بیرون‌زدگی دیسک امکان دارد در قسمت گردن و یا کمر ایجاد شود. فشار بیشتر بر روی پایین‌ترین دیسک‌های کمری (مهره‌های ۴ و ۵) قرار می‌گیرد. بیشترین میزان آسیب‌دیدگی دیسک‌های کمر در قسمت این دو مهره ایجاد می‌شود. زمانی که فشار وارد بر دیسک‌ها باعث می‌شود تا ماده نرم داخلی دیسک از دیواره خارجی دیسک بیرون بزند، فتق دیسک کمر ایجاد می‌شود.
در بیشتر مواقع ماده داخل دیسک در قسمت پشت بدن، به سمت مرکز یا کنار بیرون زده و بر ساختارهای حساس مانند رباط‌ها و اعصاب نخاعی فشار وارد می‌کند. ورم و التهاب می‌تواند این فشر را افزایش دهد. تحریک ریشه‌های عصبی در قسمت پایین کمر ممکن است باعث بروز سیاتیک و یا علائم آزاردهنده دیگر شود.
خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی، تراپی‌های متعددی توانسته در درمان دیسک کمری مهره ۴ و ۵ مؤثر باشد. با هم تمامی این موارد را بررسی کنیم.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره درمان دیسک کمر و یا رزرو نوبت در مطب دکتر حیدریان با شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۱۹ – ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۲۹ تماس حاصل فرمایید.
علت بیرون‌زدگی مهره‌های ۴ و ۵ کمر
علت بیرون‌زدگی مهره‌های ۴ و ۵ کمر شامل موارد زیر می‌باشد:
- بیرون‌زدگی مهره‌های ۴ و ۵ کمر معمولاً با افزایش سن و ایجاد تغییرات تخریبی بروز می‌کند. کاهش آب نوکلئوس پولپوزوس (بخش مرکزی دیسک) یکی از این تغییرات محسوب می‌شود و باعث کاهش توانایی دیسک جهت تقسیم بار به طور مساوی می‌شود.
- بیرون‌زدگی دیسک می‌تواند باعث تنگ شدن کانال نخاعی شود. وارد شدن فشار بیش از حد بر اعصاب طناب نخاعی باعث بی‌حسی، احساس گزگز و یا ضعف در قسمت اعصاب موجود در ناحیه مهره‌های ۴ و ۵ می‌شود.
- سیاتیک یکی از عوارض شایع بیرون‌زدگی دیسک کمر می‌باشد. سیاتیک باعث ایجاد درد، ضعف، بی‌حسی و احساس گزگز در قسمت باسن، پشت پاها و مچ پا به پایین می‌شود. ضعف حرکتی و تغییر در واکنش نیز ممکن است ایجاد شود.
علائم دیسک کمری مهره‌های ۴ و ۵
دیسک کمر یکی از شایع‌ترین مشکلات مرتبط با کمر محسوب می‌شود و باعث ایجاد درد شدیدی می‌شود. علائم ایجاد شده ناشی از بیرون‌زدگی مهره‌های ۴ و ۵ کمر می‌توانند در زندگی شخص اختلال ایجاد کنند. علائم دیسک کمری مهره‌های ۴ و ۵ شامل موارد زیر می‌باشند:
درد در قسمت پایین کمر
درد اولین نشانه بیرون‌زدگی مهره‌های ۴ و ۵ کمر می‌باشد. امکان دارد درد در قسمت پایین کمر، نزدیک قسمت فوقانی لگن ایجاد شود. این درد در زمان وارد شدن فشار بر عضله نزدیک ستون فقرات (محل فشردگی عصب) افزایش پیدا می‌کند. در زمان عطسه و سرفه نیز امکان دارد درد به صورت ناگهانی افزایش پیدا کند. فعالیت‌های روزانه که نیاز به خم شدن یا نشستن برای مدت طولانی دارند نیز سبب افزایش درد می‌شوند.
ضعف یا درد در قسمت پا
پادردی که معمولاً در اثر دیسک کمری مهره ۴ و ۵ احساس می‌شود به عنوان درد سیاتیک طبقه‌بندی می‌شود. این نوع درد یکی از شایع‌ترین علائمی است که نشان می‌دهد کمردرد می‌تواند ناشی از دیسک کمر باشد. دردی که در پا در امتداد عصب سیاتیک ایجاد می‌شود بسیار ناخوشایند و آزاردهنده است. در چنین مواقعی مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دیسک کمری مهره ۴ و ۵ الزامی می‌باشد.
