آرتروز یکی از مشکل شایع در ستون فقرات کمر (پنج استخوانی که قسمت تحتانی کمر را تشکیل می‌دهند) است. اگرچه که آرتروز کمر بیشتر در بین افراد مسن شایع است اما این بیماری می‌تواند کارگران با کارهای سنگین، افراد چاق یا هر کسی که سابقه‌ی داشتن آسیب نخاعی قبلی را دارد را نیز مبتلا کند.
آرتروز ستون فقرات معمولا در مفاصلی رخ می‌دهد که قسمت‌های نخاعی به نام مهره‌ها را به هم وصل می‌کنند. هر مهره در سه قسمت به نخاع وصل شده است. در قسمت جلویی نخاع، مهره‌ها به وسیلیه‌ی دیسک نخاعی شبیه به کوسن یا بالشتک از هم جدا می‌شوند. همچنین در قسمت پشت نخاع، مهره‌ها از طریق دو مفصل کوچک به نام مفاصل فاست به هم متصل می‌شوند. مفاصل فاست به همراه دیسک نخاعی امکان حرکات ستون فقرات از جمله خم شدن به جلو، پیچ خوردن به طرفین و یا قوس کمر را فراهم می‌کنند.
بدیهی است که چندین روش برای جلوگیری از بروز آسیب‌دیدگی در ستون فقرات وجود دارد که برخی از آن‌ها برای کاهش درد و پیشگیری از پیشرفت بیماری و برخی دیگر برای درمان آرتروز کمر کاربرد دارند. به طور کلی روش‌های درمانی آرتروز دو نوع هستند: درمان به شیوه‌های غیرتهاجمی و روش عمل جراحی.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش‌های درمانی آرتروز کمر توسط دکتر حیدریان می‌توانید با مطب وی تماس بگیرید.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در مطب دکتر حیدریان می‌توانید با شماره‌های ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۱۹، ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۲۹ ،۰۲۱۸۸۸۶۶۶۳۹ تماس حاصل فرمایید.
سوالات متداول درباره‌ی آرتروز کمر
در این قسمت به برخی از سوالات رایج درباره‌ی آرتروز کمر و ستون فقرات اشاره شده است:
شایع‌ترین نوع آرتروز کمر چیست؟
استئوآرتریت شایع‌ترین نوع آرتروزی است که بر ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. البته نام دیگر آن آرتروز ناشی از ساییدگی و فرسودگی است. همچنین بصورت تخصصی به ظهور استئوآرتریت در ستون فقرات اسپوندیلوز نیز گفته می‌شود .
به طور معمول آرتروز کمر در کنار سایر اختلالات ستون فقرات دیده می‌شود که برخی از این اختلالات عبارتند از:
- دژنراسیون دیسک اصطلاحی است که برای توصیف وخامت مفاصل فاست به دلیل سایش و پارگی طولانی مدت به کار می‌رود. آسیب‌های ناشی از دژنراسیون دیسک باعث ایجاد آرتروز می‌شود.
- تنگی نخاع عبارتست از باریک شدن فضاهای درون ستون فقرات که در اثر رشد زیاد استخوان ایجاد می‌شود. استئوآرتریت علت اصلی این مشکل است و ممکن است باعث فشار بر روی عصب‌ها و متعاقبا بروز دردهای عصبی می‌شود.
علائم و نشانه‌های آرتروز کمر چیست؟
هنگامی که مفاصل کمر دچار آرتروز می‌شوند در واقع حرکات در قسمت تحتانی کمر همراه با درد می‌شود و کمر دچار خشکی و گرفتگی می‌گردد. اگرچه می‌توان برای کاهش این علائم کارهایی کرد اما در کل این بیماری به مرور زمان پیشرفت میکند و شدت آن وخیم‌تر نیز می‌شود.
غالبا افراد مبتلا به اسپوندیلوزیس کمری با این مسئله روبرو می‌شوند که کمر آن‌ها به خصوص صبح‌ها دچار خشکی شده و به تدریج در طول روز شل می‌شود. با انجام فعالیتهای سنگین و طاقت‌فرسا و البته طولانی مدت علائم این بیماری تشدید می‌شود. گاهی حتی ممکن است که نشستن برای مدت طولانی نیز باعث ناراحتی و درد شود.
