آیا باردار هستید و از کمردرد رنج می‌برید؟ یا این که دوست دارید بدانید آیا روشی برای جلوگیری از این کمردرد آزاردهنده در این دوران حساس وجود دارد؟ کمردرد یکی از عارضه‌های شایع در دوران بارداری است و اکثر مادران آینده این درد را در شدت‌های مختلف تجربه می‌کنند. اکثر بانوان باردار تاحدی با این ناراحتی مواجه می‌شوند، اما در این بین ۷۰ ـ ۵۰ درصد بانوان دچار کمردرد شدیدی می‌شوند که آنها را به فکر درمان موثر کمردرد می‌اندازد. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای تسکین کمردرد وجود دارد و اگر درمان را در مراحل اولیه شروع کنید، حتی می‌توانید از کمردرد حاملگی پیشگیری کنید.
زمان مراجعه به متخصص برای درمان کمردرد بارداری
اگر فکر می‌کنید که کمردردتان چیزی بیشتر از کمردرد معمول دوران بارداری است یا اگر درمانهای خانگی کمکی به تسکین دردتان نکرده است، وقت آن رسیده که به متخصص مراجعه کنید. یک پزشک مجرب و ماهر می‌تواند راحتی را برایتان به ارمغان بیاورد تا با خوشحالی و بدون درد این روزهای شیرین انتظار را سپری کنید.
کلینیک مرکزی درد دکتر مجید حیدریان با همکاری کادری مجرب و آموزش دیده و بهره‌گیری از روش‌ها و دستگاه‌های نوین و پیشرفته آماده ارائه خدمات به کلیه بیماران عزیز می‌باشد.
کمردرد بارداری چه زمانی شروع می‌شود؟
اکثر افراد با توجه به بزرگ شدن شکم و اضافه وزن در هفته‌های آخر بارداری فکر می‌کنند، که کمردرد قاعدتاً باید در اواخر حاملگی شروع شود؛ اما واقعیت این است که احتمال بروز کمردرد در هر زمانی از بارداری، حتی قبل از اضافه شدن یک کیلوگرم به وزن مادر وجود دارد.
در این بخش زمانبندی معمول کمردرد بارداری را توضیح می‌دهیم تا برای مقابله با این درد آمادگی داشته باشید.
سه ماهه اول
رحم در اوایل بارداری فقط در حال آماده کردن خود است. مفصل‌ها اندکی شل می‌شود و در نتیجه عضلات خودشان را با شرایط جدید تطبیق می‌دهند. این تغییرات در بدن به کمردرد دامن می‌زند. البته گرفتگی عضلات و دل پیچه نیز یکی از عوارض شایع در هفته‌های اول بارداری است که غالباً به صورت درد پایین کمر بروز می‌یابد.
سه ماهه دوم
کمردرد سه ماهه دوم عموماً در نیمه‌ی دوم سه ماهه‌ی دوم، از هفته بیستم به بعد رخ می‌دهد. وزن مادر تا این زمان آن‌قدر زیاد شده است که به بدن فشار بیاورد و به کمردرد دامن بزند.
سه ماهه سوم
درد پایین کمر در سه ماهه سوم بارداری به اوج می‌رسد. شکم سنگین‌تر می‌شود و فشار قابل توجهی را به کمر وارد می‌کند. بدن خود را برای زایمان آماده می‌کند و مفصل‌ها شل می‌شود و به این ترتیب تغییرات مختصری در وضعیت اندامی رخ می‌دهد که تاثیر محسوسی را به‌جا می‌گذارد. به علاوه بانوان باردار در این مرحله به دلیل خستگی مزمن فعالیت کمتری دارند، از طرفی جنین بزرگتر می‌شود و دیگر فضای کافی برای قرارگیری در رحم ندارد. مجموع این عوامل، بسته به وضعیت قرارگیری مادر فشار مستقیمی را به ستون فقرات وارد می‌کند.
علل کمردرد بارداری
کمردرد در بارداری علل متعددی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
ضعیف شدن عضلات شکم
عضلات مرکزی، شامل عضلات شکم، عضلات کف لگن و عضلات کمر و پشت بدن، نگهدارنده و پشتیبان اصلی بدن هستند. ضعیف شدن یک مجموعه از این عضلات مرکزی فشار مضاعفی را به بخش‌های دیگر وارد می‌کند.
همان طور که شکم بزرگتر می‌شود، عضلات شکم کشیده و حتی از هم جدا می‌شود. ضعیف شدن عضلات شکم باعث می‌شود که بار بیشتری به کمر تحمیل شود و به این ترتیب کمردرد شروع می‌شود.