علائم سیاتیک به موارد بالا محدود نمی‌شوند. امکان دارد علائم خفیف و نامشخص و یا شدید باشند. ممکن است علائم در اثر نشستن برای مدت زمان طولانی و یا در زمان خندیدن، عطسه و یا سرفه تشدید شوند. راه رفتن نیز می‌تواند در افزایش علائم مؤثر باشد.
احساس گزگز و بی‌حسی
در صورتی که دیسک بر اعصاب فشار وارد کند، امکان دارد احساس گزگز، بی‌حسی و یا سوزن سوزن شدن در قسمت مهره‌های ۴ و ۵ ایجاد شود. ممکن است بی‌حسی در یک پا ایجاد شود. در این صورت بی‌حسی در یک طرف باسن و یا پشت زانو ایجاد شده و سپس به ران و مچ پا به پایین گسترش پیدا کند.
در اثر آسیب‌دیدگی اعصاب، درد معمولاً در امتداد قسمت روی پا (مچ پا به پایین) و یا در فضای بین انگشت شست و انگشت دوم پا احساس می‌شود. بسته به وضعیت قرارگیری کمر و پشت بدن امکان دارد احساس گزگز و بی‌حسی به صورت موقتی ایجاد شده و یا ممکن است این علائم دائمی باشند.
تشخیص دیسک کمر
در برخی از مواقع بیرون‌زدگی دیسک در ام آر آی و یا سی تی اسکن تشخیص داده می‌شود ولی دردی وجود ندارد. همچنین درد معمولاً از آسیب‌دیدگی ساختارهای مختلفی ناشی می‌شود. در این صورت امکان دارد مشکل اصلی تشخیص داده نشود و علاوه بر دیسک کمر عارضه‌هایی مانند درگیری مفصل فاست یا مفصل خاجی خاصره‌ای و یا درد ایجاد شده در بافت‌های نرم مانند عضلات و رباط‌ها وجود داشته باشند که با استفاده از سی تی اسکن قابل تشخیص نباشند. التهاب، بی‌ثباتی و یا راستای نامناسب ساختارهای بدن امکان دارد در اسکن قابل مشاهده نباشند. مشاهده و تشخیص مشکلات مرتبط با دیسک کمر توسط اسکن لزوماً به این معنی نمی‌باشند که درد در اثر دیسک کمر ایجاد شده است.
آیا دیسک کمر درمان می‌شود؟
مساله مهم در ارتباط با دیسک کمر عبارتست از این که آیا دیسک کمر درمان می‌شود؟ امکان دارد فتق دیسک شدید به خودی خود درمان نشود و در برخی از موارد جهت درمان دیسک کمری مهره ۴ و ۵ به جراحی نیاز می‌باشد؛ ولی فتق دیسک که از لحاظ شدت خفیف یا متوسط باشد، به مرور زمان توسط روند طبیعی درمانی بدن ترمیم خواهد شد. این که درمان دیسک کمری مهره ۴ و ۵ به چه مدت زمان نیاز دارد، به شدت دیسک کمر، سن و مهم‌تر از همه میزان فشار وارد بر کمر بستگی دارد. از بین عوامل ذکر شده، فشار وارد بر کمر توسط بیمار قابل کنترل می‌باشد. همچنین قدرت عضلات کمر و شکم نیز در درمان دیسک کمری مهره ۴ و ۵ مؤثر هستند؛ چرا که ضعف و عدم تعادل این عضلات می‌تواند در بروز این عارضه مؤثر باشد.
در صورت تورم دیسک، دیواره دیسک همچنان سالم می‌باشد و زمان بهبودی کوتاه‌تر است. البته در برخی از موارد امکان دارد به چند ماه زمان جهت بهبودی نیاز باشد. بهبود و درمان بیرون‌زدگی دیسک کمری مهره ۴ و ۵ به چند ماه و حتی چند سال زمان نیاز دارد.
