سیاتیک یک درد شدید و ناگهانی است که در کمر یا باسن شروع شده و در پشت ران و حتی ساق پا منتشر می‌شود. سیاتیک انواع خفیف و شدید داشته و در برخی از موارد می‌تواند ناتوان کننده باشد.
اکثر افراد با واژه‌ی سیاتیک آشنایی دارند ولی نمی‌دانند که سیاتیک نام یک بیماری نبوده بلکه علامتی از یک عارضه‌ی نخاعی است. در اصل، سیاتیک در اثر وارد شدن فشار بر روی یک عصب ایجاد می‌شود ولی علت این فشار ممکن است متفاوت باشد.
زمانی که علت عارضه مشخص شد می‌توان برای آن برنامه‌ی درمانی تدوین کرد (و یا از بروز مجدد آن پیشگیری کرد) و علائم عارضه را کاهش داد.
فقرات در کلینیک درد ماهان مراجعه کنید. هدف ما بازگشت شما به زندگی سالم با استفاده از برنامه‌های درمانی مبتنی بر نیازهای شما خواهد بود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی درمان سیاتیک و یا برای دریافت مشاوره در کلینیک درد ماهان با شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۱۹ – ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۲۹ تماس حاصل فرمایید.
علل بروز سیاتیک
زمانی که صحبت از سیاتیک می‌شود باید در مورد علت اصلی بروز عارضه اطلاعات کافی داشته باشید چراکه علت بروز سیاتیک بر روی روش درمان و علت ایجاد درد تأثیر گذار خواهد بود. در زیر به برخی از علل بروز سیاتیک اشاره خواهیم کرد:
فتق دیسک کمر
فتق دیسک زمانی اتفاق می افتد که مواد نرم وسط دیسک از حلقه‌ی فیبروز دور آن بیرون بزنند و ریشه‌های عصبی اطراف را تحت فشار قرار دهند. فتق دیسک، پارگی دیسک، بیرون زدگی دیسک و پینچ عصبی از جمله اصطلاحاتی هستند که برای این عارضه به کار می‌روند. بیرون زدگی دیسک کمر شایع‌ترین علت بروز درد سیاتیک است.
بیماری‌های دژنراتیو دیسک کمر
با وجود اینکه تخریب دیسک‌ها به طور طبیعی به عنوان بخشی از روند کهولت سن شناخته می‌شود، برخی از بیماری‌های دژنراتیو یا تخریبی دیسک‌های کمر می‌توانند باعث فشار بر روی ریشه‌های عصبی شوند. بیماری‌های دژنراتیو دیسک کمر زمانی بروز می‌کنند که دیسک در اثر حرکات ریز ستون فقرات ضعیف شده و پروتئین‌های التهابی درون آن به بیرون ترشح کنند و باعث التهاب در ریشه‌های عصبی اطراف شوند.
تنگی کانال نخاعی
این عارضه به وفور باعث بروز درد سیاتیک می‌شود. تنگی کانال نخاعی با روند طبیعی کهولت سن در ارتباط بوده و در افراد بالای ۶۰ سال شیوع بالایی دارد. این عارضه معمولاً به دلیل یک یا چند مورد از موارد زیر اتفاق می افتد: بزرگی مفاصل ستون فقرات، رشد بیش از حد بافت های نرم و ایجاد فشار بر روی ریشه‌های عصبی و ایجاد درد سیاتیک. تنگی کانال نخاعی معمولاً همراه با آرتروز ستون فقرات بروز پیدا می‌کند و آرتروز می‌تواند علائم سیاتیک را تشدید کند.
سندرم پیریفورمیس
عصب سیاتیک از زیر عضله‌ی پیریفورمیس عبور کرده و می‌تواند توسط آن تحت فشار قرار بگیرد. در صورتی که عضله‌ی پیریفورمیس بر روی ریشه‌های عصبی اطراف خود فشار وارد کند ممکن است انواعی از سیاتیک ایجاد شوند. این سندرم معنای واقعی رادیکولوپاتی دیسک‌های کمر نیست ولی از آن جایی که علائم آن در پاها شبیه به رادیکولوپاتی هستند بعضاً با آن اشتباه گرفته می‌شود.
نقص عملکرد مفاصل در سیاتیک
نقص در مفصل کرانیال که در قاعده‌ی ستون فقرات قرار دارد نیز می‌تواند ریشه‌های عصبی در سطح L5 را تحت فشار قرار دهد. این ریشه‌های عصبی بر روی مفصل ساکروایلیاک قرار داشته و باعث درد سیاتیک می‌شوند. این عارضه نیز رادیکولوپاتی نبوده ولی علائم آن شبیه به سیاتیک ناشی از رادیکولوپاتی خواهند بود.
دلایل دیگر
ازجمله دلایل شایع دیگر برای درد سیاتیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بارداری – تغییرات بدن در طی بارداری ازجمله افزایش وزن، تغییر نقطه ثقل و تغییرات هورمونی می‌توانند باعث درد سیاتیک در طی دوران بارداری شوند.
