دست‌های انسان ساختاری بسیار ظریف و پیچیده داشته و شامل ۲۷ استخوان هستند. مفاصل و عضلات موجود در دست امکان انجام حرکات سنگین، دقیق، و ماهرانه را به دست‌ها می‌دهند اما دست‌ها در برابر جراحات و زخم‌ها، آسیب پذیر هستند. درد دست انواع و علل مختلفی دارد. درد دست می‌تواند از موارد زیر نشات گرفته باشد:
التهاب، آسیب اعصاب، آسیب‌های حرکتی مکرر، پیچ خوردگی و شکستگی، برخی از بیماری‌های مزمن. بسیاری از بیماری‌ها و شرایطی که باعث درد دست می‌شوند قابل درمان هستند. بسته به علت ایجاد درد، می‌توان از اسپیلنت، کمپرس سرد و گرم، تزریق کورتیزون، داروهای ضد التهابی، فیزیوتراپی و جراحی برای درمان استفاده کرد.
در چه مواقعی برای دست درد باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درد دست علل مختلفی دارد. به طور کلی، هنگامی که فرد درد جدیدی را احساس می‌کند، یا درد قبلی به طور ناگهانی تشدید می‌شود، باید به پزشک مراجعه کند. برخی از مشکلات و بیماری‌های دست به طور تدریجی به وجود می‌آیند. اگر دردی که به تدریج در حال تشدید است شما را آزار می‌دهد به پزشک مراجعه کنید. در هنگام وارد شدن آسیب‌های تروماتیک، به اورژانس یا مرکز مراقبت‌های پزشکی مراجعه کنید تا از محل آسیب عکس رادیوگرافی تهیه شود. ورزش دست نیز به تقویت عضلات محافظ مفاصل دست کمک می‌کند. این کار کمک می‌کند تا فرد بتواند راحت‌تر دست خود را حرکت دهد.
دلایل و نشانه‌های دست درد
دلایل به وجود آمدن درد دست و نشانه‌های آن عبارتند از:
التهاب مفاصل
التهاب مفاصل یکی از علل اصلی درد دست است. التهاب مفصل می‌تواند در هر جایی از بدن اتفاق افتد اما در دست‌ها و مچ دست بیشتر دیده می‌شود. بیش از ۱۰۰ نوع التهاب وجود دارد، اما رایج‌ترین نوع آن آرتروز و رماتیسم مفصلی هستند. آرتروز معمولا در اواخر دوره بزرگسالی دیده می‌شود. به مرور زمان، مفاصل دست دچار فرسودگی و سائیدگی می‌شوند. غضروف مفصلی یک بافت لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را پوشانده و اجازه می‌دهد مفاصل به نرمی روی یکدیگر حرکت کنند. با تحلیل رفتن این غضروف، علائم درد ظاهر می‌شوند. رماتیسم مفصلی یک بیماری مزمن است که بر قسمت‌های مختلف بدن تاثیر می‌گذارد. این بیماری باعث تورم مفاصل، و در نتیجه ایجاد درد و خشکی آنها می‌شود. رماتیسم مفصلی معمولا از دست‌ها و پاها شروع شده و مفاصل یکسانی از هر دو طرف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم التهاب مفاصل
علائم التهاب مفاصل عبارتند از:
- درد خفیف یا سوزش در مفاصل انگشتان یا مچ دست
- احساس درد پس از استفاده زیاد از دست (مثلا محکم در دست گرفتن چیزی یا حرکت مکرر)
- خشکی و درد در هنگام صبح
- تورم اطراف مفاصل
- ایجاد تغییراتی در مفاصل انگشت مجاور (گسترش بیش از حد)
- احساس گرما در محل مفصل آسیب دیده (گرمای ناشی از تورم)
- احساس ساییدگی و سستی اطراف مفاصل انگشت
- کیست‌های کوچک در انتهای انگشتان
سندرم تونل کارپال
تونل کارپال یک مسیر باریک متشکل از رباط و استخوان است که در بالاترین قسمت کف دست، در زیر مچ قرار دارد. تونل کارپال شامل عصب میانی (عصبی که از ساعد تا کف دست می‌رود) و تاندون‌هایی است که مسئول حرکت انگشتان هستند. سندرم تونل کارپال زمانی ایجاد می‌شود که عصب میانی با تنگ شدن تونل کارپال، تحت فشار قرار گیرد. تنگ شدن تونل کارپال ممکن است در اثر ضخیم شدن تاندون‌های آسیب دیده، التهاب، یا هر چیزی که باعث تورم این محل شود، اتفاق افتد. علائم سندرم تونل کارپال به تدریج ظاهر شده و شدت آنها متفاوت خواهد بود.