شل شدن مفاصل
بدن در دوران بارداری با تولید کردن هورمونی به نام ریلاکسین، خود را برای زایمان آماده می‌کند. هورمون ریلاکسین مفصل لگن را شل می‌کند تا لگن هنگام وضع حمل باز شود و نوزاد بتواند از آن عبور کند. متاسفانه ریلاکسین بر تمام مفصل‌های دیگر بدن نیز اثر می‌گذارد و باعث شل شدن آنها و در نتیجه تغییرات جزئی وضعیت اندامی و کشش عضلانی می‌شود.
این وضعیت یکی دیگر از علل کمردرد در زنان باردار، به ویژه در پایه ستون فقرات یا همان مفصل ساکروایلیاک است.
درد زایمان
گاهی اوقات انقباض‌هایی در پایین کمر حس می‌شود. این انقباض‌ها برای تمام مادران یکسان نیست، اما غالباً به صورت دردی منتشر شونده یا دل درد قاعدگی شدید توصیف می‌شود. اگر دردی دارید که در فواصل منظم اوج می‌گیرد و بعد فروکش می‌کند، احتمالاً آن درد همین انقباض‌های بارداری است.
چنانچه این انقباض‌ها را قبل از هفته سی و هفتم بارداری حس کردید، بلافاصله با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
ناراحتی‌های کلیه
سنگ کلیه در دوران بارداری نادر است، اما تغییرات فیزیولوژیک بدن در این مدت، خطر تشکیل شدن سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
همین موضوع درباره عفونت‌های کلیه نیز صادق است، هرچند تمام بانوان باردار دچار عفونت کلیه نمی‌شوند، بارداری فشار بیشتری را به مثانه و مجاری ادراری وارد می‌کند و به این ترتیب احتمال عفونت کردن مجاری ادراری (UTI) افزایش می‌یابد. درمان نکردن عفونت‌های مجاری ادراری به عفونت کلیه می‌انجامد.
عفونت کلیه و سنگ کلیه، هر دو کمردرد شدیدی را در زنان باردار تولید می‌کند.
کمردرد زنان باردار چگونه است؟
کمردرد حاملگی برای تمام بانوان باردار یکسان نیست و به علت درد بستگی دارد. کمردردهای بارداری به شکل‌های زیر حس می‌شود:
- درد سنگین
- احساس ناراحتی در یک سمت بدن
- درد منتشر شونده
- درد در مرکز پایین کمر
- دردی سنگین و عمیق در باسن
- دردی که در ران‌ها پخش می‌شود.
درد تیز و تیرکشنده در دوران بارداری غیرمعمول نیست، اما درصد شیوع این درد بسیار پایین‌تر است. درد تیز معمولاً پی‌آمد عارضه‌ای خاص مانند ناراحتی‌های کلیوی یا کشیدگی عضلات است.
عامل‌های خطر کمردرد بارداری
کمردرد یکی از شایع‌ترین عوارض بارداری است، اما بعضی عامل‌های خطر احتمال بروز کمردرد را افزایش می‌دهد.
عامل‌های خطر کمردرد بارداری به شرح زیر است:
- سابقه کمردرد قبل از بارداری
- سابقه کمردرد در بارداری‌های قبلی
- ضعیف شدن عضلات شکم
- انعطاف‌پذیری پایین
- فعالیت نداشتن و بی‌تحرکی
- بارداری چندقلویی
پیشگیری و درمان کمردرد بارداری
همان طور که گفته شد، کمردرد یکی از عوارض شایع دوران بارداری است، اما منظورمان این نیست که راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. اگر در دوران بارداری با کمردرد شدیدی مواجه شدید، می‌توانید از درمانهای زیر کمک بگیرید.
انتخاب کفش مناسب
شما اولین نفری نیستید که سرسختانه می‌خواهید در دوران بارداری نیز کفش پاشنه بلند به پا کنید، اما به خاطر داشته باشید که پیشگیری همواره بهتر از درمان است. حتی اگر در حال حاضر کمردرد ندارید، بهتر است کفشتان را عوض کنید تا عضلات کمرتان راحت‌تر باشند.
پاهایتان را بالا بگذارید
وقتی پاهایتان را هنگام نشستن پایین روی کف زمین می‌گذارید، عضلات پایین کمرتان کشیده می‌شود. سر کار چهارپایه‌ی کوتاهی را زیر پاهایتان بگذارید و زمانی که در خانه روی کاناپه لم می‌دهید، پاهایتان را بالا بگذارید و در کمال آرامش استراحت کنید.
در وان آب گرم دراز بکشید
بی‌دلیل نیست که وان زایمان در آب، در بیمارستان‌ها و مراکز زایمان طرفداران بی‌شماری دارد، چون آب یک مسکن طبیعی است و معجزه می‌کند. دراز کشیدن در وان آب گرم هیچ خطری ندارد، به شرط آن که دمای آب را زیر ۳۷ درجه سانتیگراد نگه دارید.