- بافت اسکار – در صورتی که بافت اسکار (یا فیبروز اپیدورال) بر روی ریشه‌های عصبی فشار وارد کند ممکن است درد سیاتیک ایجاد شود.
- گرفتگی‌های عضلانی – در برخی از موارد التهاب مربوط به گرفتگی‌های عضلانی می‌تواند منجر به فشار بر روی ریشه‌های عصبی و درد در ناحیه‌ی شکم شود.
- تومورهای ستون فقرات – در برخی از موارد تومورهای ستون فقرات می‌توانند به ریشه‌های عصبی کمر نفوذ کرده و باعث علائم سیاتیک شوند. ممکن است تومور از ستون فقرات منشأ گرفته باشد ولی در اکثر موارد تومورهای موجود در این ناحیه به شکل ثانویه از نواحی دیگر بدن منشأ می‌گیرند (متاستاز) و ایجاد درد می‌کنند.
- عفونت – عفونت با وجود نادر بودن می‌تواند ستون فقرات را درگیر کرده و با فشار بر روی ریشه‌های عصبی باعث بروز درد سیاتیک شود.
- شکستگی – در صورت شکستگی مهره‌های کمر، ممکن است علائمی شبیه به سیاتیک بروز پیدا کنند. اکثر شکستگی‌ها در اثر ضربه‌های شدید (مثل تصادفات رانندگی و سقوط از ارتفاع) و یا پوکی استخوان و بیماری‌های دیگر ایجاد می‌شوند.
- اسپوندیلیت آنکیلوزان – این عارضه به صورت التهاب مزمن در اطراف ستون فقرات بروز پیدا می‌کند. معمولاً علائم این عارضه برای اولین بار در مفاصل بروز پیدا کرده و التهاب مفصل ساکروایلیاک را شامل می‌شوند. درد سیاتیک می‌تواند یکی از علائم این عارضه باشد.
- ازجمله موارد دیگری که می‌توانند کمردرد را تشدید کنند ازجمله اضافه وزن، سبک زندگی بی تحرک، پوشیدن کفش پاشنه بلند و خوابیدن بر روی تشک بیش از حد نرم یا بیش از حد سفت.
علائم سیاتیک
زمانی که صحبت از سیاتیک می‌شود فکر می‌کنیم که اولین و تنها نشانه‌ی این بیماری درد است. این گفته تقریباً صحیح است چرا که درد به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. درد سیاتیک در یک طرف بدن احساس می‌شود و ممکن است از کمر تا کف پا منتشر شود. سیاتیک علائم همراهی نیز خواهد داشت که در کشاله‌ی ران، زانوها، ساق و مچ پا احساس می‌شوند.
این درد می‌تواند به صورت مبهم و خفیف شروع شده و با تشدید تدریجی به حالتی فلج کننده برسد. این درد ممکن است با فعالیت فیزیکی، حرکت، نشستن طولانی مدت و سرفه یا عطسه تشدید شود. درد سیاتیک در حالتی که کاملاً بی حرکت هستید نیز ممکن است وجود داشته باشد.
با مشاهده‌ی علائم زیر باید به مشکلات عصب سیاتیک مشکوک شد:
- بی حسی
- مور مور شدن
- ضعف عضلانی
- کمردرد
- گرفتگی عضلات
درمان و پیشگیری از سیاتیک
درمان‌های مناسب پس از تشخیص سیاتیک شامل دارو، تزریقات، فیزیوتراپی و جراحی می‌باشد:
دارو درمانی برای سیاتیک
ازجمله داروهایی که برای کاهش علائم سیاتیک تجویز می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضد التهاب مثل ایبوپروفن، شل کننده‌های عضلانی مثل سیکلوبنزاپرین و تیزانیدین، داروهای مخدر مثل کدئین، وایکودین و مورفین (که دارویی قدرتمند برای دردهای شدیدتر است)، داروهای ضد تشنج، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای و داروهای ضد صرع (این داروها پیام‌های درد به طرف مغز را متوقف کرده و یا تولید اندورفین‌ها در بدن را افزایش می‌دهند).
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مثل ملوکسیکام و دیکلوفناک به وفور برای سیاتیک تجویز می‌شوند.
- ازجمله دیگر داروهای مؤثر برای درد سیاتیک می‌توان به گاباپنتین، دولوکستین، استامینوفن و غیره اشاره کرد.
تزریق استروئید برای درد سیاتیک
تزریق اپیدورال استروئید یا کورتیکواستروئید در اطراف نخاع (فضای اپیدورال) می‌تواند برای تسکین موقتی یا طولانی مدت درد سیاتیک مؤثر باشد. این کار باعث کاهش التهاب و کاهش درد سیاتیک می‌شود.
فیزیوتراپی برای سیاتیک
روش‌های فیزیوتراپی برای درمان سیاتیک معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- برنامه‌ی بازتوانی: برنامه‌ی بازتوانی تدوین شده توسط فیزیوتراپیست می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌ها در آینده (و تشدید در حاد سیاتیک) کمک کند.