همچنین ممکن است که با پیشرفت بیماری و تحریک روزافزون ناهنجاری استخوان، خارهای استخوانی (استئوفیت) نیز به طور مستقیم بر روی ریشه‌های عصبی فشار وارد کنند. این امر می‌تواند باعث رادیکولوپاتی کمر شود که معمولاً به عنوان سیاتیک شناخته می‌شود .
عمدتا سیاتیک با درد شدید و کشنده همراه است که از ناحیه تحتانی کمر یا باسن بیرون شروع می‌شود و سپس به طرف پا یا قسمت‌های داخلی ران (بسته به این که کدام ریشه عصبی تحت فشار باشد) سرایت پیدا میکند. این بیماری ممکن است مزمن باشد و یا در اثر انجام حرکات خاص یا انواع فعالیت بدنی ایجاد شود.
از جمله دیگر علائم آرتروز کمر می‌توان به ضعف عضلانی، اسپاسم عضلات، سر درد و احساس ناخوشایند سوزش و سوزن وارد شدن به بدن (نوروپاتی محیطی) اشاره داشت.
روش‌های تشخیص آرتروز کمر چگونه است؟
آرتروز کمر براساس علائم، سابقه پزشکی بیمار و آزمایشات تصویربرداری تشخیص داده می‌شود. گاهی ممکن است که برای بررسی وجود آسیب‌دیدگی استخوانی، اسپورهای استخوانی و از بین رفتن غضروف یا دیسک نخاعی از اشعه ایکس استفاده شود. همچنین شاید لازم باشد که برای تشخیص زود هنگام آسیب‌دیدگی غضروف از تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی یا همان ام آر آی (MRI) استفاده شود زیرا در ام آر آی بهتر می‌توان بافت نرم را مشاهده کرد.
علاوه بر موارد فوق، می‌توان از آزمایش خون نیز برای حذف سایر عوامل از جمله آرتریت روماتوئید (شکلی از بیماری خود ایمنی است)، فیبرومیالژیا، نقرس، تاندونیت یا آرتریت سپتیک (عفونت در مفصل نخاعی) استفاده کرد.
آیا کودکان نیز به آرتروز دچار می‌شوند؟
بله ، کودکان نیز ممکن است دچار آرتروز شوند. شایع‌ترین نوع آرتروزی که در کودکان یافت می‌شود آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (JIA) است که به آن آرتروز دوران کودکی یا آرتریت روماتوئید نوجوانان نیز گفته می‌شود.
علائم و نشانه‌های آرتروز در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد مفاصل
- ورم
- تب
- سفتی و خشکی کمر
- تحریک پوست یا راش
- خستگی مفرط
- از دست دادن اشتها
- التهاب چشم
- مشکل در انجام فعالیتهای روزمره زندگی مانند راه رفتن، لباس پوشیدن و بازی کردن
آرتروز دوران کودکی باعث آسیب‌دیدگی دائمی مفصل یا مفاصل آسیب‌دیده می‌شود. تشخیص زود هنگام و درمان مناسب و به موقع در پیشگیری و یا به حداقل رساندن آسیب دائمی بسیار حائز اهمیت است. تاکنون هیچ درمانی برای آرتروز کودکان وجود ندارد اما برخی از کودکان مبتلا به آرتروز کودکی بهبودی دائمی خود را بدست می‌آورند، این بدان معنی است که آرتروز کودکی دیگر در فرد برطرف شده است.
آیا کم کردن وزن به درد ناشی از آرتروز کمر کمک میکند؟
حفظ وزن مناسب برای افراد مبتلا به آرتروز کمر بسیار مهم است. افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند کاهش وزن باعث کاهش فشار بر روی مفاصل، به ویژه مفاصلی مانند باسن و زانوها که وزن بدن بر روی آن‌ها است، می‌شود. در حقیقت کاهش وزن به اندازه ۵ تا ۶ کیلوگرم می‌تواند باعث کاهش درد و بهبود عملکرد افراد مبتلا به آرتروز کمر شود. علاوه بر این، داشتن یک رژیم غذایی متعادل نیز می‌تواند به افراد در حفظ و مدیریت وزن بدن کمک کند.
