آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی (RA) نوعی بیماری خودایمنی است که بدن در اثر ابتلا به آن بافت سالم خود را مانند یک جسم خارجی خطرناک و تهدیدکننده میبیند. سیستم ایمنی در این شرایط به پوشش مفصلها حمله میکند و به التهابی دامن میزند که با ورم و درد مفصل و خطر آسیبدیدگی استخوان و مفصل همراه است. چون روماتیسم مفصلی یک بیماری سیستمی است، میتواند بر دیگر سیستمهای بدن، مانند چشم، ریه و عروق خونی نیز اثر بگذارد. علت آرتریت روماتوئید مشخص نیست، بااین حال به نظر میآید که عاملهای خطری شامل فاکتورهای ژنتیکی از قبیل سابقه خانوادگی ابتلا به روماتیسم مفصلی و عاملهای محیطی همچون سیگار کشیدن، بیماری لثه و چاقی در ابتلا به این عارضه نقش داشته باشد.
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب علائم را برطرف میکند، از آسیب مفصلی پیشگیری میکند یا آن را به تاخیر میاندازد و کمک میکند تا بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید زندگی فعالی داشته باشند.
دومین بیماری شایع پس از پوکی استخوان
آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری سیستمی مزمن است که در اصل به پوشش مفاصل بدن و معمولاً مفصلهای کوچکتر دست و پا آسیب میزند. البته این بیماری مفصلهای دیگر مانند شانه، زانو و گردن را نیز درگیر میکند. روماتیسم مفصلی شایعترین بیماری خودایمنی است که حدود دو درصد از جمعیت استرالیا به آن مبتلا هستند. آرتریت روماتوئید دومین بیماری شایع التهابی مفصل پس از پوکی استخوان (OA) و شایعترین آرتریت التهابی است. روماتیسم مفصلی معمولاً در بازه سنی ۵۰ ـ ۴۰ سال شروع میشود. شیوع این بیماری در زنان سه برابر مردان است.
چنانچه احتمال میدهید که به بیماری روماتیسم مفصلی مبتلا شدهاید، میتوانید برای بررسی بیشتر، تشخیص روماتیسم مفصلی و برخورداری از درمان مناسب به دکتر حیدریان مراجعه کنید.
پل ارتباطی:
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن های ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۱۹ و ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۲۹ و ۰۲۱۸۸۸۶۶۶۳۹ تماس حاصل فرمایید.
عاملهای خطر آرتریت روماتوئید
عاملهای خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی به شرح زیر است:
- ژنتیک یا سابقه خانوادگی: آرتریت (بیماریهای التهابی مفصل) میتواند ارثی باشد، بنابراین اگر والدین یا خواهر و برادرتان مبتلا به این اختلال است، احتمال این که شما نیز دچار روماتیسم مفصلی شوید، بیشتر میشود. به علاوه ژنها ما را در برابر عاملهای خارجی/ محیطی محرک شروع آرتریت آسیبپذیرتر میکنند.
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند، حال آن که اکثر بیماران مبتلا به نقرس (نوع دیگری از آرتریت) مرد هستند.
- سابقه آسیب دیدگی مفصل: بیمارانی که مفاصل ران یا زانویشان آسیب دیده یا جراحی بر روی این مفصلها انجام دادهاند، احتمال این که در این مفصلها مبتلا به آرتریت روماتوئید بشوند، بیشتر است. به همین دلیل درمانهای جایگزین جراحی زانو، هیپ یا شانه برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه توصیه میشود.
- چاقی/ وزن بدن: جابجا کردن وزن اضافی فشار روی مفصلهایی مانند زانو، ستون فقرات یا هیپ را افزایش میدهد. بنابراین افراد دارای اضافه وزن به موازات بالاتر رفتن سن بیشتر در معرض خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی قرار میگیرند.
- سن: خطر ابتلا به بسیاری از انواع بیماریهای التهابی مفصل همگام با افزایش سن بیشتر میشود.
