درد نوروپاتیک نوعی درد مزمن است که معمولاً پیآمد ابتلا به بیماری، عفونت یا آسیبدیدگی است یا همراه با این مشکلات حس میشود. البته درد نوروپاتیک نتیجهی مستقیم هیچ یک از این عاملها نیست. درد عصبی معمولاً از عوارض بیماری یا آسیبدیدگی است. بیماران دچار درد نوروپاتیک از درد سوزشی، تیر کشنده و برقآسا رنج میبرند. درد نوروپاتی برخی بیماران مداوم است و درد عدهای هر از گاه رخ می دهد. بیحسی نیز در این عارضه شایع است. درد نوروپاتیک به مرور زمان بیشتر یا کمتر می شود.
علل درد نوروپاتی
شایع ترین علل درد نوروپاتی را میتوان به چهار گروه اصلی به شرح زیر تقسیم بندی کرد:
تصادف و سانحه
آسیب دیدن بافت، عضله یا مفصل منجر به بروز درد نوروپاتیک میشود. به همین نحو آسیب دیدن و ناراحتیهای کمر، پا و مفصل ران نیز آسیبی درازمدت را به عصبها وارد میکند. ممکن است آسیب اولیه التیام یابد، اما آسیب سیستم عصبی برطرف نمیشود. در نتیجه بیمار تا سالها بعد از سانحه از دردی مداوم رنج میبرد. تصادف یا آسیبدیدگی درگیر کنندهی ستون فقرات نیز به درد نوروپاتیک دامن میزند. فتق دیسک و تحت فشار قرار گرفتن نخاع نیز به فیبرهای عصبی دور ستون فقرات آسیب میزند.
عفونت
عفونت یکی از علل شایع درد نوروپاتیک است. بیماران مبتلا به HIV یا ایدز از دردی رنج میبرند که علت قابل توضیحی ندارد. عفونت سیفلیس نیز با درد سوزشی و تیر کشندهی غیرقابل توضیح همراه است. زونا نیز موجب بروز درد نوروپاتیک مزمن میشود، ویروس آبله مرغان عامل بیماری زونا است.
جراحی
سندرم اندام خیالی نوع نادری از درد عصبی است که بعد از قطع دست یا پا شروع میشود. مغز بیمار، علیرغم قطع شدن عضو همچنان فکر میکند که سیگنالهای درد را از عضو قطع شده دریافت میکند. آنچه عملاً اتفاق میافتد این است که عصبهای نزدیک عضو قطع شده سیگنالهای اشتباهی را به مغز میفرستند. درد اندام خیالی به جز دست یا پا، در انگشتان دست و پا، گوش و دیگر عضوهای جراحی شدهی بدن نیز احساس میشود.
بیماری
درد نوروپاتیک یکی از علائم یا عوارض بیماریها و عارضههای مختلفی مانند ام اس ، میلوم مولتیپل وسرطان است. البته تمام بیماران مبتلا به این عارضهها دچار درد نوروپاتیک نمیشوند، اما برخی از درد عصبی نیز رنج میبرند. دیابت عامل 30 درصد از موارد درد نوروپاتی است. دیابت مزمن بر شیوهی عملکرد عصبها اثر میگذارد. بیماران دیابتی دچار بیحسی و کاهش حسی میشوند که درد، سوزش و گزگز دست و پا و انگشتان را به دنبال دارد. درمان سرطان نیز یکی از علل درد نوروپاتیک است. شیمی درمانی و پرتودرمانی بر سیستم عصبی اثر میگذارد و موجب تولید سیگنالهای درد غیرمعمولی میشود.
علل دیگر
علل دیگر درد نوروپاتی عبارت است از:
- کمبود ویتامین ب
- سندروم تونل کارپال
- مشکلات تیروئید
- مشکلات عصب صورت
- آرتریت ستون فقرات
علائم درد نوروپاتی
علائم تمام بیماران دچار درد عصبی یکسان نیست، در هر حال شایعترین علائم درد نوروپایت عبارت است از:
- درد خنجری، برقآسا و سوزشی
- گزگز و بیحسی یا احساس سوزن سوزن شدن
- درد خود به خودی یا دردی که بدون محرک شروع شده باشد.
- درد ناشی از تحریک یا دردی که در اثر وقایعی، مانند سایش، سرما یا شانه کردن حس میشود، که معمولاً دردناک نیستند.