دیسک کمر پس از آسیب‌دیدگی برای یک دوره زمانی (مدت زمان چند ماه یا چند سال در موارد شدید) بی‌ثبات و ناپایدار می‌باشد. در نتیجه زمانی که وزن بر دیسک وارد می‌شود (مانند مواقع ایستادن، نشستن، خم شدن یا بلند کردن اشیاء) دیسک بیشتر از حالت طبیعی متورم می‌شود و در طول روز علائم عارضه تشدید می‌شوند. ناپایداری دیسک در جوانان و افراد میان‌سال شایع‌تر است چرا که با افزایش سن دیسک کم‌آب شده و نوکلئوس (بخش مرکزی دیسک) سفت‌تر می‌شود. به علت روند ترمیم بافت، بهبودی در افراد جوان پس از آسیب‌دیدگی دیسک کمری مهره ۴ و ۵ سریع‌تر انجام می‌شود.
درمان دیسک کمری مهره ۴ و ۵
شیوه‌های درمانی زیر در کاهش درد دیسک کمر و درمان بیرون‌زدگی مهره ۴ و ۵ مؤثر می‌باشند:
- استراحت. زمان بیشتری را به استراحت اختصاص داده و در طول روز در حد امکان در حالت افقی قرار بگیرید. توصیه می‌شود برای مدتی مرخصی گرفته و تا جایی که امکان دارد از نشستن خودداری کنید. در زمان بروز خستگی دراز کشیده و یا در حالت ایستاده به دیوار تکیه دهید.
- از بلند کردن اجسام سنگین‌تر از ۲ تا ۵ کیلوگرم خودداری کرده و از انجام هر کاری که سبب تشدید درد می‌شود نیز اجتناب کنید.
- در مقابل بروز درد مقاومت نکنید. به این منظور بهتر است بدن خود را حرکت داده و عضلات خود را شل کنید. در صورت امکان، برخاسته و به طور منظم در محیط منزل راه بروید ولی در صوت تشدید درد، دوباره دراز بکشید.
- انجام حرکات ورزشی ملایم در منزل به حفظ دامنه حرکتی و فعال‌سازی عضلات محافظ ستون فقرات کمک می‌کند. در این جهت می‌توانید از متخصص فیزیوتراپی با تجربه در این زمینه کمک بگیرید.
- به منظور انجام بررسی‌های عصب‌شناختی و مصرف دارو جهت کنترل درد بایستی به پزشک مراجعه شود. استفاده از داروهای مُسکن می‌تواند سبب بروز اسپاسم عضلانی شود. استفاده بیش از حد از داروی ضد درد می‌تواند باعث شود تا شخص با انجام حرکت نامناسب به صورت ناخواسته سبب تشدید عارضه شود.
- جهت تسکین درد بایستی از روش‌هایی مانند پد گرمایی، پک سرد و یا از دستگاه تحریک الکتریکی عصب از راه پوست استفاده شود.
- در برخی موارد ماساژ، درمان دستی و تراکشن نیز گزینه‌های مناسبی برای درمان دیسک کمری مهره ۴ و ۵ می‌باشند. البته اگر توسط متخصص با تجربه انجام شوند.
- در صورت تمایل به نشستن، بایستی از وسایل و ابزار طبی محافظ کمر جهت بهبود وضعیت بدنی و حفظ ثبات و راستای ستون فقرات استفاده شود. برای مثال استفاده از بریس کمر برای مدت چند ساعت در روز باعث بهبود ثبات ستون فقرات و حفاظت از کمر می‌شود. بالش مخصوص محافظت از کمر نیز در زمان نشستن به حفظ راستای ستون فقرات کمک می‌کند.
- آگاهی از وضعیت صحیح بدنی (با استفاده از روش فلدن کرایس و پیلاتس)
- تزریقات استروئیدی، پی آر پی و اوزون تراپی نیز در بسیاری از بیماران مبتلا به دیسک کمر نتایج مثبتی داشته است.
- در صورت رعایت اقدامات مراقبتی، امکان دارد بهبود دیسک کمر با شدت متوسط به شش هفته زمان نیاز داشته باشد ولی در صورت عدم مراقبت کافی از کمر، امکان دارد دیسک کمر هیچگاه بهبود پیدا نکند.
- در صورت عدم بهبود علائم بایستی به پزشک مراجعه شود.