علائم و نشانههای روماتیسم مفصلی
علائم متعددی نشان دهنده ابتلا به روماتیسم مفصلی است. علائم تمام بیماران یکسان نیست و به شدت پیشرفت بیماری بستگی دارد. شایعترین علائم روماتیسم مفصلی عبارت است از:
- درد، ورم و خشکی مفصلی معمولاً مچ دستها، انگشتان دست و پای هر دو طرف را درگیر میکند. البته احتمال درگیر شدن مفصلهای دیگری مانند شانه، آرنج، زانو، مچ پا و گردن نیز وجود دارد.
- درد مربوط به آرتریت روماتوئید معمولاً صبحها و پس از استراحت کردن شدیدتر است.
- خشکی مفصلی پس از استراحت کردن و خشکی صبحگاهی که بیشتر از ۳۰ دقیقه ادامه دارد.
- احساس کسالت عمومی و کاهش وزن
- کاهش توانایی برای انجام دادن کارهای روزمره مهم مانند وظایف شغلی، امور خانه و تفریحات مورد علاقه
- ایجاد توده (ندول) پوستی، خشکی یا قرمزی چشم
خستگی مزمن نیز یکی از علائم شایع روماتیسم مفصلی است و بیمار متوجه میشود که بیشتر استراحت کردن کمکی به رفع خستگیاش نمیکند. برخی بیماران ورزش کردن را به امید تسکین دادن درد شروع میکنند، اما حالشان بدتر میشود و در این شرایط روحیه خود را میبازند. اگر درد دارید، مضطرب و افسرده هستید و خوب نمیخوابید، این احساس خستگی بیشتر بر وجودتان مستولی میشود. چنانچه برای خود هدف تعریف کنید و با بهرهگیری از روشهای صحیح مدیریت درد با سرعت مناسب برای رسیدن به هدفتان حرکت کنید، مطمئن باشید که حال جسمی و روحیتان بهتر خواهد شد.
تشخیص روماتیسم مفصلی
پزشکان روماتیسم مفصلی را با توجه به نتایج آزمایش خون، معاینه مفصلها و اندامها، بررسی عکس رادیوگرافی یا سونوگرافی تشخیص میدهند. یک آزمایش مشخص برای تشخیص آرتریت روماتوئید وجود ندارد.
آزمایش خون
آزمایش خون به منظور بررسی وجود پادتنهایی انجام میشود که در صورت ابتلا به روماتیسم مفصلی در خون وجود خواهد داشت. پادتن یا آنتی بادی پروتئینهای کوچکی در جریان خون هستند که در مقابله با مواد خارجی موسوم به آنتی ژنها به بدن کمک میکنند. این پادتنها گاهی در خون افرادی که به روماتیسم مفصلی مبتلا نیستند، نیز یافت میشود. در این حالت گفته میشود که نتیجه آزمایش، نتیجه مثبت کاذب بوده است. آزمایش خون بالا بودن میزان التهاب را نیز نشان میدهد. خفیف بودن علائم، تشخیص بیماری را دشوارتر میکند. بعضی عفونتهای ویروسی منجر به بروز علائمی میشود که ممکن است با علائم روماتیسم مفصلی اشتباه گرفته شود. روماتولوژیست متخصصی است که با اتکاء به دانش و مهارت خود میتواند روماتیسم مفصلی را به درستی تشخیص دهد و طرح درمان مناسب را توصیه کند.
رادیوگرافی
رادیوگرافی به تشخیص آرتریت روماتوئید کمک میکند، اما ممکن است عکسهای رادیوگرافی مشکلی را در مراحل اولیه بیماری نشان ندهد. حتی اگر عکس نرمال باشد، رادیوگرافی اولیه برای بررسی پیشرفت بیماری در آینده مفید خواهد بود. ام آر آی و سونوگرافی نیز برای تایید تشخیص و تعیین شدت آرتریت روماتوئید انجام میشود.
روماتیسم مفصلی نوعی بیماری التهابی مفصلی (آرتریت) مزمن است. علائم معمولاً باید بیشتر از سه ماه استمرار داشته باشد تا پزشک روماتیسم مفصلی را تشخیص بدهد. البته تشخیص برخی بیماران زودتر انجام میشود.
