محل تقاطع بخش پیشین و یک سوم جسم مهره جلو می‌رود. پس از قرار گرفتن سوزن، سیمان برای تزریق آماده می‌شود. میزان لازم برای مخلوط شدن بر پایه مشاهدات بالینی از ۷ تا ۸ میلی‌لیتر سیمان تزریقی در جسم مهره‌ای پشت متغیر است. تکپار (مونومر) مایع تیتر می‌شود تا زمانی که به غلظتی خمیردندان مانند برسد. از سیستم‌های انتقال گوناگونی می‌توان برای ساده‌سازی مخلوط کردن و رساندن سیمان و همچنین کاهش گازها استفاده کرد. اگر این سیستم‌ها در دسترس نبودند، سرنگ‌های یک میلی‌لیتری پر می‌شوند و هر بار یکی از آنها سیمان را داخل جسم مهره تزریق می‌کند. تزریق سیمان تحت راهنمایی فلوروسکوپی در نمای کناری انجام می‌شود. زمانی که پخش شدن سیمان از یک سوم پشتی جسم مهره تجاوز کند، تزریق باید متوقف شود. سیمان ظرف یک ساعت سفت می‌شود.
موارد عدم استفاده
۱- مشکل اپیدورال با زخم ترشح کننده
2- اختلالات انعقادی
3- تخریب گسترده مهره
4- متلاشی شدن قابل توجه مهره و باقی ماندن کمتر از ۱/۳ ارتفاع اصلی آن
5- رادیکولوپاتی (گونه‌ای آسیب اعصاب) انتهای بخش پایینی
6- شکستن دیواره پشتی مهره
7- زخم شدن مهره‌های بالاتر از مهره چهارم (T4)
8- ناتوانی بیمار در دراز کشیدن به روی شکم به مدت طولانی
عوارض
احتمال شکستگی تیغه یا پدیکل به دلیل اندازه سوزن نمونه‌برداری وجود دارد. پیش از انجام ورتبروپلاستی پرتونگاری مقطعی رایانه‌ای (CT) با قطر بسیار کم در برآورد احتمال خطر شکستگی مفید خواهد بود. با توجه به حالت عروقی جسم مهره‌ای، خطر بالقوه‌ی انتقال یافتن سیمان به وریدهای ریوی و در نتیجه پدیده‌ی انسداد رگ‌ها وجود دارد.
ضروری است پخش شدن سیمان تحت فلوروسکوپی مستقیم مشاهده شود تا مراقب خروج سیمان از مجرای اپیدورال و یا فورامینال بود. اگر سیمان از مجرای فضای اپیدورال مهره خارج شود، ممکن است فلج جزیی یا کامل پیش بیاید. چنانچه در بیمار کوچک‌ترین علامتی دال بر احتمال فلج شدن به چشم بخورد، باید فوراً تقلیل فشار مؤثر انجام شود تا آسیب به حداقل برسد. این خطر در تخریب مهره‌ی جسم مهره‌ای ناشی از بدخیمی شایع‌تر است.
احتمال دارد نشت میان دیسکی پلی متیل متاکریلات (PMMA) توأم با شکستگی قشر استخوان یا خوردگی صفحه‌های انتهایی مهره‌ها رخ دهد؛ و به این ترتیب مانع تسکین درد گردد. تغییرات فرسایشی ثانویه به علت این نشت پدید می‌آیند، اما به دلیل امید به زندگی کوتاه این بیماران، به آن اهمیت نمی دهند.
ممکن است پلی متیل متاکریلات به دلیل خوردگی قشر جسم مهره‌ای یا سوراخ ایجاد شده توسط سوزن پس از بیرون کشیده شدن به بافت مجاور ستون مهره‌ها نشت کند. پیامد این نشت به داخل عضله کمر، نوروپاتی زودگذر (بیماری اعصاب محیطی) استخوان ران است. صرف نظر از خروج سیمان از مجرای مدّ نظر، ممکن است بیمار از درد درماتومال زودگذر (درگیر شدن قسمتی از پوست که توسط عصب خاصی عصب‌دهی می‌شود) ناشی از شکستگی دنده یا به‌هم فشردگی ریشه اعصاب شکایت کند. دنده بیماران مبتلا به پوکی استخوان احتمال دارد در اثر سرفه شدید بشکند، پس قرار دادن بالشتک‌های لازم بر روی تخت اتاق جراحی ضروری است تا احتمال بروز این عارضه به حداقل برسد.
نویسنده: دکتر مجید حیدریان