- ورزش: تمرینات منظم برای اصلاح حالت بدن و تقویت عضلات کمر در طی فیزیوتراپی اهمیت زیادی خواهد داشت. این تمرینات انعطاف پذیری را نیز افزایش می‌دهند. زمانی که درد شروع به کاهش کرد، انجام تمرینات کششی نیز توصیه می‌شود.
- ماساژ: ماساژ درمانی و اولتراسوند معمولاً به عنوان بخشی از برنامه‌ی فیزیوتراپی انجام می‌شوند.
- طب سوزنی: در طب سوزنی، سوزن‌هایی به ضخامت یک مو در نقاط خاصی وارد پوست می‌شوند. طب سوزنی در برخی از موارد می‌تواند به کاهش کمردرد کمک کند. طب سوزنی تنها باید توسط متخصصین مربوطه انجام شود.
- کایروپراکتیک: درمان کایروپراکتیک شامل روش‌هایی از جمله درمان دستی (منیپولاسیون) خواهد بود. این روش برای درمان محدودیت‌های حرکتی ستون فقرات استفاده می‌شود. بازیابی حرکات ستون فقرات و بهبود عملکرد آن می‌تواند در کاهش درد مؤثر باشد. درمان دستی ستون فقرات می‌تواند روشی مؤثر و ایمن برای کاهش کمردرد باشد (ممکن است این روش برای دردهای منتشر شونده مناسب نباشد).
عمل جراحی برای سیاتیک
گزینه‌های جراحی کنونی برای سیاتیک شامل لامینکتومی کمر و دیسککتومی بوده که در طی آن قسمت بیرون زده‌ی دیسک کمر برداشته می‌شود. این کار فشار را از روی عصب برداشته و در طی آن سعی می‌شود تا حد امکان قسمت‌های سالم دیسک حفظ شوند.
بعضاً ممکن است یک خار استخوانی یا بخشی از دیسک بیرون زده که بر روی عصب فشار وارد می‌کنند برداشته شوند. فشار بر روی عصب در صورت عدم درمان و تشدید با گذر زمان می‌تواند باعث ضعف شدید و کاهش کنترل ادرار و مدفوع شود.
عمل جراحی با ایجاد یک برش کوچک و نگاه کردن از طریق آن با کمک یک میکروسکوپ (میکرودیسککتومی) انجام می‌شود. نرخ موفقیت دیسککتومی و میکرودیسککتومی تقریباً برابر بده ولی عمل میکرودیسککتومی کمتر تهاجمی بوده و عوارض کمتری را به دنبال خواهد داشت.
چگونه می‌توان از بروز مجدد سیاتیک پیشگیری کرد؟
می‌توانید با استفاده از نکات زیر از بروز مجدد سیاتیک پیشگیری کنید.
حالت بدن
پیشگیری از سیاتیک با حفظ حالت مناسب بدن شروع می‌شود. در زمان ایستادن مطمئن شوید که گوش‌های شما هم تراز با شانه‌ها و ران‌های شما هستند. همچنین عضلات باسن باید منقبض بوده و زانوها کمی خم شده باشند.
در زمان نشستن به یک پشتی محکم تکیه دهید تا از کمر شما حمایت شود. در پشت کمر خود از یک بالش نرم استفاده کنید.
خوابیدن
هر شب به مقدار کافی بخوابید. در طول خواب یک بالش بین دو زانوی خود قرار دهید و یا به پشت بخوابید. حتماً از تشک‌های سفت استفاده کنید که ستون فقرات شما را صاف نگه می‌دارند.
در زیر تشک‌های شل شده و قدیمی یک تخته قرار دهید. برای حمایت از گردن خود نیز یک بالش در زیر سر قرار دهید به شکلی که گردن شما صاف قرار بگیرد.
بلند کردن اجسام
اجسام سنگین را به روش صحیح بلند کرده و به بدن خود فشار وارد نکنید. برای بلند کردن اجسام در موقعیت اسکوات قرار گرفته و برای بلند کردن به جای کمر از پاهای خود استفاده کنید. حتماً جسم سنگین را نزدیک بدن خود نگه دارید.
نشستن و ایستادن طولانی مدت
از نشستن یا ایستادن طولانی مدت به شکل ثابت پرهیز کنید. در صورت نشستن طولانی مدت حتماً چندین بار از جای خود بلند شده و با انجام حرکات کششی و راه رفتن به بدن خود استراحت دهید. در زمان ایستادن طولانی مدت نیز یک پای خود را بر روی یک سکو قرار دهید و یا وزن خود را به طور مکرر بر روی دو پای خود جا به جا کنید.
استفاده از کفش مناسب
از آن جایی که عصب سیاتیک از کمر تا کف پا ادامه می‌یابد، مهم است که از کف پای خود نیز محافظت کنید. در زمان ورزش، پیاده روی و کار کردن از کفش مناسب استفاده کنید. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند با پاشنه‌ی بیش از ۴ سانتی‌متر نیز خودداری کنید.