درمان آرتریت روماتوئید
پس از تشخیص قطعی آرتریت روماتوئید لازم است که طرح درمان منحصر به فردی برای بیمار تهیه شود. درمان دارویی و غیردارویی هر دو برای تسکین علائم بیمار مهم هستند، برای مثال روشهای خودمدیریتی شامل مدیریت خستگی، سلامت مفصل، ورزش و تمرینهای کششی میشود.
درمان دارویی
داروهای خاصی برای آهسته کردن روند پیشرفت بیماری تجویز میشود که به داروهای ضدروماتیسمی تعدیل کننده بیماری (DMARDs) موسوم هستند. داروهای DMARDs داروهای اصلی برای درمان روماتیسم مفصلی به شمار میآیند و چنانچه از مراحل اولیه بیماری مصرف شوند، بیشترین تاثیر را دارند. البته مصرف این داروها عوارض جانبی متعددی را به دنبال دارد، بنابراین قبل از شروع مصرف آنها حتماً در این باره با پزشک معالج خود مشورت کنید. بانوانی که درصدد باردار شدن هستند و یا به فرزندشان شیر میدهند، غالباً باید شیوه مصرف داروها را تغییر دهند تا سلامت کودک به خطر نیفتد. داروهای DMARDs ورم، درد و خشکی مفصل را با کنترل کردن التهاب مفصل کاهش میدهد. این داروها توانایی عملکردی مفصل را بهبود میدهد و از آسیب دیدن مفصل جلوگیری میکند. پاراستامول و داروهای ضدالتهابی درد و ورم مفصلی را کمتر میکند، اما روند پیشرفت بیماری را آهسته نمیکند.
کورتیکواستروئید
کورتیکواستروئید یکی از موثرترین داروهای ضدالتهابی است که به کنترل بیماری آرتریت روماتوئید کمک میکند. کورتیکواستروئید غالباً برای یک دوره کوتاه و برای کنترل سریع علائم بیمارانی تجویز میشود که روماتیسم مفصلیشان به تازگی تشخیص داده شده است.
کورتیکواستروئید را میتوان به صورت قرص مصرف کرد یا آن را در سیاهرگ یا عضله تزریق کرد. البته چون کورتیکواستروئید عوارض جانبی شدیدی مانند افزایش وزن، دیابت، فشار خون بالا، مشکلات روانی و پوکی استخوان را به دنبال دارد، مصرف آن برای مدتی طولانی توصیه نمیشود.
همچنین کورتیکواستروئید برای درمان حملات روماتیسم مفصلی تجویز میشود. پزشک قرص، آمپول درون عضلانی یا تزریق در مفاصل ملتهب را توصیه میکند. آمپول کورتیکواستروئید عموماً در انگشتان دست یا پا، زانوها و شانهها تزریق میشود.
جالب است بدانید تغذیه و مکمل ها نیز در درمان روماتیسم مفصلی موثرند .
چون بعضی مکملهای غذایی با داروها تداخل ایجاد میکنند، قبل از مصرف آنها با پزشک معالج خود مشورت کنید.
- روغن ماهی: روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است که التهاب بدن را کم میکنند.
- زردچوبه: زردچوبه حاوی کورکومین است که از مفاصل در برابر التهاب محافظت میکند.
- زنجبیل: زنجبیل دارای ترکیبات ضدالتهابی است.
- چای سبز: مواد موجود در چای سبز به کاهش التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید کمک میکند.
استراحت
بیماران باید در مراحل حاد بیماری به مفاصل دردناک استراحت بدهند. استراحت مطلق درد مربوط به درگیری گسترده مفصل را تسکین میدهد. استراحت دادن به مفصل در یک موقعیت عملکردی در این مرحله بسیار مهم است. موقعیت استراحت باید به این شکل باشد: مفصل شانه در زاویه ابداکشن ۴۵ درجه و هر دو مچ دست در زاویه خمشی خلفی ۳۰ ـ ۲۰ درجه قرار داشته باشد؛ انگشتها را اندکی خم کنید، مفصلهای ران را بدون خم کردن در زاویه ابداکشن ۴۵ درجه نگه دارید، زانوها را کاملاً بکشید و صاف کنید و پاها را در وضعیت خنثی قرار دهید.