علائم سندرم تونل کارپال
علائم سندرم تونل کارپال شامل سوزش و خارش مکرر، یا بی حسی همراه با خارش در کف دست و انگشتان می‌باشد. اغلب در اطراف انگشت شست، انگشت اشاره، و انگشت میانی نیز دردی احساس می‌شود. دیگر علائم سندرم تونل کارپال عبارتند از:
- احساس تورم در انگشتان، حتی زمانی که هیچ تورمی وجود ندارد.
- درد در طول شب
- درد و خشکی دست و مچ دست در هنگام صبح
- کاهش قدرت گرفتن اجسام
- مشکل در گرفتن اشیا کوچک و انجام برخی کارها
- تحلیل عضلات پایه شست (در موارد شدید بیماری)
- مشکل در تشخیص حس گرمی و سردی
تنوسینوویت دکوروین
تنوسینوویت دکوروین یک بیماری دردناک است که تاندون‌های اطراف شست را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تورم دو تاندون اطراف پایه شست باعث التهاب فضای اطراف تاندون می‌شود. این التهاب به اعصاب مجاور فشار وارد کرده و باعث درد و بی حسی در اطراف پایه شست می‌شود.
علائم تنوسینوویت دکوروین
دیگر علائم تنوسینوویت دکوروین عبارتند از:
- درد قسمتی از مچ دست که در سمت شست قرار دارد.
- تورم پایه انگشت شست
- مشکل در گرفتن اشیا یا انجام حرکاتی همچون چنگ زدن یا نیشگون گرفتن
- احساس چسبیدگی یا توقف در هنگام حرکت شست
کیست‌های گانگلیون
معمولا کیست‌های گانگلیون دست و مچ دست دردناک نیستند اما ممکن است ناخوشایند باشند. کیست‌های گانگلیون اغلب به صورت یک توده یا برآمدگی بزرگ در پشت مچ دست ظاهر می‌شوند. همچنین ممکن است این کیست‌ها در اندازه‌های متفاوتی در زیر مچ دست، انتهای مفصل انگشت، یا در پایه انگشت ایجاد شوند. این کیست‌ها پر از مایع هستند و به راحتی ظاهر شده، محو شده، یا تغییر اندازه می‌دهند.
علائم کیست گانگلیون
اگر کیست گانگلیون تا جایی بزرگ شود که بر اعصاب نزدیک خود فشار وارد کند، فرد احساس درد، سوزش یا بی حسی در اطراف دست یا مچ دست را تجربه خواهد کرد.
نقرس
نقرس، که نوعی التهاب پیچیده است، یک بیماری بسیار دردناک است که هر شخصی ممکن است به آن مبتلا شود. افراد مبتلا به نقرس دچار حملات درد ناگهانی و شدید در مفاصل خود می‌شوند. نقرس معمولا در پایه انگشت بزرگ ایجاد می‌شود اما ممکن است در هر کدام از پاها، زانوها، دست‌ها، و مچ دست‌ها ایجاد شود.
نشانه‌های نقرس
اگر در دست‌ها یا مچ دست‌هایتان نقرس داشته باشید، حتما دچار حملات درد شدید، سوزش، قرمزی، و حساسیت خواهید شد. نقرس معمولا باعث بیداری افراد در شب می‌شود. ممکن است فرد احساس کند که دست او درون آتش است. تحمل وزن یک ملحفه یا رو تختی برای این افراد غیر قابل تحمل خواهد بود.
لوپوس
لوپوس یک بیماری خود ایمنی است، بدین معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم بدن حمله کرده و به بافت‌های سالم آسیب می‌رساند.
علائم لوپوس
معمولا اولین علائم لوپوس شامل درد و خشکی مفصل می‌باشد. زمانی که لوپوس شدید شود، تمام بدن دچار التهاب می‌شود. این التهاب باعث ایجاد یک لایه نازک در اطراف مفاصل و ضخیم شدن مفاصل شده و منجر به درد و تورم دست‌ها، مچ دست‌ها و پاها می‌شود. دیگر علائم لوپوس عبارتند از:
- درد عضلات
- تب بدون دلیل
- ایجاد راش‌های پوستی قرمز، که معمولا روی صورت ایجاد می‌شوند.