- احساس کردن یک حس مزمن ناخوشایند یا غیرعادی
- اختلالات خواب یا مشکل داشتن هنگام استراحت کردن
- مشکلات روانی به دلیل تحمل درد مزمن، بیخوابی و دشواری در توصیف احساس ناخوشایند
تشخیص درد نوروپاتیک
پزشک برای تشخیص دادن درد نوروپاتی معاینهی بالینی انجام میدهد و از بیمار میخواهد که علائم را توصیف کند. پزشک سوالاتی را درباره نوع درد، زمان بروز درد یا محرکهای درد میپرسد. همچنین پزشک پرسشهایی را دربارهی عاملهای خطر درد نوروپاتی مطرح میکند و دستور آزمایش خون و تستهای عصبی می دهد.
درمان درد نوروپاتی
روش های درمان درد نوروپاتی عبارتند از:
درمان عصب تحت فشار
به عضو دردناک استراحت بدهید تا دردتان آرام شود
استراحت بهترین درمان برای التیام دادن عصب تحت فشار است. از انجام دادن فعالیتهای تشدید کنندهی درد خودداری کنید و هر نوع فعالیتی را که موجب آسیبدیدگی شده است، متوقف کنید. درد عصب سیاتیک شایعترین نوع درد ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب است. درد سیاتیک از باسن یا پشت بالای ران شروع میشود و تا پایین پا منتشر میشود. اگر دردتان بعد از یک تا سه روز بهبود نیافت، برای معاینه و بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
استفاده از بریس و آتل
شاید لازم باشد که برای بیحرکت نگه داشتن ناحیهی مربوط به عصب تحت فشار از وسایل کمکی استفاده کنید. به این ترتیب عضو استراحت میکند و عصب فرصت التیام یافتن پیدا میکند. دربارهی ضرورت بستن آتل با پزشک معالجتان مشورت کنید یا بخواهید که شما را به متخصص معرفی کنند. متخصص ارتوپد پزشکی است که در زمینههای دردهای عصبی، استخوانی و عضلانی ناشی از مشکلات عصبی تخصص دارد. سندرم تونل کارپال نوعی درد عصبی در مچ دست است که ناشی از استفادهی بیش از حد و نامناسب است. مچبند یا آتل مچ این نوع درد عصبی را تسکین میدهد.
مشاوره با متخصص طب فیزیکی
هرچند عصبهای تحت فشار، کشیده شده و دردناک به مرور زمان و با استراحت کردن التیام مییابد، اما پیشگیری از بروز مشکلات مشابه در آینده بسیار مهم است. بنابراین از پزشک معالجتان بخواهید که شما را به متخصص طب فیزیکی معرفی کنند. متخصص طب فیزیکی تمرینهای مناسب را برای تقویت یا کشش عضلات دور عصب آسیب دیده توصیه میکند. تمرینهای اصلاحی را طبق دستور پزشک انجام دهید و توصیههای متخصص را برای تغییر شیوهی انجام دادن فعالیتها رعایت کنید تا عصب تحریک نشود.
تمرین های مناسب را برای تسکین درد سیاتیک انجام دهید
علاوه بر انجام دادن تمرینهای طب فیزیکی و فیزیوتراپی میتوانید بدن را تقویت کنید تا فشار روی عصب سیاتیک کمتر شود. از پزشک یا متخصص طب فیزیکی بخواهید که تمرینهای ایمنی را به شما آموزش دهد تا از مزایای زیر برخوردار گردید:
- تقویت عضلات مرکزی
- تقویت عضلات کمر و پشت بدن
- افزایش انعطافپذیری عضلات همسترینگ
انعطافپذیرتر کردن مفاصل ران
کرم کاپسایسین
کاپسایسین در فلفل قرمز وجود دارد. استفاده از این ترکیب در کرم باعث احساس گرما در موضع استعمال میشود. کرم کاپسایسین را میتوانید از داروخانه تهیه کنید. کرم را روی ناحیهای بزنید که به طور معمول درد عصبی را در آن ناحیه حس میکنید. البته ممکن است سوزشی را هنگام استفاده از کرم حس کنید. این سوزش به مرور زمان کمتر میشود، اما اگر بعد از مصرف کرم دچار راش، خارش یا سوزش شدید شدید، استفاده از کرم را متوقف کنید.