به تناوب از سرمادرمانی و گرمادرمانی استفاده کنید
سرمادرمانی و گرمادرمانی متناوب همان طور که راهکار مناسبی برای درمان آسیب دیدگی ورزشی است، به کاهش التهاب عضلات و شل شدن آنها نیز کمک می‌کند. روند درمان را همواره با کمپرس سرد شروع کنید و سپس کمپرس گرم با حرارت متوسط تا پایین را به مدت حداکثر ده دقیقه روی کمر بگذارید. مراقب باشید که با کمپرس گرم روی بدن خوابتان نبرد و کمپرس گرم را هیچ وقت روی شکمتان نگذارید.
از کمربند بارداری استفاده کنید
کمربند بارداری شکم را نگه می‌دارد و فشار روی کمر را تاحدی کمتر می‌کند. کمربند بارداری را می‌توانید زیر لباس یا از روی لباس ببندید. کمربند بارداری مطمئناً زیباترین مداخله نیست، اما تردید نکنید که موثر است.
اصلاح وضعیت اندامی
چون شکمتان سنگین‌تر شده، احتمال این که ترغیب شوید، هنگام ایستادن یا نشستن قوز کنید، بیشتر می‌شود. به وضعیت اندامی‌تان توجه کنید و اگر نقصی وجود دارد، آن را اصلاح کنید. به این ترتیب فشار از روی کمر برداشته می‌شود و عضلات مرکزی تقویت می‌شود.
از بالش بارداری استفاده کنید
بالش بارداری را بین زانوهایتان بگذارید تا ران‌ها هنگام خوابیدن موازی هم قرار بگیرد. اگر این کار را نکنید، پاها مفاصل ران را به سمت پایین می‌کشد و این کشش به درد پایین کمر دامن می‌زند. همچنین بالش بارداری به حفظ وضعیت اندامی صحیح کمک می‌کند و اجازه نمی‌دهد که به پشت بخوابید و وزن بدن به کمر تحمیل شود.
ماساژ را فراموش نکنید
ماساژ معجزه می‌کند، به شرطی که متخصصی را انتخاب کنید که در زمینه ماساژ بارداری آموزش دیده باشد. توصیه می‌کنیم قبل از شروع ماساژدرمانی بررسی کنید که آیا شرکت بیمه هزینه این درمان را پوشش می‌دهد یا خیر. ازآنجایی که ماساژ غالباً بخشی از درمان پزشکی در دوران بارداری محسوب می‌شود، اگر نسخه پزشک مبنی بر ضرورت ماساژدرمانی را ارائه دهید، ممکن است شرکت بیمه هزینه درمان را بپردازد.
طب سوزنی را امتحان کنید
طب سوزنی و دیگر درمانهای جایگزین با افزایش دادن جریان خون در ناحیه درگیر به تسکین درد کمک می‌کنند. قبل از مراجعه به یک متخصص طب سوزنی از تجربه ایشان در زمینه درمان بانوان باردار مطمئن شوید. طب سوزنی برای القاء زایمان نیز به کار برده می‌شود، بنابراین حتماً به فردی مراجعه کنید که کاملاً بر این درمان تسلط داشته باشد.
به متخصص درمان دستی مراجعه کنید
درمان دستی به شرط انجام شدن توسط متخصص، در دوران بارداری ایمن است. با پزشک معالج خود درباره مناسب بودن درمان دستی مشورت کنید و از ایشان بخواهید که متخصصی مجرب و مطمئن را معرفی کنند که در زمینه درمان دستی در دوران بارداری آموزش دیده باشند.
به طور مرتب ورزش کنید
ورزش یکی از بهترین لطف‌هایی است که در دوران بارداری در حق خودتان انجام می‌دهید. ورزش مزایای جسمی متعددی دارد که یکی از آنها آرام کردن کمردرد بارداری است.
پیاده‌روی
خبر خوش این است که برای رسیدن به یک اثر محسوس لازم نیست که ورزش‌های سنگین انجام دهید. حتی یک پیاده‌روی ۲۰ دقیقه‌ای روزانه نیز شما را از مزایای چشمگیری برخوردار می‌سازد. تحرک داشتن عضلات را تقویت می‌کند و به کمردرد مجال بروز نمی‌دهد. اگر پزشک دستور دیگری نداده است، ورزش منظم روزانه را تا پایان بارداری انجام دهید و برنامه ورزشی خود را در صورت لزوم تغییر دهید. عضلات به سرعت تحلیل می‌رود و اگر به ورزش منظم عادت داشته باشید، اما ورزش کردن را ناگهان در هفته‌های پایانی بارداری متوقف کنید، کمردردی که قبلاً به کمک ورزش آن را به حاشیه رانده بودید، دوباره شروع می‌شود.