افراد مبتلا به آرتروز می‌توانند در انواع برنامه‌های ورزشی و حرکات اصلاحی شرکت کنند. انجام ورزش‌های جسمانی علاوه بر این که می‌تواند درد و خشکی مفاصل را کاهش دهد در افزایش و بهبود میزان انعطافپذیری، قدرت و استقامت عضلات نیز موثر است. همچنین ورزش کردن می‌تواند منجر به کاهش وزن نیز شود که این به نوبه خود باعث کاهش فشار روی مفاصل دردناک نیز گردیده و به بهبود بهزیستی کمک میکند. افرادی که از آرتروز کمر رنج می‌برند بایستی قبل از شروع هرگونه برنامه ورزشی ابتدا با پزشک خود مشورت کنند.
آیا دارو در کاهش درد آرتروز کمر و ستون فقرات موثر است؟
مصرف داروهای ضد التهاب می‌تواند تورم و التهاب را در مفصل مهره‌ای و نواحی اطراف آن کاهش دهد. در حالی که مصرف داروهای بدون نسخه مانند ناپروکسن یا ایبوپروفن در اغلب موارد می‌توانند تا حد قابل قبولی باعث تسکین درد کمر شوند اما گاهی اوقات به داروهای تجویزی قوی‌تری مانند ولتارین (دیکلوفناک) و آرتروتک (دیکلوفناک / میزوپروستول) نیاز است.
تزریق اپیدورال برای آرتروز کمر چگونه است؟
تزریق اپیدورال شامل استفاده از استروئید معروف به کورتیزون در عصب تحت فشار و یا در نواحی اطراف آن است. زمانی که آرتروز ستون کمر پیشرفت میکند استخوان‌های تحتانی کمر به شدت آسیب می‌بیند که بعضی اوقات این آسیب‌دیدگی به دلیل فشار بیش از حد است و باعث برآمدگی دیسک کمر می‌شود. در این مرحله از بیماری، پزشک برای کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت بیماری تزریق اپیدورال را تجویز میکند. به زبان ساده‌تر، تزریق اپیدورال بین ستون فقرات و عصب‌های پشت ستون فقرات انجام می‌گیرد. اعصاب اصلی از این ناحیه از بدن عبور کرده و در سایر قسمت‌های بدن مانند پاها امتداد دارند. هنگامی که تزریق اپیدورال در این ناحیه انجام می‌شود در واقع یک ماده آرامبخش به نام “استروئید قوی” مستقیماً وارد عصب آسیب دیده می‌شود. معمولاً چیزی بین دو تا سه روز طول می‌کشد تا تأثیر این تزریق بر روی عصب معلوم شود.
آیا استفاده از کمپرس سرد و گرم درد آرتروز کمر را کم میکند؟
می‌توان از گرما و سرما برای کاهش درد و التهاب آرتروز کمر استفاده کرد. تصمیم‌گیری در مورد این که گرما درمانی بهتر است یا سرما درمانی به نظر بیمار و پزشک بستگی دارد.
- گرما درمانی باعث افزایش جریان خون، تحمل درد و انعطافپذیری بیشتر بدن می‌شود. گرما درمانی می‌تواند شامل درمان با موم پارافین، مایکروویو، سونوگرافی یا گرمای مرطوب باشد. برای برخی از این روش‌های درمانی مانند مایکروویو یا سونوگرافی نیاز به حضور یک فیزیوتراپیست است اما استفاده از گرمای مرطوب توسط خود بیمار نیز استفاده می‌شود. برخی از راه‌های اعمال گرمای مرطوب شامل قرار دادن حوله‌های گرم یا کمپرس‌های داغ روی مفصل ملتهب شده و یا حمام گرم یا دوش گرفتن است.