آتل و ارتز
آتل برای نگه داشتن اندامها در موقعیت دلخواه و موقعیتدهی عملکردی به مفاصل فعال درگیر بسته میشود. چنانچه آتل از مواد نرم تهیه شود، استفاده از آن برای بیمار آسانتر میشود. ارتز و آتل در مجموع برای دستیابی به اهداف زیر به کار برده میشود:
- کاهش درد و التهاب
- پیشگیری از بدشکلی
- پیشگیری از تحمیل فشار بر روی مفصل
- حمایت از مفصل
- کاهش خشکی مفصل
وسایل کمکی و تجهیزات انطباقی
کاردرمانی توانایی عملکردی بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید را بهبود میدهد. مداخلههای کاردرمانی شامل وسایل کمکی و تجهیزات انطباقی برای محافظت از مفصل و حفظ انرژی بیماران مفید هستند. وسایل کمکی به منظور کاهش نقصهای عملکردی، تسکین درد و حفظ استقلال و خودکارآمدی به کار برده میشود. استفاده از عصا بار تحمیلی روی مفصل ران را به میزان ۵۰ درصد کاهش میدهد. چون اکثر این وسایل در اصل برای بیماران دچار نقصهای عصبی طراحی شده است، تغییرات کوچکی باید در وسایل داده شود تا برای استفاده بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نیز مناسب شود.
بالا آوردن صندلی توالت، نصب دستگیرههای پهن، تغییر دادن سرویس بهداشتی و حمام از جمله کارهایی است که زندگی روزمره را برای بیماران آسانتر میکند. این تغییرات استقلال عملکردی بیمار را افزایش میدهد و به او کمک میکند که کنترل بیشتری بر محیط داشته باشد. افزایش استقلال و راحتی بیمار از اهداف اصلی کاردرمانی به شمار میآید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی درمانی مهم برای مدیریت بیماری روماتیسم مفصلی است که به بهبود عملکرد و سلامت مفاصل، عضلات و بافتهای پیوندی کمک میکند. تحرک داشتن و ورزش کردن از موثرترین روشها برای رفع علائم آرتریت روماتوئید محسوب میشوند. متخصص فیزیوتراپی طرح درمان منحصر به فردی را برای هر بیمار به منظور تسکین طولانی مدت درد و بهبود عملکرد روزمره وی تهیه میکند. کلینیکهای فیزیوتراپی خدماتی شامل ورزش درمانی، درمان دستی، حرکات کششی، اولتراسوند و رادیوفرکوئنسی را به بیماران ارائه میدهند که تسکین درد و ارتقاء سلامتی را برایشان به ارمغان میآورد. علائم روماتیسم مفصلی در پی تقویت عضلات و افزایش توانایی حرکتی مفصل تاحدی کاهش مییابد و درد بیمار به مرور زمان آرام میشود. به این ترتیب بیمار میتواند کارهای روزمرهای مانند نشستن، ایستادن و بالا رفتن از پلهها را راحتتر انجام دهد.
متخصص فیزیوتراپی روش به حداقل رساندن التهاب، اصلاح وضعیت اندامی و الگوهای حرکتی را به بیمار آموزش میدهد تا به این ترتیب فشار و استرس روی مفاصل، عضلات، تاندونها و رباطها کمتر شود. در ادامه روشهای دیگری را توضیح میدهیم که در فیزیوتراپی برای درمان بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی به کار برده میشود.
ماساژدرمانی
ماساژ یکی از درمانهای پرکاربرد است که با هدف بهبود انعطافپذیری و حال عمومی بیمار انجام میشود و به کاهش ورم مفاصل ملتهب کمک میکند. به علاوه ماساژ تاثیرگذاری دیگر مدالیتههای درمانی را نیز افزایش میدهد. ماساژ، درمانی موثر برای افسردگی، اضطراب، تسکین درد و بهبود روحیه است. همچنین ماساژ سطح هورمونهای استرس را کاهش میدهد.