پچ لیدوکائین
لیدوکائین ناحیهی استعمال را بیحس میکند. پچ لیدوکائین را میتوانید از داروخانه تهیه کنید و آن را طبق دستور مصرف روی ناحیهی درد عصبی قرار دهید تا دردتان تسکین پیدا کند. از عوارض پچ لیدوکائین میتوان به خواب آلودگی یا سرگیجه اشاره کرد.
تغییر دادن عادت ها در دوران بارداری
درد سیاتیک یکی از عوارض شایع بارداری است. اگر درد عصبی سوزشی را در پشت پا حس کردید، ممکن است علت این درد فشاری باشد که نوزاد در حال رشد به عصب سیاتیک وارد میکند. به بانوان باردار توصیه میشود که سبک زندگی و حرکات خود را به گونهای تغییر دهند که درد آرام شود. درد سیاتیک ناشی از بارداری بعد از زایمان برطرف میشود. اگر باردار هستید، توصیههای زیر را رعایت کنید:
- به پهلوی مخالف سمتی که درد میکند، دراز بکشید. برای مثال اگر درد عصبی را در پای چپ حس میکنید، روی پهلوی راست دراز بکشید.
- اشیاء سنگین بلند نکنید.
- سعی کنید که مدت طولانی سرپا نایستید.
- اگر در زمان ایستادن دچار درد میشوید، یک پا را هنگام ایستادن بلند کنید و روی چیزی مانند چهارپایه بگذارید.
- سعی کنید مرتب شنا کنید.
- کیسه سرد یا گرم را روی ناحیهی دردناک بگذارید.
درمان فتق دیسک و دیگر مشکلات ستون فقرات
درمان فشردگی نخاع را با کاهش وزن شروع کنید
فتق دیسک ستون فقرات یا تنگی کانال نخاعی باعث میشود که نخاع تحت فشار قرار بگیرد و در نتیجه درد عصبی در سراسر بدن احساس شود. محل احساس درد به این بستگی دارد که نخاع در کدام قسمت از ستون فقرات تحت فشار قرار گرفته است. اگر دچار تنگی کانال نخاعی یا فتق دیسک هستید، سعی کنید وزنتان را به حد مناسبی برسانید و ثابت نگه دارید. کاهش وزن از طریق رعایت یک رژیم غذایی سالم و با چربی و قند پایین، درد را تا حدی تسکین میدهد.
تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی برای درمان درد عصبی توصیه میشود. چنانچه مشکلات عصبی پیآمد ابتلا به دیابت یا ناراحتیهای ستون فقرات باشد، تحریک الکتریکی درمان موثری خواهد بود. به مدت یک ماه هر روز سی دقیقه از دستگاه TENS (تحریک الکتریکی عصب از روی پوست) استفاده کنید تا درد نوروپاتیک در اثر این تحریک کمتر شود.
جراحی ترمیم دیسک
چنانچه درد نوروپاتیک شدید باشد، جراحی ضرورت مییابد. جراح ستون فقرات میتواند مهرههای آسیب دیده را ترمیم کند، فشار روی نخاع را برطرف کند و درد عصبی را تسکین دهد. دربارهی روشهای مختلف جراحی با پزشک معالجتان مشورت کنید، معمولاً باید رادیوگرافی و احتمالاً سی تی اسکن انجام شود تا مشخص شود که آیا بیمار شرایط لازم را برای جراحی دارد یا خیر. همچنین جراحی به درمان سندرم تونل کارپال شدید یا درد ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصبی کمک میکند که پس از چند ماه بهرهگیری از درمان غیرجراحی برطرف نشده است.
درمان علل نوروپاتی
کنترل کردن قند خون
دیابت علت اصلی درد عصبی، به ویژه نوروپاتی دست و پا است. اگر قند خونتان بالا است، حتماً برای کنترل کردن آن از پزشک کمک بگیرید. با مدیریت مناسب دیابت میتوانید از درد عصبی پیشگیری کنید یا آن را به حداقل برسانید. چنانچه دیابت در خانوادهتان ارثی است، از پزشک معالجتان بخواهید که دستور آزمایش قند خون را تجویز کنند. تغذیه مناسب و تغییر سبک زندگی ایمنترین و سادهترین راه برای پیشگیری از درد عصبی ناشی از دیابت به شمار میرود.
درمان زونا
چنانچه در کودکی دچار آبله مرغان شده باشید، ممکن است به زونا مبتلا شوید. ویروس آبله مرغان که در عصبها زندگی میکند، ممکن است بعد از چند سال دوباره فعال شود و به درد عصبی سوزشی دامن بزند. اگر مبتلا به زونا هستید، به پزشک مراجعه کنید تا داروهای مناسب را برای تسکین علائم تجویز کنند. زونا به مرور زمان برطرف میشود و درد عصبی نیز بعد از آن آرام میشود.