- رنگ پریدگی یا بنفش شدن انگشتان دست‌ها یا پاها
- درد در هنگام کشیدن نفس عمیق
- احساس خستگی
- نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی مشکلی است که باعث بی حسی، درد، و ضعف دست‌ها و پاها می‌شود. نوروپاتی محیطی در دست‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که اعصاب محیطی آسیب ببینند. موارد بسیاری ممکن است به اعصاب محیطی آسیب برسانند که برخی از آنها عبارتند از دیابت، آسیب‌های تروماتیک، عفونت و اختلالات متابولیک. ممکن است نوروپاتی محیطی بر یک یا چند عصب در قسمت‌های مختلف بدن تاثیر گذارد. دست‌ها و مچ دست‌ها دارای اعصاب مختلفی، از جمله اعصاب حسی که اجسام، دما، و درد را احساس می‌کنند و اعصاب حرکتی که حرکت عضلات را کنترل می‌کنند، می‌باشند. نوع و محل درد نوروپاتیک به این بستگی دارد که کدام عصب تحت تاثیر قرار گرفته است.
علائم نوروپاتی محیطی
علائم رایج نوروپاتی محیطی عبارتند از:
- بی حسی، تیر کشیدن، یا سوزش دست‌ها و پاها که به تدریج ظاهر می‌شوند.
- درد شدید، ضربه‌ای، لرزشی همراه با احساس سردی یا سوزش در دست‌ها و پاها
- حساسیت شدید دست‌ها و پاها
- ضعف یا فلج عضلانی
- عدم هماهنگی، افتادن
پدیده رینود
پدیده رینود، که به نام بیماری رینود نیز شناخته می‌شود، باعث بی حسی و سردی قسمت‌های خاصی از بدن (مخصوصا انگشتان دست‌ها و پاها) در هنگام استرس یا قرارگیری در دمای پایین می‌شود. به طور طبیعی، هنگامی که فرد احساس سرما می‌کند، بدن جریان خون به پوست را کاهش داده و گرما را ذخیره می‌کند. این کار از طریق تنگ شدن رگ‌های خونی انجام می‌شود. در افراد مبتلا به بیماری رینود، واکنش بدن نسبت به سرما و استرس بسیار شدیدتر از افراد معمولی است. در این افراد رگ‌های خونیِ دست‌ها بسیار سریع‌تر و بیشتر از حد طبیعی تنگ می‌شود.
علائم بیماری رینود
علائم حملات رینود عبارتند از:
- سردی انگشتان دست‌ها و پاها
- تغییر رنگ انگشتان دست‌ها و پاها (قرمز، سفید، آبی)
- بی حسی یا احساس سوزش، لرزش، و تیر کشیدن
- ایجاد زخم، جراحت، فساد عضو، و آسیب به بافت‌ها (در موارد شدید)
تنوسینوویت استنوز دهنده
تنوسینوویت استنوز دهنده یک بیماری دردناک است و زمانی ایجاد می‌شود که انگشتان یا شست در حالت خمیده بمانند. زمانی که انگشتانتان را حرکت می‌دهید، تاندون‌ها در درون تونل‌هایی به نام غلاف تاندون حرکت لغزشی انجام می‌دهند. زمانی که این تونل‌ها متورم شوند، تاندون دیگر حرکت لغزشی نداشته و به تونل می‌چسبد.
علائم تنوسینوویت استنوز دهنده
اگر دارای انگشت ماشه‌ای هستید، احتمالا در کف دست، در قسمت پایه انگشت، یعنی محل قرارگیری غلاف تاندون، احساس گرما و ضربات تند خواهید داشت. دیگر علائم بیماری عبارتند از:
- احساس ضربه در هنگام خم و راست کردن انگشتان
- باقی ماندن یک یا چند انگشت در حالت خمیده
- خشکی و عدم توانایی صاف کردن انگشت در هنگام صبح
- درد شدید در پایه انگشت
آسیب تروماتیک
آسیب به دست امری کاملا رایج است. ساختار پیچیده‌ی دست بسیار ظریف و آسیب پذیر است. دست‌ها همیشه در معرض خطر قرار دارند. وارد آمدن آسیب به دست در ورزش‌های مختلف، ساختمان سازی و هنگام افتادن بسیار اتفاق می‌افتد. در هر دست ۲۷ استخوان وجود دارد که ممکن است به دلایل مختلف بشکنند. شکستگی‌های دست اگر به درستی درمان نشوند، به خوبی بهبود نمی‌یابند. اگر شکستگی به خوبی بهبود نیابد، ممکن است ساختار و مهارت دست برای همیشه تغییر کند.