طب سوزنی
طب سوزنی یکی از درمانهای سنتی چین باستان است که در این باور ریشه دارد که نیروی انرژی به نام چی یا کی آزادانه در بدن جریان دارد. اما اگر مسیر جریان انرژی مسدود شود، درد و دیگر علائم روماتیسم مفصلی شروع میشود. بنابراین متخصصین طب سوزنی سوزنهای ظریفی را برای رفع انسداد جریان انرژی در نقاط خاصی از بدن فرو میکنند تا کانالهای چی (مریدینها) آزاد شود.
بیوفیدبک
در درمان بیوفیدبک از یک دستگاه برای اندازهگیری واکنشهای بدن به استرس استفاده میشود. برای مثال بیوفیدبک دمای بدن و ضربان قلب را اندازهگیری میکند. این تکنیک شیوه مدیریت استرس را به بیمار آموزش میدهد تا او در نهایت بتواند درد و دیگر علائم آرتریت روماتوئید را تسکین بدهد.
پی آر پی برای درمان روماتیسم مفصلی
پی آر پی یا درمان با پلاسمای غنی از پلاکت درمانی است که بر قابلیت التیامبخشی خود بدن متکی است. درمان پی آر پی با گرفتن نمونه خون از بیمار شروع میشود. خون در سانتریفیوژ چرخانده میشود تا محلول پلاکتی به دست بیاید که غلظت بالایی از پروتئینهای فاکتورهای رشد در آن وجود دارد. فواید این پروتئینها عبارت است از:
- کاهش درد
- تسریع و تسهیل دوران التیام آسیبها
- بازسازی و ترمیم بافتهای نرم بدن
بهرهگیری از PRP برای درمان این نوع آرتریت، التیامبخشی طبیعی بدن را تسهیل میکند. البته PRP مزایای دیگری نیز برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی دارد. چون در پی آر پی از خون خود بیمار استفاده میشود، خطر عفونت وجود ندارد. به علاوه پی آر پی زمان التیام را نسبت به درمانهای دیگر کمتر میکند.
ورزش درمانی
ورزش برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی مفید است و اکثر بیماران از این موضوع آگاهی دارند؛ اما یافتن وقت، انرژی و انگیزه لازم برای ورزش کردن دشوار است. ورزش کردن به ویژه در صورت تحمل درد برای بیمار سختتر میشود. اما پژوهشها نشان داده است، بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئیدی که ورزش میکنند، درد کمتری نسبت به بقیه بیماران تحمل میکنند. به علاوه ورزش موجب تقویت روحیه و بهبود عملکرد مفصل میشود و از ضعیف شدن و تحلیل رفتن عضلات جلوگیری میکند. در ادامه ورزشهای مناسب برای بیماران دچار روماتیسم مفصلی را معرفی میکنیم.
ورزش در آب
آب درمانی، ورزش کردن در آب گرم، بیشتر از دیگر روشهای ورزش درمانی به بهبودی بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی کمک میکند. مطالعات نشان داده است که درد و حساسیت مفاصل بیماران دچار آرتریت روماتوئید پس از شرکت کردن در جلسات آب درمانی کمتر میشود. به علاوه هیدروتراپی برای بهبود روحیه و سلامتی عمومی بیماران نیز مفید است. ورزشهای مبتنی بر آب، مانند شنا و ایروبیک آبی، استفاده از مفاصل درگیر را برای بیماران آسانتر میکند و دردشان را تاحدی تسکین میدهد.
تای چی
تای چی یا مدیتیشن در حال حرکت یکی از هنرهای رزمی سنتی چین است که حرکات آهسته و آرام را با تمرکز ذهنی ترکیب میکند. تای چی عملکرد عضلات را بهبود میدهد و خشکی مفصل، درد و استرس بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید را کمتر میکند.