- سرما درمانی باعث بیحسی اعصاب اطراف مفصل می‌شود و از این طریق به کاهش درد کمک میکند و ممکن است التهاب و اسپاسم عضلات را نیز تسکین دهد. سرما درمانی می‌تواند شامل استفاده از کمپرس یا پک‌های یخ، ماساژ یخ، رفتن داخل آب سرد و یا استفاده از اسپری و پمادهای بدون نسخه باشد که باعث خنک شدن پوست و مفاصل می‌شوند.
فواید بریس کمر در درمان آرتروز کمر و ستون فقرات چیست؟
از اسپلینت‌ها و بریس‌ها برای کمک به مفاصل ضعیف کمر استفاده می‌شود و به آن‌ها کمک میکند که فشار کمتری را متحمل شده و درد کمتری داشته باشند. برخی از بریس‌ها از تکان خوردن و حرکات اضافی مفصل جلوگیری می‌کنند و برخی دیگر نیز امکان تحرک را برای مفصل فراهم می‌کنند. استفاده از اسپلینت یا بریس تنها باید با دستور پزشک یا درمانگر باشد. پزشک زمان و طول دوره‌ی استفاده از بریس را برای بیمار توضیح می‌دهد. همچنین پزشک یا درمانگر روش صحیح استفاده از آن را نیز به بیمار نشان داده و با این کار از نصب درست آن بر روی بدن بیمار مطمئن می‌شود. استفاده نادرست از اسپلینت یا بریس می‌تواند باعث ایجاد آسیب مفاصل، خشکی و درد در ناحیه کمر شود.
وسایل طبی برای آرتروز ستون فقرات و مفاصل چیست؟
فرد مبتلا به آرتروز کمر یا ستون فقرات می‌تواند از انواع مختلفی از وسایل برای کاهش درد استفاده کند. به عنوان مثال، استفاده از عصا به هنگام راه رفتن می‌تواند مقداری از وزن و فشار وارده به زانو یا لگن را کاهش دهد. همچنین استفاده از کفی طبی نیز می‌تواند درد هنگام پیاده‌روی را که ناشی از آرتروز است را تا حد زیادی کاهش دهد. وسایل و ابزارهایی نیز هستند که می‌توانند در انجام کارهایی همچون باز کردن درب بطری، بستن زیپ و نگه داشتن مدادها به شما کمک کنند.
فیزیوتراپی چگونه به درمان آرتروز کمر کمک میکند؟
قطعاً فیزیوتراپی در کنار استفاده از دارو روش خوبی برای درمان آرتروز ستون فقرات است. در واقع، فیزیوتراپی علاوه بر کاهش درد، باعث افزایش حرکات بدن، تناسب اندام و قدرت می‌شود. می‌توانید در کنار سایر روش‌های درمانی، تحت نظر یک متخصص فیزیوتراپی از مزایای فیزیوتراپی نیز در درمان آرتروز کمر بهره‌مند شوید. فیزیوتراپیست از شیوه‌های نوین درمانی استفاده می‌کنید و برنامه‌ی درمانی متناسب با کمر شما برایتان تهیه و تنظیم میکند و نحوه‌ی انجام آن را نیز به شما آموزش می‌دهد. در فیزیوتراپی، پزشک حرکات تمرینی مخصوص جهت افزایش دامنه‌ی تحرک استخوان‌ها و مفاصل ستون فقرات، تقویت عضلات ناحیه کمر و بهبود استقامت آن برای شما طراحی میکند.
شیوه‌های درمانی بکارگرفته شده در فیزیوتراپی شامل طب سوزنی، مگنت تراپی، داروهای نوروپاتیک و سایر شکل‌های مستقیم یا غیر مستقیم درمان آتروز کمر می‌شود. در همین راستا ممکن است که پزشک موارد زیر را به شما توصیه کند.
- هیدروتراپی: هیدروتراپی شامل ورزش یا استراحت در آب گرم است. آب باعث کاهش می‌شود تا مقداری از فشار و وزن موجود روی مفاصل دردناک کاسته شود و انجام ورزش برای فرد راحت‌تر شود. هیدروتراپی به آرام شدن عضلات تحت فشار و تسکین درد کمک میکند.