روش‌های درمان درد دست
روش‌های درمانی دست درد با توجه به علت آن متفاوتند. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:
درمان خانگی درد دست
- بی تحرکی: کاهش استفاده از دستِ آسیب دیده با استفاده از اسپلینت‌ها یا بریس‌ها باعث محافظت از دست یا انگشتان شده و به کاهش درد کمک می‌کند.
- استراحت و استفاده از یخ: گاهی ساده‌‌ترین روش درمان دست دردهای جزئی، درمان خانگی است. اگر روزانه به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه یخ روی محل قرار داده شود، تورم موجود کاهش می‌یابد. استراحت دادن به دست‌ها در سخن راحت‌تر از عمل است اما اگر این کار انجام شود، زمان مناسب برای بهبودی به دست‌ها داده خواهد شد.
- مصرف داروهایی که بدون نسخه نیز به فروش می‌رسند: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ادویل، یا تیلنول به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند.
فیزیوتراپی
برخی از روش‌های فیزیو تراپی که به کاهش درد دست و بهبود آن کمک می‌کنند عبارتند از:
- لیزر درمانی: لیزردرمانی درد و التهاب را کاهش و دامنه حرکات و قدرت دست را افزایش را داده و احتمال نیاز به جراحی را کاهش می‌دهد. لیزر درمانی با حذف و جلوگیری از افزایش آسیب در بافت، افزایش گردش خون و خون رسانی به محل آسیب، و افزایش انرژی سلولی باعث درمان محل آسیب در سطح سلولی و رفع مشکل می‌شود.
- درمان با اولتراسوند: در اولتراسوند درمانی، امواج صوتی به عمق بافت‌های نرم از جمله عضلات، تاندون‌ها، مفاصل و رباط‌ها رفته و گرمای ملایمی تولید می‌کنند. طرفداران این روش می‌گویند گرمای تولید شده باعث افزایش جریان خون و کاهش سفتی و خشکی محل می‌گردد. مقدار کمی ژل در محل درمان استفاده می‌شود تا دستگاه انتقال دهنده‌ی اولتراسوند بهتر بتواند در محل حرکت کند. سپس دستگاه انتقال دهنده‌ی اولتراسوند با قسمت مورد نظر تماس داشته و به صورت چرخشی روی پوست حرکت داده می‌شود. یک جلسه درمان برای هر قسمت از بدن حدود چند دقیقه طول می‌کشد. در حین درمان ممکن است تنظیمات واحد اولتراسوند با نیاز بیمار تطبیق داده شده و شدت امواج صوتی تغییر کند. بهتر است که دستگاه انتقال دهنده‌ی اولتراسوند به طور مداوم حرکت کند تا یک قسمت از بافت خیلی گرم نشود.
- شاک ویو تراپی: این روش که بدون تردید برای درد دست مفید است برای تجزیه بافت آسیب دیده و بافت‌های زائد اطراف تاندون‌های انگشت و کف دست استفاده می‌شود. زمانی که بافت آسیب دیده از بین رفت، تاندون‌های انگشت به راحتی در غلاف تاندون حرکت کرده و باعث بهبود انگشت آسیب دیده، یا گاهی انگشت ماشه‌ای می‌شود.
تزریق کورتیزون
ابتدا اطراف محل تزریق تمیز می‌شود. همچنین ممکن است پزشک از اسپری بی حسی برای بی حس کردن محل ورود سوزن استفاده کند. در برخی موارد، ممکن است پزشک از اولتراسوند یا از برخی انواع اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی برای مشاهده‌ی نحوه ورود سوزن به درون بدن استفاده کرده و سوزن را در محل مناسب تزریق کند. هنگام ورود سوزن بیمار کمی فشار احساس می‌کند. اگر بیمار احساس ناراحتی داشت باید به پزشک اطلاع دهد. سپس داروی مورد نظر در محل تزریق می‌شود. معمولا شات‌های کورتیزون دارای داروی کورتیکواستروئید برای رفع درد و التهاب به مرور زمان و داروی بی هوشی برای تسکین فوری درد هستند.
جراحی
ممکن است برای ترمیم استخوان‌ها و رباط‌های آسیب دیده انجام فرآیندهای بسیاری نیاز باشد. گاهی از آرتروسکوپی یا دیگر روش‌های جراحی کمی تهاجمی برای درمان التهاب و سندرم تونل کارپال استفاده می‌شود.