دوچرخه سواری
تقویت پمپاژ قلب یکی از بخشهای ضروری درمان روماتیسم مفصلی است، چون بیماران مبتلا به این عارضه بیشتر مستعد ابتلا به بیماریها و عارضههای قلبی ـ عروقی هستند. دوچرخه سواری یک ورزش کم برخورد عالی است که به اندازه ورزش ایروبیک به مفصلها فشار نمیآورد.
دوچرخه سواری برای حفظ سلامت قلبی ـ عروقی، تقویت پاها و کاهش خشکی صبحگاهی مفصل مفید است. میتوانید در فضای باز دوچرخه سواری کنید، به یک گروه دوچرخه سواری ملحق شوید یا با دوچرخه ثابت در خانه یا باشگاه تمرین کنید.
پیادهروی
پیادهروی در پارک، علیرغم ساده به نظر رسیدن، یکی از آسانترین و راحتترین ورزشها است. پیادهروی علاوه بر افزایش ضربان قلب، مفصلها را شل میکند و درد را تسکین میدهد. پژوهشها نشان داده است که سی دقیقه پیادهروی در روز روحیه بیماران را نیز بهتر میکند. اگر در حفظ تعادل مشکل دارید، میتوانید تعادلتان را با استفاده از عصاهای پیادهروی حفظ کنید. اگر به خاطر بدی آب و هوا نمیتوانید از خانه خارج شوید، در فضای خانه راه بروید یا تردمیل تهیه کنید.
یوگا
یوگا ترکیبی از وضعیتهای اندامی با تمرینهای تنفسی و تنآرامی است که علائم روماتیسم مفصلی را بهبود میدهد. درد و وضعیت روحی بیماران جوانتر مبتلا به آرتریت روماتوئید با تمرین کردن یوگا بهبود مییابد.
تمرینهای تقویتی
روماتیسم مفصلی عضلات را ضعیف میکند که به نوبه خود تشدید درد مفصلی را در پی دارد. تمرینهای تقویتی درد را کمتر و عضلات را قویتر میکند. عضلات قویتر بهتر از مفاصل حمایت میکنند و در نتیجه انجام فعالیتهای روزمره برای بیمار آسانتر میشود.
تمرینهای وزنهبرداری را دو یا سه بار در هفته انجام دهید. همچنین اگر مچ دستها و انگشتهایتان در وضعیت خوبی است، میتوانید با کشهای مقاومتی تمرین کنید. درباره تمرینهای مناسب با پزشک معالجتان مشورت کنید و اگر تمرینهای وزنه برداری یا کار با کشهای مقاومتی مضطربتان میکند، از یک مربی شخصی کمک بگیرید.
جراحی برای درمان روماتیسم مفصلی
با این حال دارو برای درمان تمام موارد روماتیسم مفصلی کافی نیست و برخی بیماران به جراحی نیاز پیدا میکنند. تکنیکهای جراحی مدرن برای اصلاح آسیبهای مفصلی و ساختارهای مرتبط، تسکین درد، اصلاح بدشکلیها و بهبود عملکرد مفصل مفید است.
چنانچه جراحی را برای درمان مشکلات مفصلی ناشی از آرتریت روماتوئید انتخاب کردهاید، باید با پزشک مجربی مشورت کنید که در زمینه درمان عارضههای درگیر کننده مفصل، عضله و استخوان تخصص دارد؛ به عبارت دیگر باید به جراح ارتوپد مراجعه کنید. اگر به فکر انجام جراحی هستید، احتمالاً تا به حال با متخصص روماتولوژی صحبت کردهاید. روماتولوژیست معالجتان میتواند جراح ارتوپد مجربی را به شما معرفی کند تا با مشورت با ایشان بتوانید اطلاعات بیشتری درباره جراحی مناسب با شرایط خود به دست بیاورید. به چند پزشک مراجعه کنید، روشهای مختلف را بررسی کنید و در نهایت متخصصی را برای جراحی انتخاب کنید که با او راحتتر هستید.