- تحرک درمانی: تحرک درمانی شامل کشش (کشش ملایم و ثابت)، ماساژ و مانیپولاسیون است. (شخصی بغیر از فرد بیمار مفاصل سفت و خشک شده را در محدوده طبیعی حرکت می‌دهد.). اگر این شیوه‌های درمانی توسط یک متخصص آموزش دیده انجام شود قطعا می‌توانند در کنترل درد، افزایش دامنه‌ی حرکتی مفاصل و بهبود انعطافپذیری عضلات و تاندون موثر باشند.
- آرامش درمانی (ریلکس تراپی): در این روش به افراد روش‌های مختلف رهایی از فشار عضلات در کل بدن آموزش داده می‌شود تا فرد بتواند از این طریق درد کمر خود را کاهش دهد. در یکی از روش‌های آرامش درمانی که به عنوان آرام‌سازی پیشرونده شناخته می‌شود، بیمار یک گروه عضلانی را منقبض میکند و سپس به آرامی تنش و فشار را آزاد میکند. پزشکان و فیزیوتراپییست‌ها می‌توانند انواع مختلفی از تکنیک‌های آرامش را به بیماران آموزش دهند.
اگر چنانچه به هنگام ورزش کردن در کمر خود احساس درد کردم چه باید کرد؟
طبیعی است که بعد از شروع یک برنامه جدید فعالیت بدنی تا مدتی احساس درد، سفتی و تورم کنید. این دوره ممکن است ۶ تا ۸ هفته طول بکشد تا مفاصل شما به سطح فعالیت جدید عادت کند اما پیروی از برنامه ورزشی به تسکین درد بصورت بلند مدت منجر خواهد شد.
در اینجا چند روش به شما معرفی می‌شود تا ضمن عادت دادن مفاصل خود به برنامه‌ی ورزشی جدید بتوانید درد خود را نیز کنترل کنید.
نکاتی در مورد مدیریت درد کمر در حین و بعد از ورزش:
- تا زمانی که درد شما بهبود یابد، تعداد جلسات برنامة ورزشی خود را کمتر (چندین روز در هفته) کنید و هر بار به مدت کوتاهی (زمان هر جلسه‌ی ورزشی) و یا با شدت کمتری ورزش کنید.
- برای کاهش فشار روی مفاصل، نوع حرکات و تمرین خود را تغییر دهید و این بار یک ورزش دیگر را انجام دهید مثلاً بجای پیاده‌روی از ورزش‌های ایروبیک در آب استفاده کنید.
- قبل از شروع ورزش ابتدا بدن خود را گرم کنید و بعد از اتمام حرکات نیز حتما بدن خود را سرد کنید.
- با سرعت مناسب ورزش کنید. بهتر است به هنگام ورزش به یکی حرف بزنید و یک همدم برای گفتگو داشته باشید.
- از کفش مناسب و راحت برای ورزش کردن استفاده کنید.
در چه صورت آرتروز کمر با جراحی درمان می‌شود؟
خوشبختانه تعداد اندکی از بیماران برای درمان آرتروز کمر خود به عمل جراحی نیاز دارند. پزشکان معمولاً برای تسکین درد از تمام روش‌های درمانی غیرجراحی و ترکیبی از دو یا سه روش غیرتهاجمی استفاده می‌کنند. در بیشتر موارد، روش‌های غیرجراحی به خوبی پاسخ می‌دهند و به ندرت پیش می‌آید که لازم باشد برای درمان آرتروز کمر از عمل جراحی استفاده کرد. با این حال، گاهی جراحی ستون فقرات آخرین راه حل برای درمان آرتروز کمر است. علاوه بر این، یکی از روش‌های معمول جراحی آرتروز کمر، فیوژن ستون فقرات است. در حقیقت، مغز استخوان بین دو مهره قرار دارد و به وسیله پین و پلاک محکم ثابت می‌شود. پس از عمل جراحی حدود سه تا شش ماه طول می‌کشد تا مهره در جای خود تثبیت شده و پیوند استخوان صورت بگیرد. البته بخاطر داشته باشید که این باعث نمی‌شود که ستون فقرات شما به همچون ستون فقرات جوانی ۲۰ ساله شود و شما لازم باشد که بعد از عمل جراحی باید بیشتر نیز از آن مراقب کنید.