ورزش‌های مناسب برای دست درد
ورزش‌های دست به تقویت عضلات محافظ مفاصل کمک می‌کند. تقویت عضلات باعث می‌شود فرد راحت‌تر بتواند حرکات دست را انجام دهد. همچنین، حرکت دست باعث انعطاف‌پذیری رباط‌ها و تاندون‌ها شده و دامنه حرکات و عملکرد دست را بهبود می‌بخشد. نهایتا اینکه، ورزش باعث افزایش تولید مایع سینوویال (مایع مفصلی) می‌شود و مایع سینوویال نیز عملکرد مفصل را بهبود می‌بخشد.
مشت کردن دست
می‌توانید این ورزش بسیار ساده را در هر زمان و هر مکانی که احساس کردید دستتان خشک شده، انجام دهید.
- ابتدا دست چپ و تمام انگشتان را مستقیم نگه دارید.
- سپس به آرامی دست را به سمت مچ خم کرده و انگشت شست را روی بقیه انگشتان قرار دهید. این کار را به آرامی انجام دهید و به دست فشار وارد نکنید.
- اکنون دست را باز کنید تا تمام انگشتان مجددا به حالت اولیه برگشته و کاملا صاف شوند.
- این حرکت را ده مرتبه با دست چپ انجام داده و سپس همین مراحل را با دست راست انجام دهید.
خم کردن انگشتان
در موقعیت حرکت قبل قرار گرفته و دست چپ را مستقیم و بالا نگه دارید.
- انگشت شست را به سمت کف دست خم کنید. چند ثانیه دست را در این حالت نگه دارید.
- انگشت شست را صاف کنید.
- سپس انگشت اشاره را به سمت کف دست خم کنید. چند ثانیه انگشت را در این حالت نگه دارید. سپس آن را صاف کنید.این حرکت را با تمام انگشتان دست چپ انجام دهید. سپس حرکت را به طور کامل با انگشتان دست راست انجام دهید.
خم کردن انگشت شست
- ابتدا دست چپ و تمام انگشتان را صاف نگه دارید.
- انگشت شست را به سمت کف دست خم کنید.
- انگشت شست را بکشید تا به انتهای انگشت کوچک برسد. اگر به انتهای انگشت کوچک نرسید نگران نباشید. فقط تا جایی که می‌توانید انگشت شست خود را بکشید.
- انگشت خود را یک تا دو ثانیه در این حالت نگه دارید و سپس شست را به حالت اول برگردانید.این حرکت را ده مرتبه انجام دهید. سپس همین حرکت را با دست راست انجام دهید.
ساختن حرف’O’
دست چپ و انگشتان را صاف نگه دارید.
- تمام انگشتان را به داخل خم کنید تا سر انگشتان به یکدیگر برسند. انگشتان باید شکل حرف ‘O’ انگلیسی را تشکیل دهند.
- چند ثانیه دست را در این حالت نگه دارید. سپس انگشتان را باز کنید تا به حالت اول برگردند.
- این حرکت را روزی چند مرتبه با هر دست انجام دهید. هر وقت در دستتان احساس درد یا خشکی داشتید می‌توانید این حرکت را انجام دهید.
خم کردن انگشتان روی میز
- دست خود را از سمت انگشت کوچک روی میز قرار دهید به شکلی که شست رو به بالا باشد.
- انگشت شست را صاف نگه داشته و بقیه انگشتان را به سمت داخل خم کنید تا دستتان حرف ‘L’ را تشکیل دهد.
- چند ثانیه دست را در این حالت نگه داشته و سپس انگشتان را صاف کرده و به حالت اول برگردانید.
این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کرده و سپس همین مراحل را با دست راست انجام دهید.
بالا بردن انگشت
دست چپ را به صورت کاملا باز روی میز قرار دهید به نحوی که کف دست رو به پایین باشد.
- از انگشت شست شروع کرده و هر بار یکی انگشتان را از میز بالا آورید.
- هر انگشت را یک تا دو ثانیه بالا نگه داشته و سپس آن را پایین ببرید.
- این حرکت را با تمام انگشتان دست چپ نیز انجام دهید.
پس از اتمام انگشتان دست چپ، حرکت را با دست راست انجام دهید.
کشش مچ
فراموش نکنید که مچ دست نیز ممکن است در اثر التهاب دچار درد و سفتی شود.
- برای ورزش دادن مچ دست، بازوی راست را مستقیم روبروی خود بگیرید به نحوی که کف دست رو به پایین باشد.
- با دست چپ خود به آرامی روی دست راست فشار آورید تا جایی که کششی را در مچ و دست خود احساس کنید.
- این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. سپس همین مراحل را با دست دیگر انجام دهید.