چون کمر در دوران بارداری در معرض خطر است، باید آن را تقویت کنید. شروع ورزش از هفته‌های اول بارداری و انجام دادن تمرین‌های سبک وزنهبرداری عضلات پایین کمر را تقویت می‌کند. در ادامه چند تمرین ساده را برای رفع کمردرد بارداری توضیح می‌دهیم.
ددلیفت
- بایستید، پاها را به عرض لگن باز کنید و زانوها را اندکی خم کنید.
- با وزنه‌های سبک یا بدون وزنه از کمر خم شوید و بگذارید که دستها رو به پایین آویزان بماند.
- عضلات مرکزی و کف لگن را منقبض کنید و این عضلات را در زمان خم شدن و بالا آمدن تحت کنترل داشته باشید.
- وزنه‌بردارهای حرفه‌ای نیز حرکت ددلیفت را، البته با وزنه‌های سنگین انجام دهید.
اگر باردار هستید، حتماً از وزنه‌های سبک استفاده کنید تا آسیبی نبینید، تقویت عضلات پایین کمر نیاز به تلاش زیادی ندارد. به خاطر داشته باشید که فقط می‌خواهید از کمردرد پیشگیری کنید و قرار نیست خودتان را برای مسابقات وزنهبرداری آماده کنید.
بالا بردن پا و بازو
- چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید.
- یک پا را به آرامی عقب و سپس بالا ببرید، کنترل کاملی بر کل بدن داشته باشید.
- اگر می‌توانید، بازوی مخالف را بالا ببرید و بکشید.
- اما اگر احساس ناراحتی کردید یا نتوانستید تعادلتان را حفظ کنید، حرکت بازو را انجام ندهید یا به تنهایی انجام بدهید.
چرخش شکم
- پاها را به عرض لگن باز کنید.
- زانوها را خم کنید تا در حالت نیمه اسکات قرار بگیرید.
- کاملاً ننشینید و اگر احساس ناراحتی کردید، کمتر پایین بیایید.
- وزنه سبکی را در هر دست در مقابل قفسه سینه بگیرید وکمر را ازیک طرف به طرف دیگر بچرخانید.
- بدن را محکم تاب ندهید، حرکت را تحت کنترل داشته باشید و عضلات شکم را هنگام چرخش رو به جلو و عقب بدن منقبض کنید.
آپرکات
- در وضعیت نیمه اسکات قرار بگیرید و وزنه‌های سبکی را در دستها بگیرید. هنگامی که بدن را به آرامی از کمر می‌چرخانید، حرکت آپرکات پانچ را انجام دهید.
- عضلات شکم را منقبض کنید.
- می‌توانید این حرکت را بدون وزنه هم انجام دهید.
بالا بردن زانو
- بایستید و دستها را روی لگن بگذارید.
- زانو را در حرکتی آهسته و کنترل شده و با استفاده از عضلات شکمی بلند کنید.
- اگر توانستید این حرکت را به راحتی انجام دهید، هنگام بالا بردن زانو اندکی به جلو خم شوید تا عضلات شکم بیشتر به کار گرفته شود.
- اگر برای حفظ تعادل مشکل داشتید، می‌توانید بایستید و به دیوار تکیه بدهید تا نیفتید.
گاهی اوقات هر کاری که انجام دهید، نمی‌توانید از ابتلا به کمردرد بارداری پیشگیری کنید. به خاطر داشته باشید که نوزاد در حال رشد فشار زیادی را به بدن وارد می‌کند و با این توصیف گاهی کمردرد در بارداری اجتناب‌ناپذیر است. البته همان‌طور که ملاحظه کردید، راه‌های مختلفی برای درمان و تسکین کمردرد وجود دارد.
آیا می‌توانم در دوران بارداری برای درمان کمر درد قرص مصرف کنم؟
اگر روش‌های تسکین دردی که به آنها اشاره شد، کمکی به برطرف شدن کمردردتان نکرد، می‌توانید استامینوفن مصرف کنید. مصرف استامینوفن (تایلنول) در دوران بارداری خطری ندارد، اما اگر در مصرف آن زیاده‌روی کنید به کبدتان آسیب می‌زنید؛ بنابراین فقط در صورت لزوم استامینوفن مصرف کنید. حتماً درباره دوز و دستور مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید. در دوران بارداری به هیچ وجه از پمادهای مخصوص رفع دردهای عضلانی و مفصلی استفاده نکنید، چون این داروها معمولاً حاوی آسپرین هستند که مصرف آن در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