پزشک داروی ضدویروسی برای تسریع روند درمان زونا تجویز میکند. همچنین مسکن مناسب را برای مدیریت درد توصیه میکند.
زونا شبیه به راش تاولهایی است که در یک خط مستقیم ایجاد میشود و با درد، خارش و سوزش همراه است. زونا معمولاً فقط یک سمت از بدن، بالای دندهها را درگیر میکند، البته احتمال دارد که زونا روی دیگر نقاط بدن یا صورت نیز ایجاد شود.
اگر بیشتر از 60 سال دارید، بهتر است واکسن واریسلا زوستر را برای پیشگیری از زونا دریافت کنید.
مصرف دارو برای درمان تبخال
هرپس ویروسی است که در عصبها زندگی میکند، بنابراین حملهی این ویروس باعث بروز درد عصبی میشود. آسیکلوویر یا دیگر داروهای ضدویروسی برای پیشگیری و درمان حملات تبخال توصیه میشود.
آمینو اسید برای تسکین درد عصبی ناشی از شیمی درمانی
بعضی داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان به کار برده میشود، به عصبها آسیب میزند و باعث درد عصبی میشود. با پزشک معالجتان دربارهی مناسب بودن مصرف آمینواسیدهایی مانند استیل ـ ال ـ کارنیتین برای تسکین درد عصبی مشورت کنید. مصرف آمینو اسید عوارضی مانند حالت تهوع و استفراغ را به دنبال دارد.
درمان دارویی نوروپاتی HIV
بسیاری از بیماران HIV از درد عصبی مزمن رنج میبرند. این درد معمولاً در ابتدا به صورت گزگز یا بیحسی در دست و یا پا حس میشود. برای تسکین درد عصبی ناشی از HIV میتوانید داروهای ضدافسردگی، ضددرد یا ضدتشنج را با تجویز پزشک مصرف کنید.
درمان دارویی درد عصبی
مصرف کاربامازپین برای تسکین درد عصب صورت
کاربامازپین نوعی داروی ضدتشنج است که معمولاً برای درمان بعضی گونههای درد عصبی تجویز میشود. از پزشک معالجتان سوال کنید که آیا مصرف این دارو برای شما ایمن و مناسب است یا خیر. مصرف کاربامازپین عوارضی جانبی مانند سردرد، حالت تهوع و آسیب کبد را به دنبال دارد. کاربامازپین به ویژه برای درمان مشکلی عصبی به نام نورالژی عصب سهقلو مفید است. این دارو درد عصبی یک سمت صورت را متوقف میکند.
مصرف داروهای ضدافسردگی
بعضی داروهای ضدافسردگی درد عصبی را تسکین میدهد، بنابراین دربارهی مناسب بودن مصرف این داروها با پزشک معالجتان مشورت کنید. از عوارض جانبی مصرف داروهای ضدافسردگی میتوان به خشکی دهان، تاری دید، یبوست و به سختی ادرار کردن اشاره کرد.
مصرف مسکن
مسکنهای بدون نسخه برای آرام کردن درد عصبی خفیف کافی است. داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAID) مانند ایبوپروفن (ادویل) یا ناپروکسین یا استامینوفن (تایلنول) را امتحان کنید. چنانچه دچار ناراحتیهای کلیه، کبد یا معده هستید، قبل از مصرف داروهای بدون نسخه با پزشک داروساز مشورت کنید. اما اگر دردتان شدید بود و با مصرف مسکن بدون نسخه برطرف نشد، از پزشک معالجتان بخواهید که شما را به متخصص درد معرفی کند تا ایشان مسکنهای قویتری مانند ترامادول یا هیدروکودون تجویز کنند.
تزریق کورتیکواستروئید
تزریق کورتیکواستروئید با توجه به محل و علت درد عصبی توصیه میشود. این دارو التهاب را از بین میبرد و درد را آرام میکند. اگر تحت فشار قرار گرفتن عصب دلیل درد است، درباره مناسب بودن تزریق کورتیکواستروئید با پزشک معالجتان مشورت کنید. این تزریق به تسکین درد عصبی ناشی از ابتلا به عارضههایی مانند دیابت کمکی نمیکند.
